4. ARAġTIRMA SONUÇLARI VE TARTIġMA
4.2. Kapari Tohumlarında Yapılan Kimyasal Analizler
4.2.1. Tohumlarda protein miktarı
Çizelge 4.8‟ de, farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının protein değerleri üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) olduğu görülmektedir.
Çizelge 4.8. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının protein değeri ortalama ve istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı Protein miktarı (%)
Ortalama (±) Standart Sapma (±)
C. spinosa var. spinosa 2009 18.25a 0.137
2010 20.10e 0.073
C. spinosa var. aegyptia 2009 19.00b 0.026
2010 20.01de 0.100
C. spinosa var. inermis 2009 20.61e 0.070
2010 19.86d 0.020
C. spinosa var. herbaceae 2009 22.25g 0.030
2010 21.78f 0.115
C. ovata var. canescens 2009 19.50c 0.026
2010 19.99de 0.020
C. ovata var. palaestina 2009 19.12b 0.026
2010 19.62c 0.072
a-g
Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır. *% Kurumadde üzerinden, N X 6.25 faktörü ile hesaplanmıştır.
Çizelge 4.8 incelendiğinde, tohumların protein içeriği C. spinosa türlerinde ortalama % 20.23, C. ovata türlerinde ise ortalama % 19.55 bulunmuştur. Mardin- Midyat bölgesinden toplanan C. spinosa var. herbaceae (2009) tohumu en yüksek protein değerine (% 22.25) sahip iken, Muğla-Milas bölgesinden toplanan C. spinosa var. spinosa (2009) tohumunun en düşük protein değerine (% 18.25) sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, Şekil 4.8 incelendiğinde ise, tohumların toplandığı lokasyonlara ve yıllara göre de protein içeriklerinin değiştiği belirlenmiştir.
ġekil 4.8. Kapari tohum örneklerinin protein (%) değerleri üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
Akgül ve Özcan., (1999), Türkiye‟deki kapari tohumlarının protein içerikleri üzerine yaptıkları araştırmada, tohumların protein içeriklerini C. spinosa da % 22.77, C. ovata da ise % 23.05 olmak üzere ortalama % 22 olarak bildirmişlerdir. Tlili ve ark., (2011 b) da, Tunus‟da farklı lokasyonlardan C. spinosa meyvelerini toplayarak tohumlarını elde etmişler ve bu tohumların protein içeriklerini araştırmışlardır. Araştırmacılar bu tohumların protein içeriklerini % 23.5 ile % 30.12 arasında ortalama % 27.52 oranında tespit etmişlerdir. Hacıseferoğulları ve ark. (2011), C. spinosa ve C. ovata tohumlarının protein değerlerini sırasıyla % 19.71±1.1 ve % 20.42±0.7 olarak belirlemişlerdir. Araştırmamız da tespit ettiğimiz protein değerleri, Akgül ve Özcan (1999) ile Hacıseferoğulları ve ark. (2011)‟ nın, yapmış olduğu araştırma sonuçları ile paralellik gösterir iken, Tlili ve ark. (2011b), bulgularından düşük çıkmıştır. Bu durum muhtemelen coğrafik dağılım, toprak ve iklim şartlarının farklı olmasından kaynaklanabilmektedir (Lavedrine, 1997).
Proteinler, insan ve diğer memelilerin beslenmelerinde başlıca bileşendir. Gıda açısından bitkisel kaynaklı protenlerin önemi artmaktadır (Kaur ve Singh, 2007). Fakat bitkisel kaynakların genetiğinin değiştirilmeye başlanmasından dolayı insan sağlığı açısından bazı sıkıntıların ortaya çıkacağı düşünülmektedir. Bu nedenle dünyada doğal floradan toplanan tohumlardan elde edilen proteinler öne çıkmaktadır. Özellikle
gelişmekte olan ülkelerde protein kaynaklarının yetersiz olması nedeniyle, ortalama alınması gereken protein miktarı düşüktür, bu nedenle yeni tüketilebilir protein kaynaklarına ihtiyaç vardır (Samanta ve Laskar, 2009). Bitkisel proteinler, insan ve hayvan tüketimi açısından çok önemli kaynaklardır (De Man, 1999). Afrika ve asya diyetlerinde, protein ve karbonhidratlar açısından en temel kaynak hububatlardır. Hububatlarında protein içerikleri % 10-15 arasında değişmektedir (Rhizopoulou., 1990; Rivera ve ark., 2002). Diğer tohumlar ise örneğin; kolza (% 15-30 arasında) ve mercimek (% 23-32 arasında) bitkisel protein içermektedir (Dulau ve Thebaudin, 1998; Guéguen ve Lemarié, 1996).
