Katılımcılar

Katılımcıların belirlenmesinde çoklu durum çalışmalarında yaygın olarak kullanılan amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2011; Gay, Mills ve Airasian, 2006; Punch, 2005). Bu süreçte öğretmenlik alanı, öğretmenlik deneyimi olmama durumu, ulaşılabilirlik, tamamlanan öğretmen eğitimi programı, öğretim yapılan sınıflardaki öğrenci sayısı ve gönüllülük ölçütleri dikkate alınmıştır.

Katılımcıların belirlenmesinde kullanılan ölçütler ve aşamalar Şekil 3.2’de sunulmuştur:

Şekil 3.2. Katılımcıların belirlenmesinde kullanılan ölçütler ve aşamalar

Katılımcıların belirlenmesi sürecinde öncelikle 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Eskişehir iline ilk ataması gerçekleştirilen aday öğretmenlere ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu nedenle eğitim öğretim dönemi başlamadan önce Milli Eğitim Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen öğretmenlerin ilk atama süreci izlenmiştir. Atanma süreci sonrası ilk atama olarak Eskişehir iline ataması yapılan öğretmenlerin alanlarını, atandıkları kurumları ve sayılarını gösteren belgeye ulaşılmıştır. Belgede verilen bilgilere göre, Eskişehir iline ilk atama olarak atanan toplam 196 öğretmenin olduğu tespit edilmiştir.

Öncelikle hizmet öncesi eğitim süreçlerinin ve yapılacak görevlerin farklılık göstermesi nedeniyle özel eğitim öğretmenleri, rehber öğretmenler ve meslek dersi öğretmenleri araştırma kapsamı dışında tutulmuştur. Bu nedenle ile ataması yapılan üç özel eğitim

edilmeyerek araştırma kapsamında ulaşılabilecek toplam 164 aday öğretmen olduğu belirlenmiştir.

Araştırmanın kuramsal çerçevesi doğrultusunda katılımcı öğretmenlerin belirlenmesinde daha önce özel eğitim kurumlarında ya da devlet okullarında uzun süreli deneyimler elde edilmemesi ikinci ölçüt olarak belirlenmiştir. Bu ölçütle ilişkili olarak araştırmacı tarafından doğrudan ve dolaylı olarak ulaşılan toplam 111 aday öğretmenin atama öncesi özel kurumlarda ya da devlet okullarında belirli sürelerde çalışmış oldukları tespit edilmiştir. Bu aday öğretmenler de çalışma kapsamı dışında tutulmuştur. Böylece ulaşılabilecek öğretmen sayısı 53’e düşmüştür. Bu aday öğretmenlerden 12’si ile doğrudan ya da dolaylı olarak iletişim kurulamamıştır. Ulaşılan 41 aday öğretmene öncelikle yüz yüze ya da telefon aracılığıyla araştırmanın amacı ve süreci hakkında bilgilendirme yapılmıştır. Bu öğretmenlerle mesleki deneyimlerinin ilk ayında vizyonlarına ilişkin görüşmeler yapılması planlanmıştır. İlk iletişim kurulduğunda görüşme için gönüllü olan aday öğretmenlerden 18’i görüşmelere katılmamışlardır.

Sonuç olarak deneyim başında görüşmelere toplam 23 aday öğretmen katılacaklarını belirtmişlerdir. Bu aday öğretmenlerle mesleki deneyimlerinin ilk ayında öğretmen vizyonlarını belirlemeye yönelik görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmelerde aday öğretmenlere araştırmanın sonraki süreci hakkında bilgilendirme yapılmış ve planlanan durum çalışmasına katılmaya gönüllü olma durumları sorulmuştur. 13 aday öğretmen araştırmanın sonraki sürecine katılmaya gönüllü olduklarını bildirmişlerdir.

