Bu bölümde DÜ merkez kampüsünde yer alan fakülte, yüksekokul, meslek yüksekokulu ve rektörlükte çalışan akademik ve idari personelin, ofis ortamında kaç yıldır görev yaptıkları, günde ortalama ne kadar süre bilgisayarla çalıştıkları, her oturumda ara vermeden ne kadar süre çalıştıkları, çalışma sonrası verdikleri mola süreleri, hafta içi mesai bitiminden sonra bilgisayar kullanıp kullanmadıkları ve masa başı çalışmalarının yaklaşık olarak ne kadarını bilgisayarla iş yaparak geçirdikleri gibi bilgiler irdelenmiştir. Bununla birlikte katılımcılara, bilgisayar ekranına ne kadarlık bir mesafede çalıştıkları ve bilgisayar kullanımına bağlı olarak herhangi bir rahatsızlık geçirip geçirmedikleri sorulmuştur.
Bu bölümün son kısmında ise katılımcıların ergonomik bilgisayar kullanımı ile ilgili bilgi sahibi olup olmadıkları, işe başladıklarında ya da devam ederken ofis ergonomisi hakkında eğitim alıp almadıkları, eğitim alan katılımcıların ergonomik bilgisayar kullanımının yararına olan inançları ve eğitim almayan katılımcıların ise eğitim alma isteklerine yönelik bilgiler irdelenmiştir.
3.3.1. Katılımcıların Ofis Ortamında Görev Yapma Süreleri
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin ofis ortamında görev yapma sürelerine ait frekans dağılımları Çizelge 3.9’da gösterilmiştir.
Çizelge 3.9. Katılımcıların ofis ortamında görev yapma süreleri.
Görev Süresi Frekans Yüzde (%)
1 Yıldan Az 15 4,7 1 – 5 Yıl 82 25,9 6 – 10 Yıl 106 33,7 11 – 15 Yıl 43 13,6 16 – 20 Yıl 39 12,3 20 Yıldan Fazla 31 9,8 Toplam 316 100
Katılımcıların ofis ortamında görev yapma süreleri incelendiğinde, %33,7’sinin (106 kişi) altı ile on yıl aralığında çalıştıkları, %9,8’inin ise (31 kişi) yirmi yıldan fazla süredir ofis ortamında çalıştıkları belirlenmiştir (Çizelge 3.9). Yılmazer tarafından 2010 yılında
ofislerdeki çalışma istasyonlarının tasarımını etkileyen ergonomi faktörünün araştırıldığı çalışmada ise, katılımcıların %43,3’ününün beş yıl ve üzeri, %40’ının on yıl ve üzeri, %11,7’sinin yirmi yıl ve üzeri süreyle çalışma hayatında bulundukları belirlenmiştir. Yine Armağan tarafından 2003 yılında banka çalışanları üzerinde yapılan büro verimliliğinin tesis edilmesinde ergonomik tasarımın önemi konulu bir araştırmada, katılımcıların %28,8’inin 0-5 yıldır, %19,2’sinin 21 yıl ve daha fazla süreyle çalıştıkları %52’sinin 6- 20 yıl arasında çalışmakta oldukları belirlenmiştir. Kıraç tarafından 2005 yılında AEM’de büro yönetiminde ergonomi ve ergonominin verimliliğe etkisi konulu araştırmada, katılımcıların %7,5’inin 0-5 yıl, %36,5’inin 6-10 yıl, %10,5’inin 21 ve üzeri yıl süreyle çalıştıkları belirlenmiştir. Polat tarafından 2006 yılında Erzurum ilindeki banka çalışanları üzerinde işyeri ergonomisinin örgütsel stres üzerine etkisi konulu yapılan çalışmada ise, katılımcıların %16,4’ünün 1 yıldan az, %34,2’sinin 1-5 yıl ve %23,6’sının 16 yıl ve üzeri süredir çalıştıkları belirlenmiştir. Yine Efe tarafından 2004 yılında büroların ergonomik açıdan düzenlenmesinin verimlilik üzerindeki rolü konulu Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü (BİMEM)’nde yapılan bir çalışmada, katılımcıların %40’ının 20 yıl ve üzeri, %33,3’ünün 5-9 yıl süreyle çalıştıkları belirlenmiştir.
3.3.2. Katılımcıların Günlük Bilgisayar Kullanım Süreleri
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin günlük ortalama bilgisayar kullanım sürelerine ait frekans dağılımları Çizelge 3.10’da gösterilmiştir.
Çizelge 3.10. Katılımcıların günlük bilgisayar kullanım süreleri.