Sonuç olarak; araştırma sonuçlarımız ve yapılmış olan diğer araştırmalar göstermektedir ki; dünya da ve ülkemizde fazla miktarda bulunan kapari bitkisinin tohumları ortalama % 20 protein oranıyla insanların protein ihtiyacını karşılamada yeni ve ucuz bir kaynaktır.
4.2.2. Tohumlarda yağ miktarı
Çizelge 4.9, farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının ham yağ değerlerini göstermektedir.
Çizelge 4.9. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının ham yağ değeri istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Yağ miktarı (%)
Ortalama (±) Standart Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 30.28de 0.085
2010 29.21c 0.030
C. spinosa var. aegyptia 2009 30.36de 0.030
2010 31.09f 0.075
C. spinosa var. inermis 2009 30.64e 0.425
2010 32.54g 0.186
C. spinosa var. herbaceae 2009 27.74a 0.112
2010 28.59b 0.145
C. ovata var. canescens 2009 31.40f 0.270
2010 30.23de 0.104
C. ovata var. palaestina 2009 28.66b 0.164
2010 29.94d 0.077
a-g
Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır. *% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının su içeriği değerleri üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) olduğu Çizelge 4.9 ve Şekil 4.9‟da görülmektedir.
ġekil 4.9. Kapari tohum örneklerinin, yağ değerleri üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
Çizelge 4.9 ve Şekil 4.9 incelendiğinde tohumların yağ içeriği C. spinosa türlerinde ortalama % 27.74 ile 31.09 arasında değişir iken, C. ovata türlerinde ise ortalama % 28.66 ile 31.40 arasında değiştiği tespit edilmiştir. C. spinosa ve C. ovata türlerinin ortalama yağ içeriği % 30.05 olarak belirlenmiştir. En yüksek yağ içeriğine (% 31.40) sahip tohumların Ankara-Beypazarı bölgesinden toplanan C. ovata var. canescens (2009) tohumları olduğu, en düşük yağ değerine sahip tohumların (% 27.74) ise Mardin-Midyat bölgesinden toplanan C. spinosa var. herbaceae (2009) tohumları olduğu bulunmuştur. Ek-14 de ise, elde edilen kapari ham yağları gösterilmektedir.
Bu konu ile ilgili, Akgül ve Özcan (1999), tarafından kapari tohumları ve yağlarının kompozisyonu üzerine yaptıkları çalışma da C. spinosa tohumlarının ham yağ oranı % 35.22, C. ovata tohumlarının ise % 36.74 olduğu tespit edilmiştir.
Matthäus ve Özcan (2005), Türkiye‟de 11 farklı lokasyondan toplanan Capparis ovata ve Capparis spinosa türlerine ait tohumların yağ oranlarını % 27.3-37.6 (C. spinosa) ve % 14.6-38.0 (C. ovata) arasında bildirmişlerdir. Yuldasheva ve ark. (2008) da, Özbekistan‟ın Jizak bölgesinden temin ettikleri Capparis spinosa L. tohumlarının fiziksel ve kimyasal özellikleri üzerine yaptıkları çalışmada yağ oranlarını % 27.49 olarak belirlemişlerdir.
Tlili ve ark., (2009a) yayınladıkları araştırma makalesinde Capparis spinosa tohumlarının ortalama %27‟lik yağ oranı ile yeni bir potansiyel yağ kaynağı
olabileceğini belirtmişlerdir. Ayrıca Tlili ve ark. (2011), Tunus‟da farklı lokasyonlardan C. spinosa meyvelerini toplayarak tohumlarını elde etmişler ve bu tohumların yağ miktarını araştırmışlardır. Bu çalışma sonucunda da C. spinosa tohumlarının toplam yağ içerikleriğini ortalama % 30 olarak tespit etmişlerdir.