Katılımcıları belirlemede diğer bir ölçüt olarak eğitim fakültesi mezunu olma durumu dikkate alınmıştır. Bu durumun ölçütlerden biri olmasının nedeni Türkiye’de öğretmen yetiştirme işlevinin ilgili yasalarla bu fakülteler tarafından gerçekleştirilmesidir. Bu fakülte mezunları dışında çeşitli sertifika ya da tezsiz yüksek lisans programları mezunları da öğretmen olarak atanıyor olsalar da bu aday öğretmenlerin lisans eğitimlerinin öğretmen yetiştirme işlevinin olmaması dikkate alınarak araştırma kapsamına alınmamışlardır. Bu doğrultuda gönüllü olan 13 aday öğretmenden eğitim fakültesi mezunu olmayıp pedagojik formasyon sertifikası almış dört aday öğretmen araştırmaya dahil edilmemişlerdir. Diğer dokuz gönüllü aday öğretmen arasından üçü ise araştırmaya katılmaya çok istekli olmalarına rağmen görev yaptıkları ilçelerin il merkezine yaklaşık 90 km uzaklıkta olması ve yoğun kış koşullarında ulaşımın sıkıntılı olacağı göz önünde bulundurularak araştırmaya dahil edilmemişlerdir. Geri kalan altı aday öğretmen arasından iki aday öğretmen ise küçük bir ilçede görev yapmaları ve

bu nedenle sınıflarındaki öğrenci sayılarının çok az olduğu için katılımcılar arasına alınmamıştır. Böylece araştırma kapsamında ulaşılabilecek dört aday öğretmen belirlenmiştir. Çoklu durum çalışmalarında katılımcıların tek bir birey ya da ayrı ayrı birkaç bireyden oluşabileceklerini belirtilmiştir (Creswell, 2012). Bu durumun araştırmada derinlemesine analiz yapılmasına olanak sağlayacağı da öngörülmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2011). Bu doğrultuda geri kalan dört aday öğretmen araştırmanın katılımcıları olarak belirlenmiştir.

Araştırmacı tarafından bu dört aday öğretmenle tekrar iletişim kurulmuş, kendilerine araştırma amacı ve süreci hakkında daha detaylı bilgi verilmiştir.

Öğretmenlerin araştırmaya gönüllü olarak katıldıklarına yönelik sözlü ve yazılı onayları alınmıştır. Ayrıca araştırmanın herhangi bir aşamasında araştırmadan ayrılmak istediklerini belirtmeleri halinde araştırma kapsamından çıkarılacakları konusunda bilgilendirme yapılmıştır. Sonrasında veri toplama sürecine ilişkin planlama yapılmış ve zaman çizelgesi hazırlanmıştır. Bu zaman çizelgesi katılımcılara iletilmiş ve uygun olduklarına ilişkin onayları alınmıştır. Ancak veri toplama sürecinin başında, katılımcılardan biri özel nedenlerden dolayı araştırmada yer almaktan vazgeçtiğini belirttiği için araştırma kapsamına alınmamıştır. Sonuç olarak araştırmada üç katılımcının yer almasının, araştırmada daha derinlemesine sonuçlara ulaşılmasına olanak sağlayacağı düşünülmüştür. Böylece katılımcıların geri kalan üç aday öğretmenden oluşmasına karar verilmiştir. Araştırmanın raporlaştırılması sürecinde katılımcıların gizliliğini sağlamak amacıyla her katılımcı için takma ad kullanılmıştır. Katılımcılara ilişkin bilgiler Çizelge 3.1’de sunulmuştur.

Çizelge 3.1. Katılımcılara ilişkin bilgiler

Katılımcı Aday Öğretmen

Cinsiyet Yaş Öğretmenlik Alanı Okul Bölgesi Okul Türü

Mısra Kadın 24 Türk Dili ve Edebiyatı Şehir Merkezi Anadolu Lisesi Nazım Erkek 24 Türk Dili ve Edebiyatı Şehir Merkezi Anadolu Lisesi Ekin Kadın 24 İlköğretim Matematik İlçe Merkezi Ortaokul

Araştırmanın katılımcıları 2014-2015 eğitim öğretim yılında Eskişehir ilinde göreve başlayan ve ilk yıl mesleki deneyimlerini yaşayan aday öğretmenler Mısra, Nazım

ve Ekin’dir. Mısra ve Nazım öğretmen şehir merkezinde bulunan bir anadolu lisesine atanmış aynı okulda Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenleri olarak göreve başlamışlardır.