Günlük Bilgisayar Kullanım Süresi Frekans Yüzde (%)
0 – 2 Saat 4 1,3 2 – 4 Saat 28 8,9 4 – 6 Saat 112 35,4 6 – 8 Saat 113 35,8 8 – 10 Saat 47 14,8 10 Saat Üstü 12 3,8 Toplam 316 100
Katılımcıların günlük ortalama bilgisayar kullanım süreleri incelendiğinde, %71,2’sinin (225 kişi) günlük olarak 4-8 saat arasında bilgisayar kullandıkları belirlenmiştir (Çizelge 3.10). Gedik ve arkadaşları tarafından 2017 yılında DÜ akademik personeli üzerinde ofis ve bilgisayarla çalışma koşullarının ergonomik analizi konulu yapılan çalışmada ise, katılımcıların %45,1’inin 4-6 saat, %21,6’sının 6-8 saat, %19,8’inin 2-4 saat günde ortalama bilgisayar kullandıkları belirlenmiştir.
3.3.3. Katılımcıların Her Oturumda Aralıksız Çalışma Süreleri
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin her oturumda aralıksız ortalama çalışma sürelerine ait frekans dağılımları Çizelge 3.11’de gösterilmiştir.
Çizelge 3.11. Katılımcıların her oturumda aralıksız ortalama çalışma süreleri. Her Oturumda Aralıksız Çalışma Süresi Frekans Yüzde (%)
30 Dakika ve Daha Az 17 5,4
1 Saat 110 34,8
1,5 Saat 65 20,6
2 Saat 78 24,7
3 Saat 26 8,2
4 Saat ve Daha Fazla 20 6,3
Toplam 316 100
Katılımcıların her oturumda aralıksız ortalama çalışma süreleri incelendiğinde, %34,8’inin (110 kişi) aralıksız bir saat çalıştıkları, %24,7’sinin (78 kişi) ise her oturumda aralıksız ortalama iki saat çalıştıkları belirlenmiştir (Çizelge 3.11). Gedik ve arkadaşları tarafından 2017 yılında DÜ akademik personeli üzerinde ofis ve bilgisayarla çalışma koşullarının ergonomik analizi konulu yapılan çalışmada ise, katılımcıların %45,9’unun her oturumda ortalama olarak en fazla 1 saat, %23,4’ünün her oturumda 1,5 saat, %22,5’inin en fazla 2 saat bilgisayarla çalıştıkları belirlenmiştir.
3.3.4. Katılımcıların Mola Süreleri
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin çalışma sırasında vermiş oldukları ortalama mola sürelerine ait frekans dağılımları Çizelge 3.12’de gösterilmiştir.
Çizelge 3.12. Katılımcıların ortalama mola süreleri.
Mola Süresi Frekans Yüzde (%)
5 Dakika ve Daha Az 21 6,6 10 Dakika 94 29,7 15 Dakika 99 31,4 20 Dakika 54 17,1 30 Dakika 28 8,9 30 Dakikadan Fazla 20 6,3 Toplam 316 100
Katılımcıların çalışma sırasında vermiş oldukları ortalama mola süreleri incelendiğinde, %6,6’sının (21 kişi) beş dakika ve daha az süreyle mola verdikleri, %6,3’ünün ise (20 kişi) otuz dakikadan fazla süreyle mola verdikleri belirlenmiştir. Katılımcıların en fazla on beş dakikalık molaları tercih ettikleri %31,4’lük oranla belirlenmiştir (Çizelge 3.12).
Yine Gedik ve arkadaşları tarafından 2017 yılında DÜ akademik personeli üzerinde ofis ve bilgisayarla çalışma koşullarının ergonomik analizi konulu yapılan çalışmada, katılımcıların %24,3’ü çalışma sırasında ortalama 15 dakika mola verdikleri, %22,5’inin ortalama 20 dakika, %18’ inin ortalama 10 dakika, %7,2’sinin ortalama 30 dakika ve daha fazla, %5,4’ünün ortalama 5 dakika ve daha az mola verdikleri belirlenmiştir.
3.3.5. Katılımcıların Mesai Saatleri Dışında (Hafta içi) Günlük Bilgisayar Kullanım Süreleri
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin hafta içi mesai saatleri dışında günlük ortalama bilgisayar kullanım sürelerine ait frekans dağılımları Çizelge 3.13’de gösterilmiştir.
Çizelge 3.13. Katılımcıların mesai saatleri dışında (hafta içi) günlük bilgisayar kullanım süreleri.
