DKK konusu değişik bakış açıları ile farklı ölçütler dikkate alınarak farklı şekillerde sınıflandırılabilmektedir (Özdoğan, 2006, 10).
Tablo 7: Dış Kaynak Kullanımı Türleri
Sınıflandırma kriteri Dış kaynak kullanımı türleri Karar verme aşamasındaki analizlerin
seviyesine bağlı olarak
Stratejik dış kaynak kullanımı, taktiksel veya geleneksel dış kaynak kullanımı Faaliyetin kapsamına bağlı olarak Total dış kaynak kullanımı, selektif (seçili
alanda) veya kısmi dış kaynak kullanımı Bütünleşme seviyesine bağlı olarak Dış kaynak kullanımı, yarı dış kaynak
kullanımı
İlişkinin niteliğine bağlı olarak Grup olarak veya dahili dış kaynak kullanımı, bireysel veya harici dış kaynak kullanımı
Yönetim kontrolüne bağlı olarak Faaliyetlerde dış kaynak kullanımı, kaynaklarda dış kaynak kullanımı Sahiplik türüne bağlı olarak Özel sektör dış kaynak kullanımı, kamu
sektörü dış kaynak kullanımı Sürecin niteliğine göre İş süreci dış kaynak kullanımı, bilgi
süreci dış kaynak kullanımı
Kaynak: Hemmington Nigel, King Christopher (2000) Key Dimensions of Outsourcing Hotel Food And Beverage Services, International Journal of Contemporary Hospitality Mananagement 12, (4), 256-261 verilerinden derlenmiştir.
Dış kaynak kullanımı stratejisi uygulamada farklı şekillerde gerçekleşebilir. Uygulamada en fazla görülen modeller dikkate alındığında, dış kaynak kullanımı stratejisinin genellikle, iş süreci dış kaynak kullanımı, stratejik dış kaynak kullanımı, bilgi süreci dış kaynak kullanımı, taktiksel dış kaynak kullanımı, dönüşümsel dış kaynak kullanımı, toplam dış kaynak kullanımı, seçilmiş alanda dış kaynak kullanımı şeklinde uygulandığı görülmektedir (Çoğan, 2006; Özdoğan, 2006 ve http://www.outsourcing professional.org/firmbuilder/articles/34/177/591/ Erişim: 24.04.2007).
a) İş süreci dış kaynak kullanımı; İşletme içindeki
faaliyetlerin/süreçlerinin üçüncü bir partiye yani firmaya ihale edilmesi süreci olarak görülebilir. Bu bağlamda iş süreci dış kaynak kullanımı bir işletmenin
süreç için sahipliğini ve temel sorumluluğunu koruyarak başka bir işletmeden hizmetler elde etmesini içeren işlemdir (http://www.cyfuture.com/bpo- business-process-outsourcing.htm Erişim: 27.10.2007). Diğer bir ifade ile işlerin ve bunlara ait fonksiyonları oluşturan ünitelere ait süreçlerin ele alınarak belirlenen hizmet sağlayıcılar ile birlikte yeniden yapılanma ve dış kaynaklamanın eş zamanlı yürütülmesi, anlamına gelmektedir (Özdoğan, 2006, 13).
İş süreci dış kaynak kullanımı için temel motivasyonlar, işletmeye temel faaliyetleri sürdürme ve strateji geliştirme için daha çok zaman, para ve işgücü kazandırmak olarak görülmekte ve işletmenin sermaye yaratmasına ve maliyetleri azaltmasına yardımcı olmaktadır.
b) Stratejik dış kaynak kullanımı; Karar sürecinde sadece maliyet odaklı değil, işletmeyi etkileyebilecek kalite geliştirme, esneklik, yeteneklerin artırılması gibi faydaları da göz önünde bulunduran ve uzun dönemli işletme amaçlarını esas alan bir dış kaynaklama türü olarak tanımlanabilen (Özdoğan, 2006, 12) stratejik dış kaynak kullanımı bir süreç veya ürün kontrolünün tedarikçi bir firmaya devredilmesidir. Stratejik düzeyde dış kaynak kullanımı sadece tedarikçiden kontrolün sağlanması değil aynı zamanda değişik teknoloji ve süreçler kullanımı ile üretim metodudur. Stratejik dış kaynak kullanımı ile işletme tüm bir hizmeti, ürünü, üretim bandını veya tüm tesisi stratejik değerler için dış kaynak kullanımına sunabilir (http://www.cyfuture.com/ strategic-outsourcing.htm Erişim: 27.10.2007).