Ekin öğretmen ise ilçe merkezinde bulunan bir ortaokulda İlköğretim Matematik öğretmeni olarak göreve başlamıştır.

Araştırmanın katılımcılarını oluşturan üç aday öğretmene ilişkin bilgiler aşağıda sunulmuştur.

3.2.1. Mısra öğretmen

Mısra öğretmen, 2014 yılında bir devlet üniversitesine bağlı eğitim fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği programından mezun olmuştur ve KPSS sınavından atanmaya yeterli puan alarak Eskişehir il merkezinde bulunan bir anadolu lisesine atanmıştır. Araştırmaya katılım sürecinde Mısra öğretmenle ilk iletişim, kendisiyle aynı okulda görev yapmakta olan bir öğretmen aracılığıyla kurulmuştur. Mısra öğretmen, deneyim başında kendisiyle yapılan görüşmede, araştırmanın gözlem sürecine katılmaya gönüllü olduğunu belirtmiştir. Araştırma amacı ve kapsamına ilişkin bilgilendirme sürecinde, araştırmanın veri toplama sürecinde sürekliliği sağlayacağı yönünde bir izlenim göstermesine bağlı olarak katılımcılardan biri olarak seçilmiştir.

Mısra öğretmen, eğitim öğretim dönemi boyunca 9 ve 12. sınıflarda Türk Edebiyatı ve Dil ve Anlatım derslerini yürütmüştür. Ayrıca bu sınıflardan birinin sınıf rehber öğretmenidir. Haftalık ders saati dönem içerisinde ders programı değişiklerine göre farklılık göstermiş olsa da, genel olarak 20-25 ders saati arasında olmuştur. Dersini yürüttüğü sınıflarda ortalama öğrenci sayısı 9. sınıflarda 30-35, 12. sınıflarda ise 25-30 olarak gözlenmiştir.

Mısra öğretmenin görev yaptığı okul Eskişehir il merkezinde bulunan bir anadolu lisesidir. Okul binasında toplam 40 derslik vardır ve genel olarak sınıflarda 25-35 öğrenci bulunmaktadır. Tüm dersliklerde etkileşimli tahtalar bulunmaktadır. Okulda yaklaşık olarak 65 öğretmen görev yapmaktadır. Gözlem yapılan dersliklerin tamamı aynı oturma düzeninde düzenlenmiştir. Bir dersliğe ait plan aşağıda sunulmuştur (Görsel 3.1):

Görsel 3.1. Mısra öğretmenin öğretim yaptığı bir dersliğin planı

3.2.2. Nazım öğretmen

Nazım öğretmen, 2013 yılında bir devlet üniversitesine bağlı eğitim fakültesinin Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü tamamlamış, ancak mezun olduğu yıl KPSS sınavından yeterli puanı alamadığı için ataması gerçekleştirilmemiştir. Mezun olduktan sonra bir yıl boyunca KPSS sınavına hazırlanmış ve 2014 yılında atanmaya yeterli bir puan alarak Eskişehir ili şehir merkezinde bulunan bir anadolu lisesine Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni olarak atanmıştır. Nazım öğretmen, Mısra öğretmenle aynı okula atanmıştır.