Hafta İçi Mesai Saatleri Dışında Günlük
Bilgisayar Kullanım Süresi Frekans Yüzde (%)
Hiç Kullanmayan 76 24,1
0,5 Saat – 1 Saat Arası 86 27,2
1,5 Saat – 3 Saat Arası 116 36,7
3,5 Saat – 7 Saat Arası 32 10,1
8 Saat ve Üstü 6 1,9
Toplam 316 100
Katılımcıların hafta içi mesai saatleri dışında günlük ortalama bilgisayar kullanım süreleri incelendiğinde, %24,1’inin (76 kişi) hiç bilgisayar kullanmadığı, %36,7’sinin (116 kişi) ise 1,5 saatle 3 saat arasında bilgisayar kullandığı belirlenmiştir (Çizelge 3.13). Gedik ve arkadaşları tarafından 2017 yılında DÜ akademik personeli üzerinde ofis ve bilgisayarla çalışma koşullarının ergonomik analizi konulu yapılan çalışmada ise, katılımcıların mesai saatleri dışında en az yarım saat en fazla 10 saat bilgisayar kullandıkları ve günde ortalama olarak 2,5 saat mesai dışında bilgisayar kullandıkları belirlenmiştir.
3.3.6. Katılımcıların Masa Başı Çalışmalarında Bilgisayar Kullanım Oranları
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin masa başı çalışma sürelerinin ne kadarında bilgisayar kullanarak iş yaptıklarına ait frekans dağılımları Çizelge 3.14’te gösterilmiştir.
Çizelge 3.14. Katılımcıların masa başı çalışmalarında bilgisayar kullanım oranları.
Bilgisayar Kullanım Oranı Frekans Yüzde (%)
% 0 – 20 10 3,2 % 21 – 40 16 5,1 % 41 – 60 66 20,9 % 61 – 80 124 39,2 % 81 – 100 100 31,6 Toplam 316 100
Katılımcıların masa başı çalışma sürelerinin ne kadarında bilgisayar kullandıkları incelendiğinde, %39,2’sinin (124 kişi) işin %61 ile %80’ini bilgisayarla yaptığı, %31,6’sının ise (100 kişi) yaptığı işin tamamını ya da büyük çoğunluğunu bilgisayarla yaptığı belirlenmiştir (Çizelge 3.14).
3.3.7. Katılımcıların Görev Süresince Bilgisayar Kullanımına Bağlı Rahatsızlık Geçirme Durumları
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin görev süresince bilgisayar kullanımına bağlı her hangi bir rahatsızlık geçirip geçirmediklerine ait frekans dağılımları Çizelge 3.15’te gösterilmiştir.
Çizelge 3.15. Katılımcıların görev süresince bilgisayar kaynaklı rahatsızlık durumları.
Bilgisayar Kaynaklı Rahatsızlık Frekans Yüzde (%)
Evet 48 15,2
Hayır 268 84,8
Toplam 316 100
Katılımcıların görev süreleri boyunca bilgisayar kullanmaktan kaynaklanan herhangi bir rahatsızlık geçirme durumları incelendiğinde, %15,2’sinin (48 kişi) bilgisayar kullanımına bağlı bir rahatsızlık geçirdikleri, %84,8’inin ise (268 kişi) bilgisayar kaynaklı bir rahatsızlık geçirmedikleri belirlenmiştir (Çizelge 3.15). Bilgisayar kullanımına bağlı olarak rahatsızlık geçiren katılımcıların %20’sinin kas iskelet sistemine bağlı bir rahatsızlık geçirdiği, %39’unun görme bozukluğuna bağlı görme problemi yaşadığı ve %41’inin ise karpel tunel sendromuna bağlı rahatsızlıktan şikâyetçi olduğu belirlenmiştir. Yine Gedik ve arkadaşları tarafından 2017 yılında DÜ akademik personeli üzerinde ofis ve bilgisayarla çalışma koşullarının ergonomik analizi konulu yapılan çalışmada ise, katılımcıların son üç ayda bilgisayar kullanımına bağlı herhangi bir rahatsızlıktan dolayı %74,8 oranında doktora hiç müracaat etmedikleri, rahatsızlıktan dolayı 1 kez doktora müracaat edenlerin oranı %14,4 olurken, 2-4 kez müracaat edenlerin oranı %9 olarak
belirlenmiştir.
3.3.8. Katılımcıların Bilgisayar Ekranıyla Çalışma Mesafeleri
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin bilgisayar ekranıyla çalışma mesafelerine ait frekans dağılımları Çizelge 3.16’da gösterilmiştir.