Özellikle Japon işletmeler bu tip dış kaynak kullanımını başarılı bir şekilde uygulamaktadırlar. Bu tarz bir ittifak küçük ve orta ölçekli işletmelere büyük yarar sağlamaktadır. İşletmeler stratejik ve işbirliği ile yalnızca kalite ve yenilik geliştirme üzerinde odaklanabilmektedirler (Çoğan, 2006, 40). İşletmeler için stratejik dış kaynak kullanımı kısa dönemli bir çaba değildir. Bununla birlikte işletmelerin sıklıkla kısa dönemli stratejik dış kaynak kullanımına yönelerek hem kısa dönemli hem de uzun dönemli kazançlar elde ettiği görülmektedir (http://www.cyfuture.com/strategic-outsourcing.htm Erişim: 27.10.2007).
c) Bilgi süreci dış kaynak kullanımı; Bilgi süreci dış kaynak kullanımı en yüksek düzeyde bilgi kullanımını yani fikri mülkiyetler, öz sermaye ve finans, analizler, pazar araştırmaları ve veri yönetimi üzerinde araştırma yapmayı ve çalışmayı kapsamaktadır (http://www.cyfuture.com/ knowledge-process-outsourcing.htm Erişim: 27.10.2007). Bilgi süreci dış kaynak kullanımı standart süreçlerin başarılması ile ilgilidir, analitik ve teknik beceriler gerektiren üst düzey işleri kapsamaktadır.
İşletmelerin iş stratejileri ve fikri mülkiyet haklarını korumada yüksek oranda ilgilendiği seçeneklerden biri haline gelen bilgi süreci dış kaynak kullanımı tıbbi ilaç üretim tesislerinde, bioteknolojide, veri araştırmasında, finansal hizmetlerde, teknoloji araştırmalarında ve hukuk firmalarında görülmektedir (http://www.cyfuture.com/ knowledge-process-outsourcing.htm Erişim: 27.10.2007).
d) Taktiksel dış kaynak kullanımı; Taktiksel dış kaynak kullanımı, daha çok sezgisel olarak ve maliyet odaklı kararları içeren ve diğer ulaşabilecek fayda ve riskleri göz ardı eden bir dış kaynak kullanımı türü olarak tanımlanabilir (Rodriguez and Robaina 2004, 289). Taktiksel dış kaynak kullanımında genellikle sorun yaşayan işletme açısından dış kaynak kullanımı sermaye yatırımı yapmak için yetersiz finansal kaynaklar, yetersiz yönetim becerileri, bir yeteneğin bulunamaması ve çalışan sayısını azaltma için doğrudan bir çözüm yoludur. Birçok dış kaynak kullanımı kısa sürede maliyet tasarrufları, gelecek yatırımlar için ihtiyaçların belirlenmesi, varlıkların satışından doğan nakit akışının belirlenmesi ve istihdam yükünü azaltma gibi faydalar sağlamaktadır (Özdoğan, 2006 ve http://www.outsourcing professional.org/firmbuilder/articles/34/177/591/ Erişim: 24.04.2007). Taktiksel dış kaynaklamanın diğer önemli bir özelliği ise, stratejik dış kaynaklamaya göre daha kısa süreli anlaşmaları kapsamasıdır (Özdoğan, 2006, 12).
e) Dönüşümsel (değişimli) dış kaynak kullanımı; Üçüncü nesil dış kaynak kullanımını tarif etmek için kullanılmaktadır (Özdoğan, 2006 ve
http://www.outsourcingprofessional.org/firmbuilder/articles/34/177/591/
Erişim: 24.04.2007). Eğer dış kaynak kullanımının ilk aşamasının belirli kurallar ile işin yapılması olduğu ve ikinci aşamasının ortaklığın yeniden tanımlanması olduğu düşünülürse üçüncü aşama işin yeniden tanımlanarak dış kaynak kullanılmasıdır. Genel olarak bilgi teknolojiklerinde görülen değişimli dış kaynak kullanımını, işletmeler bir teknolojiden diğerine geçerken kullanmaktadırlar (Özdoğan, 2006, 13). Değişimli dış kaynak kullanımında esas güç uzman tedarikçilerin işletmeye getirmiş olduğu yenilikler olarak görülmektedir (Özdoğan, 2006 ve http://www.outsourcingprofessional .org/firmbuilder/articles/34/177/591/ Erişim: 24.04.2007).
Değişimli dış kaynak kullanımı üç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar, kalan eski sistemlerin yönetimi, yeni teknolojiye geçiş ve yeni platformun yönetimi ve işletilmesidir (Özdoğan, 2006, 13).
f) Toplam dış kaynak kullanımı; Herhangi bir işletme faaliyetinin en az %80’nin dışarıdan tedarik hizmeti veren bir ya da daha fazla işletmeye devredilmesidir (Özdoğan, 2006, 12).
g) Seçilmiş alanda dış kaynak kullanımı; Toplam dış kaynak kullanımı uygulamalarının riskini azaltmak amacıyla dış bir bölüm ya da sürecin dışarıdan tedarikçiye verilirken seçilen bölüm ya da sürecin işletme içinde gerçekleştirilmesi uygulaması olarak tanımlanabilir (Özdoğan, 2006, 12).