Dolayısıyla okulun fiziki olanakları ve dersliklerle ilgili Mısra öğretmene ilişkin bölümde sunulan bilgiler, Nazım öğretmen için de geçerlidir. Nazım öğretmenle kurulan ilk iletişim de Mısra öğretmen gibi, Nazım öğretmenin görev yaptığı okulda görev yapan bir öğretmen aracılığıyla kurulmuştur. İlk görüşmede katılımcıya araştırmanın amacı, kapsamı ve süreci hakkında bilgi verilmiştir ve araştırmaya katılmaya gönüllü olduğuna ilişkin onam formu imzalatılmıştır. Böylece araştırmaya dahil edilen diğer bir aday öğretmen de Nazım öğretmen olmuştur.

Nazım öğretmen 2014-2015 eğitim-öğretim dönemi boyunca 10, 11 ve 12.

sınıfların Dil ve Anlatım ve Türk Edebiyatı derslerini yürütmüştür. Mısra öğretmenle aynı şekilde bir sınıfın sınıf rehber öğretmenidir ve sınıflarında genellikle 25-35 öğrenci bulunmaktadır. Haftalık ders saati, eğitim öğretim dönemi içerisinde değişiklik göstermekle birlikte, genel olarak Mısra öğretmen gibi haftada 20-25 ders saati olmuştur.

Nazım öğretmenin öğretim yaptığı dersliklerden birinin planı aşağıda sunulmuştur (Görsel 3.2).

Görsel 3.2. Nazım öğretmenin öğretim yaptığı bir dersliğin planı

3.2.3. Ekin öğretmen

Araştırmanın üçüncü katılımcısı olan Ekin öğretmen 2014 yılında bir devlet üniversitesine bağlı eğitim fakültesinden mezun olmuştur. Mezuniyet alanı İlköğretim Matematik Öğretmenliği Programı’dır ve aynı yıl 2014-2015 eğitim öğretim yılının başında Eskişehir iline bağlı bir ilçe merkezinde bulunan bir ortaokula İlköğretim Matematik Öğretmeni olarak atanmıştır. Ekin öğretmen aynı zamanda Matematik Eğitimi yüksek lisans programında öğrencidir ve lisansüstü eğitime devam etmektedir. Ekin öğretmenle ilk iletişim, aynı programda lisansüstü öğretime devam bir öğretmen aracılığıyla kurulmuştur. Kendisiyle gerçekleştirilen ilk görüşmede araştırmaya katılmaya gönüllü olmuş ve bu süreçte sürekliliği sağlayacağı düşünüldüğünden araştırmanın üçüncü katılımcısı olmasına karar verilmiştir.

Ekin öğretmenin görev yaptığı okul Eskişehir il merkezine yaklaşık 65 km mesafede bulunan ve 15000 kişinin yaşadığı bir ilçede bulunmaktadır. Okulun öğrencileri, hem ilçe merkezinde yaşayan hem çevre köylerde yaşayan ailelerin çocuklarından oluşmaktadır. Çevredeki köylerde yaşayan ailelerin çocukları okul servisi aracılığıyla okula gelmektedir ve okul taşımalı eğitim veren bir devlet ortaokuludur.

Okulda yaklaşık olarak 20 öğretmen görev yapmaktadır. 2014-2015 eğitim öğretim yılı başında Ekin öğretmenle birlikte dört aday öğretmen daha bu okula atanmıştır.

Okul binası üç kattan oluşmaktadır ve binada toplam 21 derslik bulunmaktadır.

Sınıflarda genellikle 25-30 öğrenci olduğu gözlenmiştir. Dersliklerde etkileşimli tahta bulunmamaktadır. Sadece bazı dersliklerde projeksiyon cihazı bulunduğu gözlenmiştir.

Ekin öğretmen eğitim öğretim dönemi boyunca 5, 6 ve 8. sınıfların Matematik derslerini yürütmüştür. Haftalık ders saati genel olarak 20-25 ders saati olmuştur. Ekin öğretmenin öğretim yaptığı dersliklerden birinin planı Görsel 3.3’te sunulmuştur.

Görsel 3.3. Ekin öğretmenin öğretim yaptığı bir dersliğin planı