Kazalarda Su ve Temizlik İşleri

Gölcük’te belediyecilik çalışmaları kapsamında su ve temizlik işleri 1936 yılından beri Gölcük Belediye Başkanlığı tarafından yapılmaktadır. 1950 yılına kadar Gölcük’te içme suları kuyu ve artezyenlerden temin edilmiştir. Kazada 1950’den önce fenni ve sıhhi

381 Hürsöz, 24 Kasım1958, No: 2578; Binici, İzmit’te 1936–1966 Yılları Arasındaki Yapı Üretiminin Kentin Gelişimine Etkileri, s. 34.

106

tesisat³⁸² yapılmadığı için su kaynakları tam biçimde tespit edilememiş ve bundan dolayı su sıkıntıları yaşanmıştır. Gölcük’te temelde istifade edilen kuyu ve artezyenlerden başka Saraylı köyüne ait kaynak suları da kullanılmıştır. Ancak bunlar kazanın içme suyu ile tarım ve hayvancılığı için yeterli olamamıştır383. Bu yüzden İller Bankası tarafından birtakım planlamalar yapılmıştır. Bu kapsamda Değirmendere nahiyesi sınırı içinde bulunan ve Gölcük Dere Suyu da denilen Adalı Dere suları getirilerek kentin su şebekesine bağlanmıştır.

1950’den itibaren Gölcük’ün su sorunu halledilmeye başlanmış ve bağlı köylerin büyük bir bölümünde su depoları tesis edilmiştir. Bu hususta 1953’te Hisar Deresi mevkiinde Gölcük Belediye Başkanlığı tarafından iki adet yeni derin kuyu açılmış, buradan elde edilen su 200 tonluk bir depoya aktarılarak kullanıma açılmıştır. Aynı tarihte Değirmendere nahiyesinde bir adet su deposu yapılmış, bahsi geçen depoya Arslan pınarından borularla su getirilmiş ve oradan kentin şebekesine bağlanmıştır. Böylece nahiyenin su problemi çözülmüştür384.

1950’lerde Gölcük’te mevcut kaynaklar yetersiz kaldığı için yeni su elde etmek amacıyla birçok büyük kuyu açılmıştır. Örneğin 1958’de Yalı Değirmendere’de açılan kuyudan 12 metreden çıkartılan su kesintisiz birkaç yıl kesintisiz Değirmendere’nin ihtiyacını karşılayabilecek durumdaydı. Aynı şekilde Gölcük’te bulunan ve geniş alanda faaliyet gösteren Donanma Komutanlığı’nın da suları Gölcük Belediyesi tarafından verilmekteydi. Belediye, Donanma Komutanlığı’na yeterli derecede su verebilmek için birtakım projeler yapmıştır. Bunlardan birisi Pınar Gemisi ile Donanma’ya su satılmasıydı. Büyük bir depoya sahip Pınar Gemisi ile götürülen sular, uzun süre komutanlığın su ihtiyacını karşılamıştır385.

Gölcük’te kenti temiz tutmak amacıyla haftanın belirli günlerinde cadde ve sokakların temizletildiği ve çöplerin düzenli bir şekilde toplandığı devrin gazetelerinden

382 Fenni ve Sıhhi Tesisat Şebekesi:Herhangi bir tesis dâhilinde su, ısıtma, ışık, kanalizasyon, vesaire gibi her çeşit fenni ve sıhhi tesisattan meydana gelen genel şebekesi, http://www.seslisozluk.net/utility-systems-nedir-ne-demek/ (14.07.2015).

383 Belediyeler Yıllığı, Ankara: İller Bankası Yayınları, 1949, s. 99.

384 Bizim Şehir, 17 Mart 1953, No: 542.

385 Galitekin, Kocaeli Su Medeniyeti Tarihinden Birkaç Damla, s. 291; Galitekin, Kocaeli Su

107

anlaşılmaktadır. Özellikle 1957’den itibaren Jale Bora tarafından idare olunmaya başlanan Gölcük’te temizlik çalışmalarının daha düzenli bir şekilde yürütülmüş olduğu değerlendirilmektedir.