Çizelge 3.16. Katılımcıların bilgisayar ekranıyla çalışma mesafeleri. Bilgisayar Ekranıyla Çalışma Mesafesi Frekans Yüzde (%)
30 cm ve Altı 15 4,7 31 – 40 cm 122 38,6 41 – 50 cm 116 36,7 51 – 60 cm 41 13 61 – 70 cm 18 5,7 71 cm ve Üstü 4 1,3 Toplam 316 100
Katılımcıların bilgisayar ekranıyla çalışma mesafeleri incelendiğinde, %4,7’sinin (15 kişi) 30 cm ve daha az mesafede, %38,6’sının (122 kişi) 31 ile 40 cm arası mesafede, %36,7’sinin (116 kişi) ise 41 ile 50 cm arası mesafede bilgisayar ekranıyla çalıştıkları belirlenmiştir (Çizelge 3.16).
3.3.9. Katılımcıların Ergonomik Bilgisayar Kullanım Bilgisi
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin ergonomik bilgisayar kullanımı hakkındaki bilgisine ait frekans dağılımları Çizelge 3.17’de gösterilmiştir.
Çizelge 3.17. Katılımcıların ergonomik bilgisayar kullanım bilgisi.
Ergonomik Bilgisayar Kullanımı Hakkında Bilgi Sahibiyim Frekans Yüzde (%)
Evet 40 12,7
Hayır 136 43
Kısmen 140 44,3
Toplam 316 100
Katılımcıların ergonomik bilgisayar kullanımı hakkında bilgi sahibi olup olmadıkları incelendiğinde, %12,7’sinin (40 kişi) ergonomik bilgisayar kullanımı hakkında bilgi sahibi olduğu, %43’ünün (136 kişi) ergonomik bilgisayar kullanımı hakkında bilgi sahibi olmadığı ve %44,3’ünün ise (140 kişi) ergonomik bilgisayar kullanımı hakkında kısmen bilgi sahibi olduğu belirlenmiştir (Çizelge 3.17).
3.3.10. Katılımcıların Ofis Ergonomisi Hakkında Eğitim Alma Durumları
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinin işe başladığında ya da işe devam ederken ofis ergonomisi hakkında eğitim alma durumlarına ait frekans dağılımları Çizelge 3.18’de gösterilmiştir.
Çizelge 3.18. Katılımcıların ofis ergonomisi hakkında eğitim alma durumları.
Ofis Ergonomisi Eğitimi Frekans Yüzde (%)
Evet 10 3,2
Hayır 306 96,8
Toplam 316 100
Katılımcıların işe başladığında ya da işe devam ederken ofis ergonomisi hakkında eğitim alma durumları incelendiğinde, %3,2’sinin (10 kişi) işe başladığında ya da işe devam ederken eğitim aldığı, %96,8’inin ise (306 kişi) herhangi bir eğitim almadığı belirlenmiştir (Çizelge 3.18).
Ayrıca eğitim alan katılımcıların tamamı, ergonomik bilgisayar kullanımının yararlı olduğunu düşünmektedir. Yine Baydur tarafından 2011 yılında bilgisayar kullanarak iş gören büro çalışanlarında ergonomi eğitiminin etkinliği konulu yapılan çalışmada, katılımcıların %2,6’sının daha önce büro ergonomisi ile ilgili eğitim aldığı belirlenmiştir. Efe tarafından (2004) BİMEM’de çalışanlar üzerinde yapılan bir çalışmada ise, katılımcıların %95’inin büroların ergonomik açıdan düzenlenmesi için eğitim almadıkları belirlenmiştir.
3.3.11. Ofis Ergonomisi Eğitimi Almayan Katılımcıların Eğitim Alma İstek Düzeyi
Çalışmaya katılan DÜ akademik ve idari personelinden işe başladığında ya işe devam ederken ofis ergonomisi eğitimi almayanların ergonomik bilgisayar kullanımı hakkında eğitim alma istek düzeylerine ait frekans dağılımları Çizelge 3.19’da gösterilmiştir.
Çizelge 3.19. Ofis ergonomisi eğitimi almayan katılımcıların eğitim alma istek düzeyleri.
Eğitim Almak İsterim Frekans Yüzde (%)
Evet 254 80,4
Hayır 62 19,6
Toplam 316 100
almayanların ergonomik bilgisayar kullanımı hakkında eğitim alma istek düzeyleri incelendiğinde, %80,4’ünün (254 kişi) ergonomik bilgisayar kullanımı hakkında eğitim almak istediği, %19,6’sının ise (62 kişi) eğitim almak istemediği belirlenmiştir (Çizelge 3.19).