KARŞILIK DAVADA YETKİ

Karşılık davanın asıl dava ile birlikte görülmesini sağlamak için, Kanunun özel görev

hükmü (m. 5) koymuş olduğu yukarıda anlatıldı113.

Aynı amaçla, yani asıl ve karşılık davanın birlikte görülmesini sağlamak amacıyla, Kanun özel bir yetki hükmü kabul etmiştir (m. 14).

Buna göre, asıl davanın açılmış olduğu mahkeme, asıl davaya karşı açılan karşılık davaya bakmaya da yetkilidir (m.14). Karşılık dava olarak açılan davanın ayrı bir dava şeklinde açılması halinde asıl davanın açıldığı yer mahkemesi yetkili olmasa bile, asıl davanın

açıldığı yer mahkemesi, karşılık davaya bakabilir114.

"Mahkemece, asıl davanın kabulü ile 73.064 liranın davalından alınmasına, karşılık davanın yetki yönünden reddine karar verilmiş, hüküm davalı tarafından karşılık davanın reddi yönünden temyiz edilmiştir. Karşılık davacı, 12.6.1984 tarihli ıslah dilekçesiyle istemini tazminat davasına dönüştürmüştür. Islah usulüne uygun yapılmıştır, karşı tarafın da kabulüne bağlı değildir. Öyleyse ıslah neticesinde karşı davaya tazminat davası olarak bakılması gerekir. Kaldı ki, ıslahı, kabul edip etmemek şartları oluştuğunda, davaya bakacak mahkemenin yetki alanı içinde kalır. Davacı Antalya'da dava açmakla bu yer mahkemesinin yetkisini peşinen kabul etmiştir. Bu nedenle yetki itirazında bulunma hakkına sahip değildir. Zira Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 14 üncü maddesi hükmüne göre asıl davanın açıldığı mahkeme karşılık dava için de yetkilidir. Bu durumda mahkemece karşı davacının (davalının) ıslah dilekçesine göre davaya tazminat davası olarak bakılması ve Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 14’ üncü maddesi uyarınca asıl davacının yetki itirazının reddine karar verilerek uyuşmazlığın esasının incelenmesi gerekirken, karşı davaya ait dava

dilekçesinin yetki yönünden reddedilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir"115.

Karşılık dava Kanunun aradığı şartlara (m. 204-206) uygun bir şekilde açılmışsa, davacı, karşılık davaya karşı yetki itirazında bulunamayacaktır; çünkü Kanunumuzun

düzenlemesiyle asıl davanın açıldığı mahkeme karşılık dava için de yetkilidir (m. 14)116.

113 _{Bkz. II. Bölüm §3.}

114 _{Kuru-Usul, C. I,s.456.}

Asıl dava yetki sözleşmesi (m. 22) ile kararlaştırılmış olan mahkemede açılması durumunda ise, buna karşı açılacak olan karşılık dava için de daha önce yapılmış yetki sözleşmesi ile yetkili kılınmış olan ve davanın açılmış olduğu mahkeme yetkili olacaktır. Yetki sözleşmesi ile kanunen yetkili olan genel ve özel yetkili mahkemelerin yetkileri ortadan kaldırılamaz. Sözleşme ile yetkili kılman mahkemenin yanında kanunen yetkili sayılan

mahkemeler de yetkilidir117.Aksi görüşte olan yazarlar, esas dava hakkındaki yetki

sözleşmesinin karşılık davadaki yetkiyi tayin edemeyeceği görüşünü savunmaktadırlar118. Biz

bu görüşün tutarlı olduğunu düşünmüyoruz. Çünkü yetki sözleşmesi ile mahkemeyi yetkili

kılma durumunun karşılık davayı da kapsaması gerektiği düşüncesindeyiz119.

Bunun gibi, asıl dava yetkisiz bir mahkemede açılmış olup da davalı süresi içinde ilk itirazlardan olan yetki ilk itirazında bulunmaz ise, o mahkemenin yetkisini kabul etmiş sayılır (m. 23). Bu halde, davalı yetkisini kabul etmiş sayıldığı asıl davanın açılmış olduğu mahkemede karşılık davasını açabilir.