Hacıseferoğulları ve ark. (2011), C. spinosa tohumlarının ham yağ oranını % 30.7 ±2.4, C. ovata tohumlarının ham yağ oranını ise % 32.6 ±1.6 saptamışlardır. Elde ettiğimiz sonuçlar, bu araştırmalar ile paralellik göstermektedir. Diğer yağlı tohumlar ise; kanola (% 30-42 arasında), ayçiçeği (% 39-45 arasında) ve fındık (% 55-62 arasında) bitkisel yağ içermektedir (Yazıcıoğlu ve Karaali, 1983). Tohumlarda yağ içeriklerinin farklı olması coğrafik dağılım, Çeşit farkına bağlı kimyasal içerik, toprak ve iklim şartlarının farklı olmasından kaynaklanabilmektedir (Lavedrine, 1997).
Tohum yağları, biyolojik özellikleri ve etkileri nedeniyle dikkat çekmektedir. Son zamanlarda, yeni bitkisel yağ kaynakları üzerine yapılan araştırmalar giderek artmıştır (Omode., 1995; Akanni., 2005). Birçok bitkisel yağda minor bileşen olarak bulunan sabunlaşmayan maddelerin kardiovasküler komplikasyonlara karşı koruyucu etki sağladığı ve kalp krizi riskini % 15-45 oranında azalttığı bildirilmiştir (Vanhanen, 1993; Law, 2000). Ayrıca, bu tohumların yapısında bulunan uzun zincirli alifatik alkoller hiperkolesterol ve diabeti de içine alan çeşitli kronik hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır (Jackson, 2006).
Yağlı tohumlardaki yağ miktarı, tohumlardan ekstrakte edilen yağın tüm miktarıdır ve yüzde olarak ifade edilir. Yağlı tohumlarda gerçek randıman değeri, ancak yağlı tohumun içerisindeki ham yağın tesbitiyle mümkündür ve kıymet takdiri açısından önemlidir (Yılmaz, 2008).
Bu doğrultu da, araştırma sonuçlarımız ve yapılmış olan diğer araştırmalar göstermektedir ki; dünya da ve ülkemizde fazla miktarda bulunan kapari bitkisinin tohumları ortalama % 30-32 ham yağ oranıyla, insanların bitkisel yağ ihtiyacını karşılamada yeni bir kaynak olarak kullanılabilir.
4.2.3. Tohumlarda ham selüloz miktarı
Çizelge 4.10‟ da farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının ham selüloz değerleri üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) olduğu görülmektedir.
Çizelge 4.10. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının % ham selüloz değeri istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Ham selüloz miktarı (%)
Ortalama (±) Standart Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 29.00e 0.078
2010 32.19j 0.073
C. spinosa var. aegyptia 2009 31.50ı 0.030
2010 29.99g 0.073
C. spinosa var. inermis 2009 28.90e 0.149
2010 29.39f 0.113
C. spinosa var. herbaceae 2009 21.79a 0.047
2010 22.25b 0.095
C. ovata var. canescens 2009 27.60d 0.055
2010 26.49c 0.090
C. ovata var. palaestina 2009 33.59k 0.117
2010 31.00h 0.063
a-k
Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır. *% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
Çizelge 4.10, incelendiğinde tohumların ham selüloz içeriği C. spinosa türlerinde ortalama % 28.14, C. ovata türlerinde ise ortalama % 29.67 bulunmuştur. Mardin-Midyat bölgesinden toplanan C. spinosa var. herbaceae (2009) tohumu en düşük selüloz değerine (% 21.79) sahip iken, Mardin-Savur bölgesinden toplanan C. ovata var. palaestina (2009) tohumunun en yüksek selüloz değerine (%33.59) sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, Şekil 4.10‟ da tohumların toplandığı lokasyonlara ve yıllara göre de ham selüloz içeriklerinin değiştiği görülmektedir.
Akgül ve Özcan (1999) tarafından kapari tohumları ve yağlarının kompozisyonu üzerine yapılan çalışma da C. spinosa tohumlarının ham selüloz oranları 27.49, C. ovata tohumlarının ham selüloz oranları ise % 27.20 tespit edilmiştir. Hacıseferoğulları ve ark., (2011), C. spinosa tohumlarının ham selüloz oranını % 24.3±1.1, C. ovata tohumlarının ham selüloz oranını ise % 23.8±0.9 saptamışlardır.