Kocaeli’nin en eski kazalarından birisi olan Karamürsel’de su ve temizlik işleri 1902 yılında belediye olan Karamürsel Belediye Başkanlığı tarafından yürütülmekteydi386. Küçük bir kasaba görünümünde olan kazada 1949 yılına kadar içme suyu ihtiyacı kuyulardan ve artezyenlerden temin edilmiştir. Ancak bu kaynakların yetersiz olduğu ve kazada su sorunu yaşandığı yerel gazetelerden anlaşılmaktadır. Ayıca 1950’den önce Karamürsel’in fenni tesisat yapılmadığı için yeni su kaynakları tespit edilememiştir387. Yukarıda ifade edilen sorundan dolayı hem merkezde hem de bağlı köylerde içme suyu ve diğer alanlarda kullanılan su konusunda sıkıntılar yaşanmıştır. 1950’li yıllarda Karamürsel’de su problemini çözmek için öncellikle bölgenin fenni ve sıhhi tesisat çalışmaları yapılmış ve İller Bankası tarafından birçok yeni kuyu açılmıştır. Bahsi geçen kuyulardan elde edilen sular kentin su borularına bağlanmış ve kullanıma verilmiştir. Daha sonraları Gökçe Pınarı suları kullanılmaya başlanmış ve bu kaynak tek başına bütün kazanın su ihtiyacını karşılayabilecek durumdaydı388.

Kazayı temiz tutmak ve sağlıklı bir kent elde etmek amacıyla haftanın belirli günlerinde cadde ve sokaklar yıkanmış, işyerleri ile Pazar alanları denetlenmiş ve çöpler düzenli aralıklarla toplanmıştır. Bu şekilde Karamürsel’de 1950’den sonra belediyecilik alanında fazla sorunun yaşanmadığı düşünülmektedir.

Kocaeli’nin bir diğer kazası olan Gebze’de 1923 yılından beri su ve temizlik işleri Gebze Belediye Başkanlığı tarafından yürütülmektedir³⁸⁹. 1950’den önce içme suyu, İbrahim Paşa’nın yaptırdığı büyük su kuyusu ile kazaya 5 km mesafede şose üzerinde Yumruk Kaya kaynağından temin edilmiştir. Özellikle Gebze Belediyesi tarafından Yumruk Kaya kaynağında yaptırılan depodan kasabaya teneke ve mühürlü bidonlarla

386 http://karamursel.bel.tr/mobildetay/tarihce.html (10.10.2015).

387 Belediyeler Yıllığı, s. 491.

388 http://karamursel.bel.tr/mobildetay/tarihce.html (10.10.2015).

108

getirilen sular büyük sorunlar oluşturmuş ve yeterli olmamıştır. Ayrıca bu dönemde kazanın su tesisatının fenni projesi yapılmamış ve kaza merkezine bağlı mahallerin suları 1.000 metre uzunluğundaki eski toprak künkten 390 dağıtılmıştır. Bu kaynaklar dışında Gebze merkezde bulunan 4 adet yangın musluğu ile Vakıflar İdaresi’ne ait bir çeşme de içme suyu temin etmek amacıyla kullanılmıştır. Ancak bu çeşmeler sürekli bozulduğu ve yaz aylarında akmadığı için yeterince faydalanılan sular arasında yer almamıştır391. Bu durumdan dolayı Gebze’de büyük su sıkıntısı yaşandığı değerlendirilmektedir.

1953 yılı itibariyle İller Bankası tarafından Gebze’ye bağlı mahallelerin tamamı ile köylerin büyük bir bölümünde yeni artezyen ile kuyular açılmış ve elde edilen sular yeni yaptırılan borularla ev ve işyerlerine verilmiştir. Böylece kentin su problemi büyük ölçüde çözülmüştür392.

1954’te Gebze’nin en büyük nahiyesi olan Darıca’nın su sorununu çözmek için belediye tarafından 4 adet kuyu açtırılmış, buralardan elde edilen sular şebekelere verilmiş ve böylece su sorunu çözülmüştür. Ancak Darıca’da 1958’de su problemleri tekrar yaşanmaya başlanmıştır. Bu dönemde Darıca’da birçok fabrika yapıldığı için ve burası sanayi merkezine dönmeye başlamıştır. Bundan dolayı da nahiyenin sularının büyük kısmı bu alanlara dağıtılmıştır. Halk, bu durumdan şikâyetçiydi. Bahsi geçen nedenden nahiyede yeni su şebekelerinin oluşturulması zorunlu hale gelmiştir³⁹³. 1959 yılında Darıca’nın su sorununu çözmek için Gebze Belediyesi İller Bankası’na müracaat etmiştir. Bu arada başvurunun sonucu beklenirken Rumlardan kalma sarnıç ve kuyular su elde etmek için kullanılmıştır394. Belediye, nahiyenin su sorunun çözülmesi için çeşitli planlamalar yapmış, ancak mevcut sorunun 1960’lara kadar devam ettiği yerel gazetelerden anlaşılmaktadır.

390 Künk: Pişmiş toprak ya da betondan imal edilen dairesel kesitli su borusu. Künk aynı zamanda büz olarak da bilinir. Genellikle su iletim hatlarında, özellikle atık su iletiminde kullanılır. Betondan ya da pişmiş kilden yapılmasının en yaygın amacı, Güneş ile teması önleyerek bitkisel oluşumu önlemek ve suyun aşındırıcı etkisine karşı dayanıklı bir yapı oluşturmaktır, https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCnk (25.09.2014).

