Karayolu Ulaşımı

1950’de yeni bir parti olan DP’nin iktidara gelmesiyle her alanda olduğu gibi ulaştırmada da temelden bir değişim ve hızlı bir gelişme yaşanmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Türkiye’nin ulaşım politikalarında büyük bir değişim ortaya çıkmıştır. Yapılan düzenlemeler, hükümetin ulaşım politikasındaki farklılıklar ve savaşın zararlarının en az seviyeye indirilmesi için verilen Marshall yardımlar, karayollarının hızla gelişmesine imkân vermiştir. İlk aşamada 1950 yılına kadar tatbik edilen ulaşım politikalarında demiryolunu geliştirecek bir sistem şeklinde görülen karayolları, bu tarihten sonra esas ulaşım olarak istemi kabul edilmiştir. Böylelikle Marshall Planı çerçevesinde Türkiye'de uygulanan ulaşım politikası karayolu merkezli hale gelmiştir491.

1960 yılına kadar Kocaeli’nde İstanbul Karayolları 1.Bölge Müdürlüğü’ne bağlı Tavşancıl Karayolları Asfalt Tesisleri, Hereke Karayolları Bakımevi ve Karamürsel Kontrol Mühendisliği ekibi yer almıştır. 1954 yılı itibarıyla İzmit ile diğer kazalar arasında karayolu ulaşımı bulunmuştur. Buna göre İzmit ile Gebze arası 48 km² olup birbirilerine 1 numaralı Devlet Karayolu ile bağlıdır. İzmit ile Gölcük 18 km² ve İzmit ile Karamürsel arası 36 km² olup 40 numaralı Devlet Karayolu ile birbirilerine bağlıdır. Ayrıca İzmit ile Kandıra arası 50 km² olup birbirileriyle farklı karayolu bağlantılıdır492.

490 Ulugün, İzmit Esnaf ve Ticaret Tarihi, s. 180-181.

491 Birol Çetin-Serap Barış-Serap Saroğlu, “Türkiye’de Karayollarının Gelişimine Tarihsel Bir Bakış”,

Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, I/1 (2011), s. 133-134.

134

Dönem itibarıyla İzmit ile Gebze, Kandıra, Karamürsel ve Gölcük kazaları arasında ulaşımı sağlayan minibüsler bulunmaktaydı. Ayrıca her gün İzmit ile Adapazarı arasında da ulaşımı sağlayan otobüsler vardı.

İzmit ile kazalar arasında yolcu minibüsleri bulunduğu gibi İzmit’e bağlı mahalleler ve köylerde de ulaşımı sağlayan araçlar yer almıştır. Bahsi geçen yerlerin bazılarında her gün bazılarında da haftada bir defa olmak üzere birer minibüs hattı vardı. Örneğin İzmit ile Keltepe (bugünkü Kartepe ilçesi) arasında sadece perşembe günleri minibüs bulunurdu. İzmit’te büyük pazarın⁴⁹³ kurulduğu perşembe günleri Keltepe’den insanlar buraya alışveriş yapmak için gelirlerdi494.1951’de İzmit’te minibüs olmayan bazı yerlere hat kurulmuştur. Örneğin daha önce yolcu minibüsü olmayan Derince ile Mehmetaliapaşa arasında minibüs seferleri başlatılmıştır⁴⁹⁵. 1952’de Bağçeşme’den Rasathaneye kadar olan yollar yapılmış ve Bağçeşme arasında ulaşımı sağlaması için bir adet minibüs verilmiştir496. Aynı tarihlerde İzmit ile Yarımca arasında karayolu yapılmış ve bu hatta da bir adet minibüs konulmuştur.

İzmit’te şehir içinde ulaşımı sağlamak için Thames, Feka, Commer marka ağırlıklı ve dokuz kişilik minibüsler kullanılmıştır. Bu dönemlerde İnönü Caddesi’nden kalkan minibüsler İstanbul Caddesi, Fethiye Caddesi, Hürriyet Caddesi ve son olarak İzmit Cezaevi’nin olduğu yer olan Santral Caddesi’ne kadar giderler ve buradan da aynı şekilde İzmit merkeze gelirlerdi. Köy minibüsleri Perşembe Pazarı ve Derince minibüsleri İtfaiye Meydanı’ndan kalkarlardı497.

