Karma Yem Sanayinin Diğer Sektörlerle İlişkileri

Türkiye’de karma yem sanayisinin gelişimi ile birlikte, yem sanayisinin de diğer sanayi dallarındaki hammadde ürünlerine olan talepleri artmış ve hammadde ihtiyaçları çeşitlenmiştir. Yem sektörü, hammadde üreten sanayi dallarıyla, yem katkı maddeleri sektörü, hayvancılık sektörü ve üretim teknolojisini belirleyen makine -alet ekipman imalat sektörü ile yakın ilişkiler içerisindedir.

Hammadde Üreten Sanayi

Karma yemi oluşturan hammaddelerin hububatın dışında; yarısına yakın kısmını sanayi ürünü veya artık ürünler meydana getirmektedir. Karma yem sektörünün ilişkide olduğu hammadde üretim sanayi dalları aşağıda gösterilmiştir.

- Değirmencilik sektörü, - Nişasta sanayi,

- Şeker sektörü, - Bitkisel yağ sektörü,

- Diğer bitkisel sanayi dalları (Marmelat, meyve suyu, salça vb.), - Et sanayi ve rendering tesisleri,

- Süt sanayi,

- Tavuk kesimhaneleri, - Tuz ve mermer sanayi, - Soda sanayi,

- Gübre sanayi,

Önümüzdeki yıllarda, hayvan verimlerini artırmaya yönelik olarak bu sanayi dalları ile yem sektörünün ilişkisinin daha da artacağı öngörülmektedir.

Yem Katkı Maddeleri Sektörü

Karma yem üretiminde rasyon hazırlanmasında; hammaddeler dışında hayvanların değişik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla vitaminler, mineraller, antibiyotikler, renklendiriciler, tatlandırıcılar, koruyucular, asitler, vb. katkı maddeleri de kullanılmaktadır. Bu sektörün gelecek yıllarda daha da gelişmesi öngörülmektedir.

Hayvancılık Sektörü

Türkiye’de büyükbaş ve küçükbaş hayvan popülasyonları kültür ırkına doğru artış göstermektedir. Bu süreç protein ve enerji açısından daha da zengin olan karma yem kullanımına ihtiyaç göstermektedir. Meraların ve kaliteli kaba yemin yetersiz kalması da küçükbaş ve büyükbaş hayvan beslemesinde karma yem ihtiyacını giderek artırmaktadır. Bununla birlikte kanatlı sektöründeki gelişmelere bağlı olarak da karma yem talebinde artış beklenmektedir. Sonuç olarak, hayvan ırkı gelişimi, hayvan sayısı ve et ihtiyacı gibi faktörlerin yem sektörünü geliştirici ve yönlendirici etkileri bulunmaktadır.

Makine-Ekipman İmalat Sanayi

Karma yem sanayindeki gelişmeler büyük oranda en fazla makine-ekipman sektöründe etkili olmuş, yem sanayinin ihtiyaç duyduğu makine ve ekipmanların neredeyse tamamı Türkiye’de imal edilmeye başlanmıştır. Ancak teknolojik gelişmelerle birlikte, özellikle karma yem fabrikalarının büyük oranda otomasyona geçmesi sonucu bilgisayar endüstrisi ile ekstruder, ekspander, vb. tekniklerin transfer edilmesi ve makine sanayinin bu teknolojiye ayak uydurması gerekmektedir. Karma yem maliyetlerinin azalması ve karma yem kalitesinin artırılması açısından yem sektörü makine-ekipman sanayi ile teknik ilişkilerini devam ettirmek durumundadır.

Çizelge 2.22’de Türkiye’de faaliyet gösteren karma yem fabrikalarının işletme tiplerine göre dağılımları gösterilmiştir. 2016 yılı verilerine göre Türkiye’de 451 adet yem fabrikası mevcuttur. Bu fabrikaların 119’u kendi yemini üreten hayvancılık tesisleri olup, 332 adedi ticari olarak karma yem üretimi yapan fabrikalardır. Yem sektörü; yem fabrikaları ile, bu fabrikalara hammadde sağlayan işletmeler ile, depolama ve perakende satış bayileri ile büyük bir iş ve istihdam alanı oluşturmaktadır.

Çizelge 2-22. Türkiye'de faaliyet gösteren karma yem üreten işletmelerin dağılımı

Kayıt / Onay _{İşletme Tipi} İşletme Sayısı

(Adet)

Onay

Kapsamındaki İşletmeler

Karma Yem Üreten İşletmeler

Gıda Amaçlı Hayvanlar için Karma Yem Üreten İşletmeler 332

Kendi Yemini Üreten İşletmeler 119

Toplam 451

Yem Katkı Maddesi Üreten İşletmeler 20

Premiks Üreten İşletmeler 91

Kedi - Köpek Maması ve Çiğneme Ürünü Üreten İşletmeler 25 Yem Amaçlı Hayvansal Yan Ürün İşleyen Tesisler (Rendering) 77