ġekil 4.10. Kapari tohum örneklerinin, ham selüloz değerleri üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
Elde ettiğimiz sonuçlar, Akgül ve Özcan (1999), tarafından yapılan çalışma ile paralellik göstermekte olup, Hacıseferoğulları ve ark. (2011), tarafından yapılan çalışmadan yüksek sonuçlar bulunmuştur, bu durum muhtemelen coğrafik dağılım, Çeşit farkına bağlı kimyasal içerik, toprak ve iklim şartlarının farklı olmasından kaynaklanabilmektedir (Lavedrine., 1997). Diğer yağlı tohumlar ise; soya (% 4.3-6.7), mısır (% 5.5) ve fındık (% 2.7) ham selüloz içermektedir (Yazıcıoğlu ve Karaali 1983). Ham selüloz, özellikle yemler de ve yağlı tohumların küspelerinde kıymet takdiri
açısından kullanılmaktadır (Anonim, 1970a).
Sonuç olarak; kapari tohumlarında elde ettiğimiz ve diğer araştırmacılar tarafından da tespit edilen yüksek orandaki (% 29) selüloz içeriği, bu yağlı tohumun besleyicilik ve sağlık açısından iyi bir diyet kaynağı olabileceğini göstermektedir.
4.2.4. Tohumlarda toplam kül miktarı
Çizelge 4.11, farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının % kül miktarlarını göstermektedir.
Çizelge 4.11. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının kül miktarı istatistikî analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Kül miktarı (%) Ortalama (±) Standart
Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 2.01a 0.100
2010 2.41d 0.075
C. spinosa var. aegyptia 2009 1.97a 0.078
2010 1.95a 0.102
C. spinosa var. inermis 2009 2.15abc 0.089
2010 2.29cd 0.068
C. spinosa var. herbaceae 2009 2.24bcd 0.040
2010 2.06ab 0.083
C. ovata var. canescens 2009 2.05ab 0.135
2010 2.98e 0.086
C. ovata var. palaestina 2009 1.97a 0.091
2010 1.95a 0.057
a-e Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır. *% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
Çizelge 4.11 ve Şekil 4.11‟ de farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının kül değerleri üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) olduğu görülmektedir.
Çizelge 4.11 incelendiğinde, tohumların kül içeriği C. spinosa türlerinde ortalama % 2.13, C. ovata türlerinde ise ortalama % 2.23 bulunmuştur. Antalya-Kepez bölgesinden ve Mardin-Savur toplanan C. spinosa var. aegyptia (2010) ile C. ovata var. palaestina (2010) tohumu en düşük kül değerine (% 1.95) sahip iken, Ankara- Beypazarı bölgesinden toplanan C. ovata var. canescens (2010) tohumunun en yüksek kül değerine (% 2.98) sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, Şekil 4.11‟ de tohumların toplandığı lokasyonlara ve yıllara göre de birçok bölge de kül içeriklerinin değiştiği görülmektedir.
ġekil 4.11. Kapari tohum örneklerinin, kül değerleri üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
Akgül ve Özcan (1999), tarafından kapari tohumları ve yağlarının kompozisyonu üzerine yapılan çalışma da C. spinosa tohumlarının kül oranları % 1.85, C. ovata tohumlarının kül oranları ise % 1.76 tespit edilmiştir.
Hacıseferoğulları ve ark., (2011), C. spinosa tohumlarının kül oranını % 2.1 ±0.7, C. ovata tohumlarının kül oranını ise % 1.9 ±0.1 saptamışlardır. Elde ettiğimiz sonuçlar, Akgül ve Özcan (1999) ile Hacıseferoğulları ve ark., (2011), tarafından yapılan çalışmalardan yüksek sonuçlar bulunmuştur, bu durum muhtemelen coğrafik dağılım, Çeşit farkına bağlı kimyasal içerik, toprak ve iklim şartlarının farklı olmasından kaynaklanabilmektedir (Lavedrine, 1997).
