Kapsayıcı Eğitim ve Kişilerarası İletişim İçin İpuçları

Kapsayıcı eğitim ilkeleri ve kişilerarası iletişim bileşenleri arasında bağ kuran ipuçları, öğretmenlerin iletişim süreçlerinde çocuklar da dahil olmak üzere, öğ- renme ortamlarındaki tüm etkileşimlerinde kullanabilecekleri ve geliştirebile- cekleri niteliktedir.

İpucu Örnek

Ne söylediğiniz kadar nasıl

söylediğiniz de önemlidir. Sınıf ortamında öğretmenin çocuklara seslenirken “Herkes sıraya girsin, Emel (Down Sendromu olan çocuk) beklemeden sen de sıraya gir.” cümlesi Emel’e tepki fırsatı vermeden diğer çocukların gözünde ayrıştırıcı bir cümledir. Bunun yerine “Herkes sıraya girsin.” derken öğretmenin, Emel’in yanında durarak, Emel’i kendi vücuduyla diğer çocukların yanına yönlendirmesi daha doğru bir uygulamadır.

Veli toplantısı sırasında daha önce istediğiniz sorumlulukları yerine getiremeyen velileri sınıf içerisinde isimle belirtmek yerine tüm velilere seslenerek “Daha önceden birlikte konuştuğumuz konular üzerinde birlikte çalışmak ister miydiniz?” şeklinde bir cümle kullanımı ebeveynlere dönük kapsayıcı dil kullanımına örnek olabilir. İnsanlara, herhangi bir özel

gereksinimleri olmadığını düşünerek, doğal ve sıradan tavrınız ile yaklaşın.

İşitme engeli olan Pervin’in önünde duran öğretmenin, herkese yaptığı gibi doğrudan Pervin’in yüzüne bakarak konuşmaya devam etmesi.

Oğlu okula kayıtlı ortopedik engeli olan baba okula geldiğinde onunla konuşmak isteyen öğretmenin tekerlekli sandalye karşısında kendisine sandalye çekerek oturarak konuşması.

İlk tanışmada mutlaka kendinizi tanıtın. Konuşma sırasında, başkalarının da kendilerini tanıtmalarına olanak sağlayın. İşitme kaybı ya da diğer bir iletişim problemi olduğunu bilmeniz bunu değiştirmemeli.

Sınıfınıza yeni kaydolmuş işitme engeli olan Meryem sabah okula geldiğinde diğer çocuklara yaptığınız gibi onu da göz hizasına inerek selamlamanız.

Diğer velilerin Meryem’in ailesi okula geldiğinde kendileri ile aynı karşılanma şekline tanık olmaları.

Göz teması sağlamak önemli ve gereklidir. Bu durum, görme kaybı olan bireyler için de geçerlidir. Konuştuğumuz kişi ile göz teması seviyesinde olmanız önemlidir.

Sınıfınızda dersinizi yaparken, çocuklarla göz göze gelirken, her zaman tüm çocuklarla göz göze gelmeye çalışırsınız; bu göz teması otizm spektrum bozukluğu olan Osman için de önemlidir.

Sınıfta velilerin bir araya geleceği bir etkinlik var ve Osman’ın ailesi katılım konusunda çekince göstermişti. Ama yine de sınıfa geldiler, siz de onlara doğru yürüdünüz ve doğrudan göz temasınızı kurarak “Hoş geldiniz!” dediniz.

Konuşma sanatı, doğal akışına bırakıldığında daha iyi işler. İletişimin bir uyum sağlama süreci olduğunu unutmayınız. Normal ses tonunuzla konuşun. Yine işitme kaybı olan birisiyle birlikteyken farklı bir ses tonu kullanmanıza gerek olmadığını hatırlayın.

Sınıfınızda Down Sendromu tanılı bir çocuk var ve dediklerinizi pek anlamıyor gibi görünüyor, siz de farkında olmadan sürekli onunla konuşmak yerine yanınıza alıp yapacaklarınızı beraber yapıyorsunuz. Bu durumda yapmanız gereken, onunla diğer çocuklarla konuştuğunuz gibi konuşmaya devam etmektir. Sınıfınızdaki Zeynep’in işitme engeli olan annesi okula geldiğinde normal ses tonunuzla konuşup konuşmadığınızı anlamak (kontrol etmek) için bir iş arkadaşınızdan yardım isteyebilirsiniz.