Bir mahkemenin yetkisi, davanın açıldığı tarihteki duruma göre belirlenir. Bu nedenle, asıl davanın açıldığı mahkemede karşılık dava açıldıktan sonra, davacı asıl davasından feragat (m. 91) etse veya asıl davasını geri alsa (m. 185/1) bile, asıl davanın açılmış olduğu mahkeme karşılık dava için yetkili kalmakta devam edecektir. Yüksek mahkeme burada dürüstlük kuralından TMK m.2’den hareketle bir çözüm öngörmüştür.

“G, kocası M'ye karşı boşanma davası açmış, davalı M de cevap lâyihasında mukabil boşanma davası açmıştır. Bundan sonra G boşanma davasından feragat etmiş ve karşılık dava hakkında ise yetki itirazında bulunmuştur. "Herkes haklarını kullanmakta ve borçlarını yerine getirmekte iyi niyet kurallarına uymakla yükümlüdür (TMK m. 2). Onun için dürüstlük dışına çıkılarak bir hak elde edilemez. G boşanma davasını İstanbul'da açmış, davanın İstanbul'da görülmesini istemiş iken, kocanın cevap lâyihasında açtığı mukabil boşanma davasına karşı yetkisizlik itirazında bulunması iyi niyetle bağdaşmaz. Öyle ise yukarıda belirtildiği gibi,

yetki itirazı hukukî sonuç doğurmaz. Bu bakımdan yetki itirazının reddi icap eder"120.

İ.İ.K. 97. maddesi uyarınca, üçüncü kişinin icra mahkemesinde açtığı hacizden doğan istihkak davasına karşı, davalı takip alacaklısı, karşılık olarak tasarruf iptal davası açarsa, (İ.İ.K. m. 97/17) bu dava, istihkak davası ile birlikte aynı icra mahkemesinde görülür. Çünkü

116 _{Alangoya/ Yıldırım/ Deren-Yıldırım, s.106.}

117 _{Soner, s.50.}

118 _{HGK. 30.9.1934 (Karafakih, s. 67).}

119 _{Aynı görüşte: Bilge/Önen, s. 194; Kuru-Usul, C. I,s.457.} 120 _{2.HD 5.7.1974, 4543/4437 (YKD 1975/8 s. 88-89).}

asıl davanın açıldığı mahkeme karşılık dava için de yetkilidir121.

Kanunumuzun m. 14'deki özel yetki hükmü, Kanunun metninden anlaşılacağı üzere yalnız karşılık dava içindir. Aslında karşılık dava olarak açılması kabule şayan olan bir dava ayrı bir dava şeklinde açılırsa, bu halde m. 14 hükmü uygulanmaz. Yani, asıl dava olan ilk davanın açıldığı mahkeme, aynı zamanda genel ve özel yetki kurallarına göre davalının ayrı bir dava şeklinde açtığı dava için de yetkili değilse, davalının ayrı olarak açtığı dava için m. 14'e göre yetkili sayılamaz.

Karşılık dava için kamu düzenine göre belli edilmiş bir veya birden fazla yetkili mahkeme varsa, o zaman m. 14 hükmü uygulanmamalıdır. Yani bu halde, karşılık davanın asıl davanın açıldığı mahkemede eğer bu mahkeme aynı zamanda karşılık dava için de öngörülen kamu düzenine ilişkin yetkili mahkeme değilse açılamaması gerekir.

Alman Usul Kanununda bu şekilde açık bir hüküm vardır (ZPO § 33,11)122.

Kesin yetkinin söz konusu olmadığı hâllerde, asıl davaya bakan mahkeme, karşı davaya bakmaya da yetkilidir ifadesiyle Tasarı da bu konuda açıklık getirmektedir (HMK Tasarı m.18).

121 _{Güneren, s.514.}

§4- KARŞILIK DAVA AÇMA SÜRESİ