Diğer yağlı tohumlar ve meyveler ise; soya (% 3.3-6.5), mısır (% 5) ve fındık (% 2.2) kül içermektedir (Yazıcıoğlu ve Karaali, 1983). Sonuç olarak; bu değerler ile elde ettiğimiz sonuçları karşılaştırdığımızda, kapari tohumlarının diğer yağlı tohumlara oranla daha düşük oranda kül içerdiği görülebilmektedir. Bu sonuçlara ek olarak, kapari tohumlarının yağ içerikleri ile kül oranları kıyaslandığında, Çizelge 4.8 ve 4.11‟ de görüldüğü gibi, tohumların kül içeriği azaldıkça, yağ oranlarının arttığı saptanmıştır.
4.2.5. Tohumlarda mineral madde miktarı
Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarına ait mineral madde miktarları Çizelge 4.12 ve Çizelge 4.13‟ de verilmiştir.
Çizelge 4.12. Kapari tohumlarının mineral madde miktarları 2009 yılı değerleri (ppm)
*% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
Mineral Madde C. spinosa var. spinosa C. spinosa var. aegyptia C. spinosa var. inermis C. spinosa var. herbaceae C. ovata var. canescens C. ovata var. palaestina Mo 0.46 0.89 0.51 0.80 0.75 1.08 Ca 1010.67 779.25 782.22 820.36 780.55 622.31 B 17.79 13.34 11.01 20.14 14.32 9.75 Cd 0.46 0.09 0.13 0.09 0.05 0.36 Cr 0.43 0.16 0.39 0.31 0.31 0.27 Cu 8.98 9.98 10.07 6.91 9.49 8.48 Fe 50.54 68.15 88.18 48.39 58.34 62.94 K 4036.91 3544.26 3418.26 3717.14 3712.80 4014.44 Mg 2066.01 2032.85 1972.33 2131.39 1930.74 1940.86 Mn 14.69 15.32 14.04 14.88 13.05 13.31 Na 669.66 599.41 561.56 597.76 740.76 666.06 Ni 3.77 2.04 6.46 2.91 1.56 2.95 P 4503.22 4089.07 4295.79 4783.43 4503.04 4084.39 S 6265.63 6131.06 5652.03 6654.58 5189.99 5363.55 Se 0 0 1.51 1.53 0.24 0.78 Zn 43.22 50.49 41.03 44.43 39.86 52.36 Toplam 18692.52 17336.44 16855.59 18845.12 16995.92 16843.97
Çizelge 4.13. Kapari tohumlarının mineral madde miktarları 2010 yılı değerleri (ppm)
*% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
Çizelge 4.12 ve 4.13 incelendiğinde, C. spinosa ve C. ovata türlerinde değişik miktarlarda 16 adet mineral madde tespit edilmiştir. C. spinosa ve C. ovata türlerinde en yüksek oranda bulunan mineral madde kükürt iken, en düşük oranda bulunan mineral madde ise her iki türde de Cd olarak belirlenmiştir. C. spinosa ve C. ovata türlerinin her ikisininde özellikle Ca, K, Mg, Na ve P mineralleri bakımından zengin olduğu saptanmıştır. C. spinosa tohumlarının Ca, B, Cr, Cu, K, Mg, Mn ,P, S, Zn miktarları, C.
Mineral Madde C. spinosa var. spinosa C. spinosa var. aegyptia C. spinosa var. inermis C. spinosa var. herbaceae C. ovata var. canescens C. ovata var. palaestina Mo 1.05 0.84 0.60 1.09 1.02 0.77 Ca 953.66 982.18 876.30 873.21 833.92 603.66 B 18.57 13.679 11.04 14.88 14.44 8.27 Cd 0.09 0.05 0.11 0.11 0.07 0.26 Cr 0.44 0.29 0.36 0.37 0.32 0.28 Cu 8.64 9.96 27.23 13.16 9.08 8.01 Fe 40.77 62.96 101.09 60.10 62.14 65.15 K 4034.34 3596.74 3724.57 3878.39 3357.19 3872.21 Mg 2240.61 1930.52 1996.93 2106.29 1930.95 1863.79 Mn 17.01 15.42 13.17 15.36 12.65 12.40 Na 685.84 705.58 554.61 808.68 686.69 662.52 Ni 2.27 2.71 5.64 7.08 1.59 2.33 P 4861.56 3878.10 4644.22 4755.70 4405.41 3801.18 S 6601.21 6208.20 5693.98 6071.67 5291.42 4877.80 Se 0.21 0.01 1.18 0 1.59 0.68 Zn 48.25 50.68 55.33 51.03 41.46 45.54 Toplam 19514.60 17457.98 17706.44 18657.19 16650.03 15824.92
ovata türlerine göre daha yüksek bulunmuştur. C. ovata tohumlarında ise özellikle Cd, Se miktarları, C. spinosa türlerine göre yüksek tespit edilmiştir.