Karayolu ulaşımında sürekli bir gelişme halinde olan İzmit Belediyesi, şehir içindeki minibüslerin sayısını arttırmıştır. Bu amaçla yeni minibüsler satın almak için İzmit Belediye Meclisi tarafından 150.000 Türk Lirası ayrılmıştır⁴⁹⁸. Bu yolla ulaşımın daha rahat ve kolay yapılmasının amaçlandığı düşünülmektedir.

493 1950’li yıllardan beri İzmit’in en büyük pazarı alanı Perşembe Pazarı’dır

494 F. Yavuz Ulugün ile 15.02.2015 günü yapılan görüşme.

495 Hürsöz, 25 Mayıs 1951, No: 450.

496 Hürsöz, 7 Haziran 1952, No: 543.

497 F. Yavuz Ulugün ile 15.02.2015 günü yapılan görüşme.

135

1953’te İstanbul ile İzmit arasında işleyen otobüslere teknik açıdan daha ileri durumda bulunan otobüsler eklenmiştir. Ancak bu otobüslere trenler kadar ilgi gösterilmemiştir. Örneğin İzmit-Haydar Paşa tren ücretleri 240 Kuruş iken, İzmit-İstanbul otobüs seferleri 300 Kuruş’tu. Bu durumdan dolayı halk ucuz olan tren yoluna daha fazla rağbet göstermekteydi499.

1954’te İzmit ile Adapazarı, Gebze, Gölcük ve Kandıra’da her gün otobüs bulunmasına rağmen, İzmit ile Karamürsel arasında otobüs hattı bulunmamıştır. Bu eksikliği gidermek amacıyla 1954’te İzmit ile Karamürsel arasında düzenli biçimde ulaşımı sağlamak amacıyla bir otobüs hattı oluşturulmuştur. Günde iki sefer yapılan İzmit-Karamürsel seferleri ilk önce 60 Kuruş olarak belirlenmiştir. Burada belirtilen ücretler, normal kişilerden alınan miktardır, işçi ile öğrencilerden alınan ücret daha düşüktü500. Bu durum sosyal devlet olmanın bir özelliği şeklinde değerlendirilmektedir.

1950’lerde bazı tarihlerde hem şehirlerarası hem de şehir içi otobüs ve minibüs fiyatlarına zam yapılmıştır. Ancak bu zamlardan dolayı vatandaşların ciddi rahatsızlık duydukları devrin gazetelerinden anlaşılmaktadır. Örneğin İzmit-Gölcük otobüslerine 1954’te 50 Kuruş zam yapılınca, halk zammın geri alınması için şikâyette bulunmuştur501. Bu durum minibüs ve otobüs fiyatlarını belirleyen İzmit Belediyesi ile vatandaşlar arasında zaman zaman birtakım sorunların yaşanmış olduğunu göstermektedir. Yani DP’liler tarafından yönetilen belediyenin bazı alanlardaki çalışmalarından memnun olanlar olduğu gibi memnun olmayanların da bulunduğu değerlendirilmektedir.

1950’lerde İzmit’te otobüs ve kamyonların durabilecekleri belirli bir alan bulunmadığı için birtakım problemler yaşanmıştır. Bu sorunu çözmek amacıyla İzmit Belediyesi tarafından 1954’ün sonlarında Halkevi Meydanında otobüs ve kamyon durağı yapılmasına karar verilmiştir. Yapılan planlamalar neticesinde Halkevi’nin etrafı duvarlarla çevrilerek geniş bir durak alanı oluşturulmuştur502. Böylece minibüslerin

499 Türk Yolu, 31 Aralık 1953, No: 4676.

500 Türk Yolu, 21 Ocak, 1954 No: 4969.

501 Türk Yolu, 20 Ekim 1954, No: 4921.

136

yolcu indirip bindirebilecekleri ve kamyonların yük alıp bırakabilecekleri belirli bir alan oluşturulmuştur. Bu durum İzmit belediyeciliği açısından olumlu bir gelişme olarak yorumlanmaktadır.

DP tarafından ülkedeki karayollarının yapımı için 22.000.000 Türk Lirası ayrılmıştır. Bu paranın bir kısmı Kocaeli’ndeki yolların yapımı için tahsis edilmiştir. Özellikle vilâyete ayrılan bahsi geçen para ile yapımına başlanan karayollarının inşa çalışmalarına hızla devam edilmiştir503. Bu dönemlerde devletin bütçesinden 22.000.000 Türk Lirası gibi büyük bir miktarın yol yapımına ayrılması, hükümet tarafından karayolu yapımlarına önem verildiğini şeklindeki yargıya varılabilir.