Araştırmada İnandırıcılık

Bir araştırmanın niteliğini belirlemede, araştırma süreci boyunca yürütülen çalışmalarda özenli olmanın önemli olduğu ve bu durumun araştırmada inandırıcılık düzeyi yüksek bulgulara ulaşılmasına olanak sağlayacağı belirtilmektedir (Saumure ve Given, 2008; Golafshani, 2003). Araştırmada inandırıcılık kavramı nicel araştırma süreçlerinin niteliğini belirlemede kullanılan dört kavramın nitel araştırma desenlerindeki karşılıklarını içermektedir. Bu bağlamda nitel araştırmalarda inandırıcılık, Guba (1981) ile Yıldırım ve Şimşek (2011) tarafından açıklanmıştır (Çizelge 3.9):

Çizelge 3.9. Nitel Araştırmalarda İnandırıcılık

(Kaynak: Guba, 1981 ve Yıldırım ve Şimşek, 2011’den uyarlanmıştır.)

Araştırmanın veri toplama ve analizi sürecinde araştırmanın inandırıcılığını arttırma kapsamında aşağıdaki tedbirler alınmış ve uygulamalar gerçekleştirilmiştir.

3.4.1. Güvenilirlik

Araştırmada güvenilirliğe ilişkin olarak aday öğretmenlerin atanmalarından itibaren onlarla iletişim kurulmuş ve mesleki deneyimlerinin başında yapılan görüşmelerle veri toplama süreci başlamıştır. Ayrıca katılımcılardan öğretim yılının ilk dönemi sonunda deneyimlerine ilişkin değerlendirmeleri açık uçlu anket yoluyla elde edilmiştir. Son olarak öğretim yılı sonunda katılımcılarla ilk yıl mesleki deneyimlerine ilişkin değerlendirmelerine yönelik görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Katılımcılarla öğretim yılı boyunca etkileşim sürmüş ve birinci dönem sonuna kadar her hafta, ikinci dönem ise her ay ders gözlemleri yapılmıştır. Yapılan her gözlem sonrası aday öğretmenlerle gözlem yapılan derslere yönelik yansıtmalarına ilişkin yapılandırılmamış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak aday öğretmenlerin ilk yıl mesleki deneyimleri boyunca araştırmacı araştırma ortamında yer almış ve bu deneyimleri boyunca etkileşimi sürdürmüştür.

Araştırma kapsamında katılımcıların sınıflarında öğretim yılının ilk döneminde 23 ders saati, ikinci döneminde 12 ders saati olmak üzere toplam 35 ders saati gözlem yapılmıştır. Böylece aday öğretmenlerin vizyonlarına ilişkin görüşmelerde belirttikleri görüşlerinin uygulamadaki yansımaları ve süreç içerisinde vizyonlarında gerçekleşen değişimleri daha derinlemesine inceleme olanağı sağlanmıştır.

Araştırmada kuramsal çerçevenin oluşturulması, veri toplama araçlarının geliştirilmesi, verilerin toplanması, düzenlenmesi ve analizleri süreçlerinde araştırmacı sürekli olarak danışman öğretim üyesinin görüşlerini almış ve araştırma sürecinde alınan tüm kararlarda ortak bir süreç yürütülmüştür. Ayrıca doktora tez sürecinde her altı ayda Tez İzleme Komitesi toplanmış ve araştırmacı tarafından o tarihe kadar gerçekleştirilen çalışmalar hakkında bilgilendirme yapılmıştır. Bu toplantılarda araştırmanın sonraki aşamalarında yapılması planlanan çalışmalar hakkında da bilgilendirme yapılmış ve komitenin bu konudaki önerileri alınmıştır. Araştırmada kullanılan veri toplama araçları oluşturulduktan sonra öncelikle danışman öğretim üyesi tarafından incelenmiş ardından eğitim bilimleri alanında uzmanlaşmış ve nitel araştırma deneyimleri olan alan uzmanlarının görüşlerine sunulmuştur. Uzman görüşleri alındıktan sonra oluşturulan veri toplama araçları tekrar danışman öğretim üyesi tarafından incelenmiş ve onayı alındıktan sonra araştırma sürecinde kullanılmıştır.

Araştırmanın veri kaynaklarının ve veri toplama yöntemlerinin belirlenmesinde çeşitleme yapılmıştır. Veri kaynaklarının çeşitlenmesine ilişkin olarak Eskişehir ilinin

farklı bölgelerinde göreve başlayan aday öğretmenlere ulaşılmış ve araştırmaya dahil edilme sürecinde görev yapılan bölge, öğretmenlik alanı, öğretim kademesi gibi ölçütlere göre çeşitlilik sağlanmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında veri toplama yöntemlerinde de çeşitlilik sağlanmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda veri toplanırken sürece yarı yapılandırılmış görüşmelerle başlanmıştır. Daha sonra aday öğretmenlerin sınıflarında ilk yıl mesleki deneyimleri boyunca gözlemler gerçekleştirilmiş ve her gözlem sonrası gözlenen derse yönelik yansıtmalarına ilişkin yapılandırılmamış görüşmeler yapılmıştır. Ek olarak öğretim yılının ilk dönemi sonunda aday öğretmenlerden ilk dönem deneyimlerine ilişkin değerlendirmelerini belirlemek amacıyla açık uçlu bir anketi yanıtlamaları istenmiştir. Araştırma kapsamında ayrıca öğretim yılı sonunda yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla aday öğretmenlerin vizyonlarındaki değişimler belirlenmeye çalışılmıştır. Son olarak araştırma süreci boyunca araştırmacı tarafından araştırma günlüğü tutulmuştur. Bu günlükler araştırmacının araştırma sürecinde verileri yorumlamasına ve sonraki aşamaları planlamasına yardımcı olmuştur.