C. spinosa türünde C. spinosa var. spinosa (2010) Çeşitsi (19514.60 ppm), C. ovata türünde ise C. ovata var. canescens (2009) Çeşitsi (16995.92 ppm), mineral madde bakımından en zengin kapari tohumları olarak belirlenmiştir.
C. spinosa türleri içerisinde Ca yönünden en zengin çeşit Muğla-Milas (2009) bölgesinden elde edilen C. spinosa var. spinosa (1010.67 ppm) iken, C. ovata türlerinde ise Ca yönünden en zengin çeşit Ankara-Beypazarı (2010) bölgesinden elde edilen C. ovata var. canescens (833.92 ppm) tohumları olmuştur. C. spinosa var. spinosa, inermis, herbaceae tohumlarında Ca miktarı 2010 yılında azalmış, C.aegyptia tohumlarında ise Ca miktarı artmıştır. C. ovata türlerinde ise C. ovata var. canescens çeşitinde Ca miktarı 2010 yılında artar iken, C. ovata var. palaestina tohumlarında Ca miktarı azalmıştır.
C. spinosa ve C. ovata tohumlarında en fazla bulunan mineral madde kükürt olmuştur. C. spinosa türleri içerisinde en fazla kükürt bileşeni (6654.58 ppm) Mardin- Midyat bölgesinden toplanan C. spinosa var. herbaceae (2009) çeşitinde saptanmıştır. C. ovata türleri içerisinde ise en fazla kükürt bileşeni (5363.55 ppm) Mardin-Savur bölgesinden toplanan C. ovata var. palaestina (2009) çeşitinde belirlenmiştir. C. spinosa var. spinosa, inermis, aegyptia tohumlarında S miktarı 2010 yılında artmış, C. herbaceae tohumlarında ise S miktarı azalmıştır. C. ovata türlerinde ise C. ovata var. canescens Çeşitsinde S miktarı 2010 yılında artar iken, C. ovata var. palaestina tohumlarında S miktarı azalmıştır.
Ayrıca, Çizelge 4.14 ve Şekil 4.12‟ de farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının minör mineral maddeler (Ca, K, Mg, Na, P dışındaki) toplamı üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) olduğu görülmektedir.
Çizelge 4.14. incelendiğinde, C. spinosa türleri içerisinde en fazla minör mineral madde miktarı Mardin-Midyat (2009) bölgesinden toplanan C. spinosa var. herbaceae çeşitinde 6795.03 ppm olarak saptanmış iken, C. ovata türlerinde en fazla minör mineral madde toplamı Mardin-Savur (2009) bölgesinden toplanan C. ovata var. palaestina çeşitinde 5515.9 ppm olarak belirlenmiştir.
Çizelge 4.14. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının minör mineral maddelerinin (Ca, K, Mg, Na, P dışındakiler) toplam istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Minör mineraller (ppm)
Ortalama (±) Standart Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 6406.03j 0.088
2010 6738.57k 0.030
C. spinosa var. aegyptia 2009 6291.58h 0.040
2010 6364.86ı 0.026
C. spinosa var. inermis 2009 5825.42e 0.097
2010 5909.78f 0.061
C. spinosa var. herbaceae 2009 6795.03l 0.065
2010 6234.90g 0.056
C. ovata var. canescens 2009 5328.01b 0.135
2010 5435.84c 0.045
C. ovata var. palaestina 2009 5515.9d 0.034
2010 5021.54a 0.019
a-l Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır. *% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
C. spinosa türlerinin C. spinosa var. spinosa, , inermis, aegyptia çeşitlerinde 2010 yılında minör mineral madde miktarı artmış, C. spinosa var. herbaceae çeşitinde 2010 yılında minör mineral maddelerin miktarı azalmıştır.
ġekil 4.12. Kapari tohum örneklerinin, toplam minör mineral madde miktarı üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
C. ovata türlerinden C. spinosa var. canescens çeşitlerinde minör mineral madde miktarı 2010 yılında artmış, C. spinosa var. palaestina tohumlarında ise minör mineral madde miktarı azalmıştır. Ayrıca, Şekil 4.12, kapari tohumlarındaki minör mineral maddelerin miktarının çeşit x lokasyon interaksiyonunun yanında yıllara göre de değiştiğini göstermektedir.
Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının majör mineral maddelerinin (Ca, K, Mg ,Na, P) toplamı üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) olduğu Çizelge 4.15‟ de görülmektedir.
Çizelge 4.15. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının major mineral maddelerinin (Ca, K, Mg, Na, P) toplam istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Majör mineraller (ppm)
Ortalama (±) Standart Sapma C. spinosa var. spinosa 2009 12286.49j 0.021 2010 12776.03l 0.012 C. spinosa var. aegyptia 2009 11044.86c 0.035 2010 11093.12d 0.070 C. spinosa var. inermis 2009 11030.17b 0.109 2010 11796.66h 0.016 C. spinosa var. herbaceae 2009 12050.09ı 0.032 2010 12422.29k 0.105 C. ovata var. canescens 2009 11667.91g 0.019 2010 11214.19e 0.021 C. ovata var. palaestina 2009 11328.07f 0.055 2010 10803.38a 0.072
*a-l Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır. **% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
Çizelge 4.15, incelendiğinde ise, C. spinosa türleri içerisinde en fazla majör mineral madde (Ca, K, Mg, Na, P) miktarı Muğla-Milas (2010) bölgesinden toplanan C. spinosa var. spinosa çeşitinde 12776.03 ppm olarak saptanmış iken, C. ovata türlerinde en fazla majör mineral madde toplamı Mardin-Savur (2009) bölgesinden toplanan C. ovata var. palaestina çeşitinde 11328.07ppm olarak belirlenmiştir.
ġekil 4.13. Kapari tohum örneklerinin, toplam majör mineral madde miktarı üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
C. spinosa türlerinin tüm çeşitlerinde 2010 yılında majör mineral madde miktarı artmıştır. C. ovata türlerinin ise tüm majör mineral madde miktarı 2010 yılında azalmıştır. Şekil 4.13‟ de kapari tohumlarındaki majör mineral maddelerin miktarının çeşit x lokasyon interaksiyonunun yanında yıllara göre de değiştiğini göstermektedir.
Kaparinin farklı kısımlarının mineral içeriğini belirlemek amacıyla yapılan bir çalışmada çiçek tomurcuklarında en yüksek K, Na, Ca ve Zn değerlerinin bulunduğu belirlenmiştir (Özcan, 2005). Elde ettiğimiz değerlerde de her iki türün tohumlarında Ca, K, Mg, Na, P, S ve Fe oranlarının yüksek olduğu saptanmıştır. Buna göre kapari bitkisinin tohum ve tomurcukları bu minerallerce zengin olmasından dolayı özellikle bu minerallerin eksikliğini gidermede iyi bir kaynaktır.
Özcan ve Akgül (1995) tarafından yapılan bir ön çalışmada, Türkiye‟de yetişen Capparis spinosa L. var. spinosa ve Capparis ovata Desf. var. canescens (Coss.) Heywood tomurcuklarında, ortalama 1140 ppm Na, 5125 ppm K, 245 ppm P, 79 ppm Fe, 84 ppm Zn, 740 ppm Mn ve 24 ppm Cu saptanmıştır. Tür ve büyüklüğün bu değerleri etkilediği görülmüştür. Capparis spinosa ve Capparis ovata türlerinin tohumlarında tarafımızdan tespit edilen ortalama değerler ise; 3969.58 ppm Na, 3742.27 ppm K, 64.06 ppm Fe, 46.97 ppm Zn, 14.27 ppm Mn ve 10.83 ppm Cu dır. Özcan ve Akgül (1995), tarafından yapılmış olan araştırma sonuçları ile yapmış olduğumuz
araştırma sonuçları tomurcukların, tohuma göre daha fazla mineral madde içerdiğini göstermektedir.
