Asia Eyaleti’nde Görev Yapmış curator rei publicae’lerin Sosyal Statüleri

Asia Eyaleti’ndeki örnekler arasında beş kişinin legatus pro praetore’nin yanı sıra

logistes olarak da görev yaptıkları bilinmektedir. Bunlardan üçü Ephesos’ta biri hem

Nikomedeia hem Ephesos’ta, diğeri ise Hierapolis’te logistes hizmetini yerine getirmişlerdir250

.

Ephesos’tan ele geçen yazıtların ilkinde söz konusu kentin logistes’i olarak Titus Oppius Afer Pollio Tertullus251 belgelenmektedir (bkz. T1-6). İS. yaklaşık 160’lı yılların sonlarına doğru tarihlenen bu yazıtta Ephesoslular’ın Danışma ve Halk meclisleri, Tertullus’u

arkhiereus hizmetinden; ayrıca XV. Apollinaria Lejyonu’nun tribunus legionis’i olarak

onurlandırmaktadır252 .

Ephesos’tan belgelenmiş ikinci isim ise ilk örneğimiz gibi Asia’nın legatus pro

praetore’si ve yine Ephesos’un logistes’liğini yerine getirmiş Marcus Lucceius

Torquatus’tur253

(bkz. T1-7). M. Lucceius Torquatus’u onurlandıran yazıt da aynı şekilde İS. yaklaşık 160’lı yılların sonlarına tarihlenmektedir. M. Lucceius Torquatus, Thamugadensis’ten ele geçen bir yapı yazıtında legatus Augustorum pro praetore ve coloniae Thamugadensis’in patron’u olarak geçmektedir254

. Yazıtta tiyatro binası porticus ile birlikte imparatorlar Marcus Aurelius Antoninus ve Lucius Aurelius Verus’a ithaf edilmektedir255

. Tarraconensis’ten256

ele geçmiş Latince bir yazıtta (bkz. T1-15 ve T1-48) Nikomedeia ve aynı şekilde Ephesos’un curator civitatis’i Ti. Claudius Candidus257

belgelenmektedir. Candidus da hem Asia Eyaleti’nin legatus pro praetore’si hem de Ephesos’un logistes’i olmuştur.

250 _{Beş logistai arasından Ephesos logistes’i C. I. Philippos ve Hierapolis logistes’i Marcus Ulpius Domitius} Aristaius Arabianus’un isimleri ilgili bölümlerde incelenmektedir.

251 _{Daha ayrıntılı bilgi için bkz. Dmitriev 2005, 190.} 252 _{Devijver 1976, 618, O 20.}

253 _PIR2 _{L 363; Miltner 1927, 1561-1562, nr. 18; Tourrenc 1968, 199-208 ve 215-220; Thomasson 1996, 156-} 158, nr. 37; Dmitriev 2005, 190.

254

CIL VIII, 17867; Tourrenc 1968, 217-218, nr. 5.

255 _{Yazıt hakkında daha ayrıntılı bilgi için bkz. Tourrenc 1968, 217-218, nr. 5.} 256 _{Tarraconensis, günümüzde İspanya’da küçük bir kent olan modern Tarragona’dır.}

257 _{Ti. Cl. Candidus’a ilişkin daha ayrıntılı bilgiler için bkz. tez bölüm “Pontus-Bithynia Eyalet Kentleri’nde}

curator rei publicae olarak Hangi Problemi Çözdüğü Bilinmeyenler” “Pontus-Bithynia Eyaleti’nde Görev

Yapmış curator rei publicae’lerin Sosyal Statüleri, Memleketleri ve Aile Yapıları” ve “Testimonia 1 – Küçük Asya Eyaletleri’nde curatores rei publicae’ye İlişkin Epigrafik Belgeler”, T1-15 (= T1-48).

Ne var ki, yukarıda bahsedilen bu kişilerin logistes olarak görev yaptıkları kentlerde ne tür bir problemi çözdükleri söz konusu yazıtlardan öğrenilememektedir. Anlaşılan bu kişiler eyalet çapında yürüttükleri vali yardımcılığı görevlerinin yanı sıra kentlerin kamu gelir-giderlerini ve hesaplarını kontrol eden logistes memuru olarak da görev yapmışlardır.