391 Galitekin, Kocaeli Su Medeniyeti Tarihinden Birkaç Damla, s. 293; Galitekin, Kocaeli Su

Medeniyeti Tarihinden Sayfalar, s.535. 392 Türk Yolu, 22 Nisan 1954, No: 4842.

393 Demokrat Kocaeli, 22 Haziran 1958, No: 1156.

394 Mutlu Kerem Kolcuoğlu, Karye-i Darıca’dan Darıca İlçesi’ne, İstanbul: Cinius Yayınları, 2013, s. 413.

109

Kandıra’da 1924 yılından beri su ve temizlik işleri Kandıra Belediye Başkanlığı tarafından yapılmaktadır. Bahsi geçen kaza su kaynakları bakımından diğer ilçelere göre zengin olduğu için, burada fazla su sıkıntısı yaşanmamıştır. 1950’de Kandıra’nın fenni sıhhi tesisat projeleri yapılmıştır. Böylece daha fazla temiz su elde edilmeye başlanmıştır.

Kandıra’da 149 tonluk bir su deposu yapılmış ve merkeze bağlı mahallelerin suları bu depodan temin edilmiştir. Ayrıca kent merkezindeki altı çeşme ve üç yangın musluğu da içme suyu için kullanılmıştır395. Kazada Çifte Pınarlar, Kayak Dibi, Paşa Pınarı, Yolcu Kuyusu, Akmeşe ve Ayınga Pınarı kaynakları sadece içme suyu için kullanılmış, diğer sular ise tarım ile hayvancılık alanlarında kullanılmıştır. Bu suların dışında Yağlı Boya Suyu Projesi ile kaza için yeni su alanları elde edilmiştir396.

1954 yılına kadar Kocaeli’nin en büyük kazaları arasında yer alan Adapazarı’nda 1868 yılından beri su ve temizlik işleri Adapazarı Belediye Başkanlığı tarafından yapılmaktadır397. Diğer kazalarda olduğu gibi 1950’den önce Adapazarı’nda da su sıkıntıları yaşanmıştır. Ayrıca Adapazarı’nda fenni sıhhi tesisat projeleri yapılmadığı için su konusunda problemlerin olduğu yerel gazetelerden görülmektedir. Adapazarı’nda daha fazla içme suyu elde etmek ve tarım ile hayvancılık alanlarında kullanmak için belediye tarafından birtakım çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmaların başında kazanın fenni tesisat projesinin yapılması gelmektedir. Adapazarı’nda ilk içme suyu tesisinin kurulması için 1952’e İller Bankası tarafından ihale yapılmış ve bu iş bir şirkete verilmiştir398.

1950’lerde Adapazarı’nda birçok yeni kuyu ile artezyenler açılmış ve elde edilen sular için büyük bir depo yapılmıştır. Depodaki sular kent merkezine bağlı mahallelerdeki ev ve işyerlerine yeni yaptırılan borularla dağıtılmıştır. Adapazarı’na bağlı köylerin büyük bölümünün su sorunu çözülmüştür. Bu dönemlerde İller Bankası ve Adapazarı

395 Belediyeler Yıllığı, s. 430.

396 Galitekin, Kocaeli Su Medeniyeti Tarihinden Birkaç Damla, s. 294-295; Galitekin, Kocaeli Su

Medeniyeti Tarihinden Sayfalar, s.537.

397 http://www.adapazari.bel.tr/tr/icerikdetay/14/57/adapazarinin-tarihi.aspx (11.10.2015)

110

Belediyesi’nin ortak çalışmaları ile 7 km² betonarme ve 3,5 km² uzunluğunda font boru döşenmek suretiyle şehrin muhtaç bulunduğu içme suyu Sapanca Gölü’nden temin edilmiş ve 3.034 Türk Lirası ile kentin sularını klorlamak için bir tesis oluşturulmuştur399.