İpucu Örnek

Kelime seçimlerinizde gündelik dil içinde kalmayı tercih edin. Niyetiniz o yönde olmasa bile, farklı kelime seçimleri konuşmanın karşılıklı akışında kesinti

yaratabilir.

Sınıfınızda bilişsel bakımdan zorluk yaşayan bir çocuk var; söylediklerinizi 3 kez tekrar etmenize rağmen hâlâ şaşkın bir ifadeyle yüzünüze baktığını farkettiniz. Hemen sözlerinizi hatırlamaya çalışın, muhtemelen kurduğunuz cümle arasında geçen bir kelime onun için fazla karmaşık gelmiş olabilir. Şaziye’nin okur yazar olmayan annesi sizinle görüşmeye geldi ve Şaziye hakkında konuşurken, mesleki terimleri fazla kullandınız. Şaziye’nin annesinin eğitim düzeyini hatırlayarak lütfen günlük dile dönünüz, söyleyeceklerinizi basitleştirerek söyleyiniz.

Karşınızdakine konuşması için zaman verin. Kapsayıcı iletişim ancak karşılıklı zaman tanıyarak ilerleyebilir. Karşınızdakinin size anladığından emin olun, gerekli noktalarda açıklamalar sunmaya zaman ayırın. Dil ve konuşma problemleri yaşayan çocuklar için bu davranışınız çok rahatlatıcı olabilir.

Sınıfınızdaki Hikmet yüzünüze baktı ve sizinle konuşmaya başladı ama, kesik kesik ve takılarak konuşuyordu. Siz de sakin bir şekilde bekleyerek konuşmasını bitirmesini beklediniz ve göz temasınızı hiç kesmediniz. Size anlatacaklarını anlattıktan sonra koşarak arkadaşlarının yanına gitti.

Hikmet’in annesi gelmişti, Hikmet hakkında konuşmak istiyordu ve biraz çekingen duruyordu. Sizinle, sakin ve dinliyor görüntünüz eşliğinde, oğlunun kekemelik sorunu hakkında konuşmaya başladı.

İletişim süreçlerinde hataların olması kaçınılmazdır. Hata yaptığınızı fark ettiğinizde özür dileyin, bunlar çocuklar bile olsa. İçtenlik ve niyet karmaşık durumların çözümünde, etkin bir iletişim için gereklidir.

Sınıfınıza aynı gün Cüneyt ve Necdet adlı iki öğrenci başladı. Cüneyt ve Necdet’in sınıfınızda başlaması üzerinden 2 gün geçmesine rağmen hâlâ isimlerini yanlış söylediğinizi fark ettiniz. Karşı karşıya kaldığınızda Necdet’e Cüneyt dediniz ve sosyal olarak çekingen duran Necdet’in tuhaf şekilde size baktığını gördünüz. O an özür dileyerek ona adıyla hitap etmeniz sosyal olarak zorlanmakta olan Necdet için bir fırsat olabilecektir. Veli toplantısında velilerden Büşra Hanım ile konuşurken

konuşmanız sırasında bir durumdan rahatsız olduğunu farkettiniz ama neden rahatsız olduğunu anlamadınız. O sırada diğer bir veli yanınıza yaklaştı ve konuştuğunuz kişiye Kübra Hanım diye seslendi. Hemen durumu anladınız, özür dileyerek devam etmek yerinde olacaktır.

Karşılaştığınız tekrarlanan yanlış anlama durumlarında, okul yöneticilerinden ya da rehberlik uzmanlıklarından destek alın.

Sınıfınızdaki Ferhat’ın sürekli olarak size karşı direndiğini düşünüyorsunuz. Ama bu durumu diğer kişilerle (ebeveyn ve diğer öğretmenlerle) paylaştığınızda kimse sizi anlamak istemiyor. Bu durumda müdür yardımcısından yaşadığınızı durumu gözlemlemesi için destek isteyiniz.

Ferhat’ın babası ile onun durumunu konuşmaya çalışıyorsunuz ama babayla her konuşma denemenizde başka bir şey

konuşuyormuşsunuz hissini yaşıyorsunuz; babaya ulaşamıyorsunuz gibi geliyor. Müdür yardımcınız eşliğinde bu görüşmeyi