2. Sofist, rhetor gibi entelektüel elit kesimin de logistes olduğu görülmektedir

Sofist olup da logistes gibi kamu görevini üstlenenler arasında Publius Aelius Antiokhos258 yer almaktadır. İmparator Severus Aleksander’in onurlandırıldığı söz konusu yazıtta logistes olarak görev yapmaktadır (bkz. T1-28). Büyük ihtimalle yazıtın dikilmesi Antiokhos’un denetimi altında gerçekleşmiştir ve onun bu görevi curator rei publicae olmalıdır. Sofist, rhetor ve filozoflar toplumun önde gelen şahışlarıdır. Zira edebi kaynaklar, epigrafik ve nümizmatik veriler aracılığıyla sofist, rhetor ve filozofların kent idari birimlerinde memuriyetler üstlendikleri tespit edilmiştir259

. Bu yüzden sofist Publius Aelius Antiokhos’un logistes’liğini imparator ataması olarak kabul etmek daha uygun görünmektedir.

Ephesos’ta ele geçmiş ve İS. 164-167? yıllarına tarihlenen bir yazıtta Ephesoslular’ın

logistes’i ve Asia’nın legatus pro praetore’si Manius Acilius Glabrio Gnaeus Cornelius

Severus kent tarafından onurlandırılmaktadır (bkz. T1-9). Yazıtta Glabrio’nun herhangi bir entelektüel vasfı yazmamaktadır. Anlaşıldığı üzere kendisi öğretmeni (ὁ διδάσκαλος) Lucius Vibius Severus tarafından onurlandırılmıştır. Bu nedenle felsefe ya da rhetorik bir eğitim almış olmalıdır. Ayrıca Aristides, Kutsal Hikâyeler 4 söylevinde Glabrio’dan bahsetmektedir260. İS. 152 yılı consul’ü olan Glabrio261, bu görevden kısa bir süre önce Asia’nın legatus pro praetore’si olmuş olmalıdır. Epigrafik veriler Manius Acilius Glabrio Gnaeus Cornelius Severus’un ordo senatorius mensubu kişilerin takip ettiği cursus

honorum’u yerine getirdiğini göstermektedir262. İS. 118-119 yılları arasında doğan Glabrio,

258 _{Sofist Publius Aelius Antiokhos ile isim benzerliği olan Sofist Publius Antius Antiokhos’un karşılaştırılması} üzerine daha ayrıntılı bilgi için bkz. Akgün Kaya 2016, 160-162.

259

Konu üzerine daha ayrıntılı bilgi için bkz. E. Akgün Kaya’nın, “Anadolu’da II. Sofistik Dönem: Sofist, Retor ve Filozofların Kamusal Alandaki Etkinlikleri” başlığı altında sunulan doktora tez çalışması (E. Akgün Kaya, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2016 Antalya).

260 _{Ael. Ar. Orat. 26. 344. 8 ve 31.}

261 _PIR2 _{A 73; Rémy 1989, 267-269, nr. 219.}

cursus’una triumvir monetalis (sikke basımından sorumlu) ile başlamış ve Kappadokia’daki

iki lejyondan biri olan XV. Apollinaria Lejyonu’nun tribunus militum’u görevini üstlenmiştir. Daha sonra ise Crete et Cyrenaica ve Africa eyaletlerinin legatus pro praetore’si, Antoninus Pius’un quaestor’u, praetor ve Asia’nın legatus proconsulis’i olmuş ve İS. 164-167 yıllarında Africa Eyaleti’nin proconsul’lüğünü yapmıştır263

. Ayrıca Roma’da önemli dini bir görev olan

pontifex’liği de üstlenmiştir264. Glabrio’nun cursus honorum’undan265, logistes’liği Ephesos’ta curator rei publicae olarak yerine getirdiği anlaşılmaktadır. Glabrio, eyalet valisinin emri altında Asia vali yardımcılığı devam ederken Ephesoslular’ın kent bütçesini ve kamu hesaplarını kontrol etmiş olmalıdır266.