Kazada temizlik çalışmaları kapsamında 23.705 metre tül kanal ve şarampol temizlettirilmiş ve bu mevzulara sarf olunan para 150.000 Türk Lirası olmuştur. Eskilere ilave olarak şehrin muhtelif semtlerinde temizlik işleri için yeni alanlar yapılmış ve bu işlere 33.561 Türk Lirası harcanmıştır. Kaza merkezindeki mevcut 3 parka ilaveten Atatürk Parkı adı altında daha geniş ve modern bir park inşa edilmiştir. Parkın ihata duvarı⁴⁰⁰, kanepe inşası ve çiçeklendirilmesi işlerine 36.500 Türk Lirası sarf edilmiştir401. Bu şekilde daha birçok çalışma ve planlamanın olduğu görülmektedir. 1954 yılına kadar Kocaeli’nin diğer kazaları olan Akyazı, Karasu, Geyve ve Hendek’te su ile ilgili birçok olan ve proje yapılmıştır. Buna göre İller Bankası tarafından Akyazı’ya bağlı mahalle ve köylere su sağlamak amacıyla isale, depo ve şebekeden ibaret olan iş için 91.667 Türk Lirası keşif bedeli üzerinden 22 Aralık 1950 yılında ihale edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonunda bu tesisatlar ile kente su verilmiştir402. Aynı tarihte Hendek kazası için İller Bankası tarafından içme suyu elde etmek amacıyla 7 Nisan 1950’de 70.526,60 Türk Lirası keşif bedeli üzerinden ihalesi yapılmış ve yapılan çalışmalar sonunda kazaya su getirilmiştir403.

Geyve’de 1952 ile 1953 yılları arasında komple bir içme su tesisi yaptırılmıştır. Yapılan işler 1043 m² isale, 100 m² depo ve 6557 m³ şebekeden ibaretti⁴⁰⁴. Burada ayrıca 1954’te yapımı tamamlanan ve 509.000 Türk Lirası’na mal olan içme suyu 14 km²

uzakta olan alandan getirilmiştir⁴⁰⁵. Diğer kaza olan Karasu’nun su ihtiyacını karşılamak için İller Bankası tarafından 1950’de 96.962 Türk Lirası ile ihale yapılmış

399 ATOM, Sinop, Sakarya, İzmit, Edirne, Tekirdağ, İstanbul: Sulhi Garan Matbaası, 1958, s. 152.

400 İhata Duvarı: Bahçe veya bina duvarını çevreleyen duvardır. İstinat duvarına göre çok daha kısadır. http://emlakansiklopedisi.com/wiki/ihata-duvari (07.02.2015).

401 ATOM, Sinop, Sakarya, İzmit, Edirne, Tekirdağ, İstanbul, s. 153.

402Ahmet Menderes, Sakarya’ya İller Bankası’nın Yaptığı Hizmetler, Sosyoloji Konferansları Dergisi, 8 (1968), s.70-73.

403 Şahin, Kronolojik Adapazarı Sakarya 1923-2004, s.73.

404 Menderes, Sakarya’ya İller Bankası’nın Yaptığı Hizmetler, s.73.

111

ve ihaleyi alan firma tarafından kazanın su şebekeleri 1952’de yapılmıştır. Özellikle Karasu Belediyesi Başkanı Sabahattin Arslan’ın çalışmaları sonucu kaza içme suyuna kavuşmuştur406.

Kazalar dışında Adapazarı’na bağlı olan nahiyelere de su götürülmesi için gerekli çalışmalar yapılmıştır. Bu hususta 1950’de İller Bankası tarafından Sapanca’nın içme suyu ihalesi 84.663 Türk Lirası keşif bedeliyle yapılmıştır407. Ayrıca Sapanca’ya bağlı köylere içme suyu sağlamak için 1950’de İller Bankası ve Adapazarı Belediyesi’nin ortak çalışma yapmışlar ve bu iş için 240.000 Türk Lirası sarf edilmiştir408. Pamukova’da 1950 tarihinde komple bir içme su tesisi yaptırılmıştır. Bu iş için 100.407 Türk Lirası harcanmıştır. Ayrıca Arifiye’nin su sorunun çözümü için de planlamalar yapılmıştır409.

Sonuç olarak DP döneminde Kocaeli vilâyetine bağlı kazaların genelinde su problemleri çözülmüş, yeni su kaynakları ve şebekeleri ile bölgede su eksikliklerinin oluşması büyük ölçüde önlenmiştir. Ayrıca başta İzmit Belediye Başkanlığı olmak üzere ile diğer kazaların belediyeleri tarafından kent merkezlerinin temizlikleri bir program dâhilinde düzenli biçimde yapılmıştır. Temizlik işleri kapsamında yeni alınan araçlarla çöpler toplanmış, pazar yerleri temizlenip yıkanmış, cadde ve sokaklar süpürülmüş, kaldırımlar hava şartlarına uygun bir şekilde kardan, çamurdan ve otlardan arındırılmıştır. Bu şekilde daha temiz, sağlıklı ve düzenli kentlerin elde edilmeye çalışılmıştır. Kocaeli’nde 1950’lerde yapılan iki belediye meclisi seçimlerinde DP birinci olduğu için halkın belediye çalışmalarından memnun olduğu değerlendirilmektedir.