Araştırma kapsamında kullanılan bütün veri toplama araçları araştırmanın kuramsal çerçevesi ve araştırma amacı doğrultusunda geliştirilmiştir. Bu durum verilerin toplanması ve analizleri sürecinde toplanan verilerin araştırma odağının dışına çıkmamasına yardımcı olmuştur. Böylece veriler araştırma amaçları doğrultusunda toplanmış, analiz edilmiş ve bu şekilde gerekçelendirilmiştir.

Yarı yapılandırılmış görüşmeler sırasında katılımcıların belirttikleri görüşleri sürekli olarak kendilerine teyit ettirilmeye çalışılmıştır. Bu şekilde katılımcıların belirttiği görüşlerin araştırmacı tarafından farklı ya da yanlış yorumlanmasının önlenmesi amaçlanmıştır. Gözlemlere ilişkin olarak ise her gözlem sonrası gerçekleştirilen yapılandırılmamış görüşmelerde aday öğretmenlerin gözlem sırasında gerçekleştirdikleri uygulamaların nedenleri sorulmuş ve bu konuda aday öğretmenlerin uygulamalarındaki gerekçeleri belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan bu çalışmalarda katılımcı aday öğretmenlerin görüş ve uygulamalarına ilişkin onaylarının alınması amaçlanmıştır. Veri toplama süreci sonunda aday öğretmenlerle yapılan tüm görüşmelerin ses kayıtları ve gözlem videoları kendileriyle paylaşılmıştır.

3.4.2. Aktarılabilirlik

Araştırmada aktarılabilirlik ölçütü kapsamında verilerin ayrıntılı bir biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Bu kapsamda verilerin analizi sonucunda elde edilen bulguların sunumunda katılımcılardan elde edilen görüşlerden doğrudan alıntılara yer verilerek detaylı betimleme yapılmıştır. Ayrıca araştırmanın yöntem bölümünde araştırma sürecine ilişkin detaylı açıklamalar yapılmış ve araştırma kapsamında gerçekleştirilen bütün çalışmalar ayrıntılı bir biçimde sunulmaya ve gerekçeleriyle açıklanmaya çalışılmıştır.

Aktarılabilirlik ölçütü kapsamında araştırmacının katılımcıları belirlenirken amaçlı örnekleme kullanılmıştır. Araştırma amacı doğrultusunda detaylı olarak açıklanan birçok ölçüte dayalı olarak katılımcılar belirlenmiş ve araştırma bulgularının bu ölçütlere uygun bir araştırma ortamında ve benzer özellikteki katılımcılardan elde edilen veriler boyutunda benzerlik gösterebileceği öngörülmüştür.

3.4.3. Tutarlık

Araştırmada tutarlık ölçütü kapsamında bütün veri toplama araçları araştırmanın kuramsal çerçevesine bağlı olarak oluşturulmuştur. Bu şekilde araştırma kapsamında toplanan tüm veriler araştırma odağı çerçevesinde elde edilmiştir. Verilerin toplanmasında aynı amaca yönelik araçların kullanılması toplanan verilerin analizinde de araştırma odağı çerçevesinde hareket edilmesine ve bulgulara ulaşmada farklı türdeki verilerin birbirlerini destekler durumda yorumlanabilmesine olanak sağlamıştır.

Kullanılan veri toplama araçlarının aynı olması aynı katılımcıdan farklı veri toplama araçlarıyla elde edilen verilerin analizleri arasında ve farklı katılımcılardan elde edilen verilerin analizinde karşılaştırmalar yapma olanağı sağlamıştır.

3.4.4. Onaylanabilirlik

Araştırmada onaylanabilirlik ölçütüne ilişkin olarak araştırma sürecinin planlanmasında, veri toplama araçlarının oluşturulmasında, verilerin toplanmasında, verilerin analiz öncesi düzenlenmesinde, verilerin analizinde, araştırma bulgularının ve bulgulara dayalı yorumların oluşturulmasında araştırmacı ve danışman öğretim üyesi tarafından şeffaf olma ilkesi esas alınmıştır. Bu duruma bağlı olarak araştırma verileri ve analizleri komite toplantıları dışında da incelenmek istenildiğinde Tez İzleme Komitesi’ne sunulmuştur. Araştırma süreci boyunca araştırmacı tarafından yazılan

araştırmacı günlükleri de süreç boyunca gerçekleştirilen çalışmaların kayıt altına alınmasına olanak sağlamıştır. Ayrıca elde edilen verilerin tamamı araştırmacı tarafından üç farklı veri depolama aracında kaydedilmiştir. Kopyalanıp saklanan veriler öğretim yılı başında ve sonunda gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşmelerin ses kayıtları ve yazılı dökümlerini, gözlemlerin video kayıtlarını, gözlemler sonrası gerçekleştirilen yapılandırılmamış görüşmelerin ses kayıtları ve yazılı dökümlerini, birinci dönem sonunda aday öğretmenler tarafından yanıtlanan açık uçlu anketleri ve araştırmacı tarafından yazılan tüm araştırma günlüklerini içermektedir. Video ve ses kayıtları dışındaki tüm verilere ek olarak gözlemler sırasında kullanılan gözlem formları ve tutulan saha notlarıyla birlikte tüm verilerin çıktıları alınmış ve düzenlenerek saklanmıştır.