Meloslular’ın ünlü kenti dindar rhetor Ti. Cl. Frontonianus’u267

son derece önde gelen kentlerin logisteia’sını yerine getirmiş biri olarak onurlandırmaktadır (bkz. T1-27). Frontonianus logisteia’nın yanı sıra Asia’nın iki kez arkhiereus’liğini üstlenmiş ve

agonothetes’lik ve kutsal ateşin yanında gözcülük (hestioukhos)268 yapmıştır. Ayrıca, yazıttan Frontonianus’un askeri bir görevinin de bulunduğu öğrenilmektedir. Kendisi son derece üstün başarı ile üç kez sefere çıkmıştır. Bu üstün hizmetlerinden ötürü Ti. Cl. Frontonianus oikistes ve pater unvanlarıyla birlikte onurlandırılmaktadır. Kurucu ve vatanın babası unvanlarını aldığına göre, Melos kentinde yapı ve hayırseverlik işlerinin gerçekleşmesi için Roma yüksek memuru logistes olarak işini hakkıyla yerine getirmiş gözükmektedir.

Ne var ki, adlarını öğrendiğimiz ve entelektüel elit bir tabakadan geldikleri anlaşılan bu logistes’lerin görev yaptıkları kentlerde ne türden bir işle veya nasıl bir problemle uğraştıklarına dair yeterli veriye ulaşılmamaktadır. Ancak logistes’lerin görev tanımlarından

263 _{Syme 1980, 433–446; Migliorati 2011, 129; I. Ephesos III, 611 A-C.}

264 _{CIL XIV, 4237; ILS 1072; Syme 1980, 427; Migliorati 2011, 127, nr. 1: M(anio) Acilio M(ani) f(ilio)} Gal(eria) | Glabrioni | Cn(aeo) Cornelio Severo | co(n)s(uli) | pontifici, IIIvir(o) a(ere) a(rgento) a(uro) f(lando) f(eriundo) | VIvir(o) turm(ae) equit(um) Roman(orum) | trib(uno) mil(itum) leg(ionis) XV Apollinaris | salio collino, leg(ato) prov(inciae) | Cretae Cyrenar(um) leg(ato) prov(inciae) | Africae quaest(ori) Imp(eratoris) Caesar(is) | T(iti) Aeli Hadriani Antonini Aug(usti) Pii | [pr]aetori leg(ato) Asiae s(enatus) p(opulus) q(ue) Tiburs | [pat]rono municipi q(uin)q(uennali) designato.

265 _{Migliorati 2011, 129.} 266 _{Syme 1980, 448.}

267 _PIR2 _{C 876; Rossner 1974, 122; Akgün Kaya 2016, 91-94 ve 159. Ayrıca bkz. I. Ephesos III, s. 49.}

268 _{Hestia kültüne hizmet edenler için kullanılan bir terimdir. Bu görevi üstlenen kişi kent kültünün kutsal} ocağının korunmasıyla ilgilenmektedir. Bkz. SEG 28, 162; SEG 34, 1126; I. Ephesos IV, 1058; 1060; 1070A; 1072; 1078; 1201; Markelbach 1980, 77-92; Merkelbach 1996; Mendelsohn 2002, 140; Orlin 2016, 420.

yola çıkarak kentlerin bütçelerini düzenleyip mali işler ile uğraştıklarını varsaymak mümkündür.

3. Arkhiereus ve asiarkhes ve logistes olanlar

Politik ve elit kesimden olan on bir kişi (bkz. T1-1, 2, 8a, 10, 12a, 17, 22, 23, 26, 27, 30, 46a-b) curator rei publicae olmalarının yanı sıra Asia Eyaleti’nin arkhiereus ve

asiarkhes’lik başrahiplik görevini de üstlenmişlerdir.

3.2 Asia Eyaleti’nde Görev Yapmış curator rei publicae’lerin Sosyal Statüleri,