Hacıseferoğulları ve ark., (2011), C. spinosa ve C. ovata tohumlarında mineral maddeleri sırasıyla 738.4±7.3-827.5±12.1 Ca, 0.7±0.1-1.7±0.1 Cu, 63.4±2.3-44.8±1.3 Fe, 2421.3±19.4-3836.2±27.8 K, 4812.1±24.2-4018.1±17.2 Mg,74.3±1.9-57.2±1.4 Na, 4217.8±23.1.-3561.6±29.1 P, 32.4±2.3-23.6±1.1 Zn belirlemişlerdir. C. spinosa ve C. ovata tohumları üzerinde yaptığımız araştırma da tespit ettiğimiz mineral madde sonuçları ise; 884.73-710,11 Ca, 11.86-8.76 Cu, 65.02-62.14 Fe, 3743.82-3739.16 K, 2059.61-1916.58 Mg, 647.88-689.0 Na, 4476.38-4198.50 P, 48.05-44.80 Zn (ppm) belirlenmiştir. Cu, K, Na, P ve Zn değerleri Hacıseferoğulları ve ark., (2011) sonuçlarından yüksek tespit edilirken, Ca ve Fe değerleri paralel, Mg Miktarı ise düşük belirlenmiştir. Bu durum muhtemelen coğrafik dağılım, çeşit farkına bağlı kimyasal içerik, toprak ve iklim şartlarının farklı olmasından kaynaklanabilmektedir (Lavedrine., 1997).
Sonuç olarak; Özcan ve Akgül (1995), Özcan (2005), Hacıseferoğulları ve ark., (2011) ve bulgularımız kapari tohumlarının mineral madde yönünden farmasotik, endüstriyel ve beslenme açısından zengin bir bitkisel kaynak olabileceğini görülmektedir.
4.2.6. Tohumlarda toplam fenolik madde miktarı
Çizelge 4.16. ve Şekil 4.14‟de farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının toplam fenolik madde miktarları üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) olduğu görülmektedir.
Çizelge 4.16, farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının gallik asit equivalent Miktarı açısından (GAE) toplam fenolik madde miktarını göstermektedir.
Çizelge 4.16. incelendiğinde, tohumların fenolik madde içeriği C. spinosa türlerinde ortalama 1.98 mg (GAE)/g, C. ovata türlerinde ise ortalama 1.76 mg (GAE)/g bulunmuştur. Mardin-Midyat bölgesinden (2010) toplanan C. spinosa var. herbaceae tohumu en yüksek toplam fenolik madde içeriğine (2.68 mg/g) sahip iken, Ankara- Beypazarı bölgesinden toplanan C. ovata var. canescens (2010) tohumunun en düşük toplam fenolik madde içeriğine (1.24 mg/g) sahip olduğu tespit edilmiştir
Çizelge 4.16. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının toplam fenolik madde miktarı istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Tohum toplam fenolik (mgGAE/g) Ortalama (±) Standart Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 2.45ı 0.012
2010 1.40b 0.014
C. spinosa var. aegyptia 2009 1.53c 0.025
2010 1.81f 0.011
C. spinosa var. inermis 2009 2.30h 0.007
2010 1.68d 0.024
C. spinosa var. herbaceae 2009 2.01g 0.072
2010 2.68j 0.008
C. ovata var. canescens 2009 1.74e 0.027
2010 1.24a 0.007
C. ovata var. palaestina 2009 2.03g 0.019
2010 2.06g 0.011
a-j
Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır. *% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
Tesoriere ve ark. (2007), Sicilya bölgesinde salamura edilmiş Capparis spinosa tomurcuklarını üzerinde biyoaktif bileşikler ve antioksidan aktivitesi üzerine yaptıkları çalışmada, bir porsiyon kapari tomurcuğunda (8.6 g), gallik asit equivalent Miktarı açısından 4.19 mg (GAE) toplam fenolik bileşik elde edildiğini bildirilmişlerdir. Yaptığımız çalışmada C. spinosa ve C. ovata tohumlarında sırasıyla ortalama 1.98 mg (GAE), 1.76 mg (GAE) toplam fenolik madde elde edilmiştir. Tesoriere ve ark. (2007) tarafından yapılan çalışma ile tarafımızdan yapılan çalışma tomurcuklarda toplam fenolik bileşiklerin miktarının, tohumlara göre daha fazla olduğunu göstermektedir. Tlili ve ark. (2010a), Tunus‟da farklı lokasyonlardan C. spinosa yaprak ve çiçek tomurcuklarını toplayarak, bu yapıların toplam fenolik araştırmışlardır. Bu araştırma