Yem Katkı ve Premiks Satış Yerleri 971

Toplam 1.635

Kayıt Kapsamındaki İşletmeler

Kayıtlı Üretim İşletmeleri

Gıda Amaçlı Hayvanlar için Karma Yem Üreten İşletmeler 193

Kendi Yemini Üreten İşletmeler 419

Blok Mineral Yem (Yalama Taşı) Üreten İşletmeler 21

Yem Katkı Maddesi ve Premiks Üreten İşletmeler 26

Toplam 659

Perakende Depolama ve Satışa Arz Yerleri 11.306

Toplam 11.965

Genel Toplam 13.600

Türkiye’de en fazla yem fabrikası sırasıyla; Konya, Balıkesir, Ankara ve Afyonkarahisar illerinde faaliyet göstermektedir (Anonim, 2017e). Bu illerin hammadde temin kaynaklarına yakın oluşu, nakliyenin kolay olması, pazarlama imkânlarının geniş olması, kanatlı, büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın yoğun olduğu bölgelere yakın yerler olması nedeniyle tercih edildiği görülmektedir (Şekil 2.22).

Kaynak: : Anonim (2017e)

Şekil 2.22. Türkiye’de karma yem fabrikalarını illere göre dağılımı (adet)

Kaynak: Anonim (2017e)

Türkiye’de mevcut karma yem fabrikalarının 23 tanesi kültür balıkçılığı için de yem üretmektedir (Anonim, 2017e). Bu fabrikaların illere göre dağılımı incelendiğinde genellikle denizlere yakın ve kültür balıkçılığın çoğunlukla yapılan iller çevresindeki bölgelerde olduğu görülmektedir (Çizelge 2.23).

Çizelge 2-23. Türkiye’de balık yemi üreten yem fabrikaları (adet)

İl Adı Adet İl Adı Adet

Antalya 1 Muğla 4 Aydın 2 Sakarya 1 Bilecik 2 Samsun 1 Elâzığ 2 Sinop 1 Gaziantep 1 Tekirdağ 1 İzmir 5 Trabzon 1 Manisa 1 Toplam 23

Kaynak: Anonim (2017e)

Kaynak: Anonim (2017e)

Şekil 2.24. Türkiye karma yem üretiminin %65’inin sağlandığı iller

Çizelge 2.24. ve Şekil 2.25’de Türkiye’de yıllar itibariyle karma yem üretim miktarları gösterilmiştir. 2007 yılında 9,1 milyon ton olan karma yem üretimi, 2013 yılında 15,9 milyon tona ulaşmış ve 2015 yılında ise 20 milyon tonu geçmiştir.

Çizelge 2-24. Türkiye'de yıllar itibariyle karma yem üretim miktarları (ton/yıl)

Yıllar Etlik piliç yemi Yumurta yemi Sığır besi yemi Sığır süt yemi Diğer yemler Toplam

Ton % Ton % Ton % Ton % Ton %

2007 1.071.894 11,70 147.991 1,60 2.083.731 22,80 2.759.042 30,10 3.089.774 33,80 9.152.432 2008 2.886.173 30,20 695.373 7,30 1.883.970 19,70 2.948.616 30,80 1.149.169 12,00 9.563.301 2009 2.923.299 31,00 673.389 7,10 1.883.970 20,00 2.948.616 31,30 1.149.169 12,20 9.419.196 2010 3.453.846 30,90 820.753 7,30 2.169.487 19,40 3.466.422 31,00 1.257.022 11,30 11.167.530 2011 4.141.768 31,50 953.819 7,20 2.686.728 20,40 3.875.836 29,40 1.504.190 11,40 13.162.340 2012 4.224.111 29,20 1.058.733 7,30 2.881.354 19,90 4.365.836 30,10 1.504.190 10,40 14.488.539 2013 4.083.687 25,60 1.602.364 10,00 2.846.217 17,80 5.163.788 32,40 2.265.811 14,20 15.961.867 2014 3.979.945 22,10 2.480.547 13,80 3.386.565 18,80 5.621.664 31,20 2.534.895 14,10 18.003.616 2015 4.778.916 23,80 3.417.209 17,00 3.320.221 16,50 5.384.586 26,80 3.203.051 15,90 20.104.983 2016* 3.693.728 21,90 2.128.688 12,60 3.839.240 22,80 4.527.701 26,90 2.653.951 15,80 16.843.308 Kaynak : Anonim (2017e)

*Kasım ayı sonu itibariyle GGBS’den derlenmiştir.

Kaynak : Anonim (2017e)

*Kasım ayı sonu itibariyle GGBS’den derlenmiştir.

Şekil 2.25. Türkiye'de yıllar itibariyle karma yem üretim miktarları (ton/yıl)

Toplam karma yem üretimindeki en büyük pay, 2015 yılında 5,3 milyon ton olan sığır süt yemi olurken, 4,7 milyon ton ile etlik piliç yemi onu takip etmiştir (Şekil 2.26).

0 2.500.000 5.000.000 7.500.000 10.000.000 12.500.000 15.000.000 17.500.000 20.000.000 22.500.000 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Kaynak: Anonim (2017e)

Şekil 2.26. Türkiye'de üretilen karma yemlerin kullanım alanına göre dağılımı (2015 yılı)