4. ARAġTIRMA SONUÇLARI VE TARTIġMA
4.1. Kapari Meyve ve Tohumlarında Yapılan Fiziksel Analizler
4.1.1. Kapari meyvelerinin kabuk/iç ağırlığı miktarları
Çizelge 4.1, farklı lokasyonlardan toplanan kapari meyvelerininin kabuk ağırlığı ve iç ağırlığı ile ilgili analiz sonuçlarını göstermektedir. Elde edilen sonuçlara göre meyvelerin kabuk ağırlığı 3.16 g ile 6.08 g arasında değişmektedir. İç ağırlıkları ise 3.86 ile 9.40 g arasında belirlenmiştir.
Çizelge 4.1. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari meyvelerinin, kabuk ve iç ağırlığı (g) analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı Kabuk ağırlığı-iç
ağırlığı ortalamaları
C. spinosa var. spinosa 2009 3.783-5.268
2010 3.169-5.265
C. spinosa var. aegyptia 2009 3.582-6.391
2010 3.910-4.901
C. spinosa var.inermis 2009 3.639-7.256
2010 3.540-6.240
C. spinosa var. herbaceae 2009 3.755-3.862
2010 3.478-5.558
C. ovata var. canescens 2009 3.702-9.403
2010 6.086-8.384
C. ovata var. palaestina 2009 4.248-8.847
2010 3.168-7.265
*% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
Çizelge 4.2‟ de ise kabuk ve iç ağırlıkları birbirine oranlanmış ve elde edilen varyans analizi sonuçlarından, kabuk/iç ağırlığı değerleri üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) bulunmuştur.
Çizelge 4.2 ve Şekil 4.1 de bulunan istatistiki sonuçlara göre kapari meyvelerinin kabuk/iç ağırlıkları oranları 0.39 ile 0.97 arasında değişmiştir. Kabuk/iç
ağırlığını en fazla olduğu lokasyon ve çeşit Mardin-Midyat (2009) C. spinosa var. herbaceae iken, en az olduğu lokasyon ve çeşit Ankara-Beypazarı (2009) C. ovata var. canescens olarak saptanmıştır.
Çizelge 4.2. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari meyvelerinin, kabuk ağırlığı/iç ağırlığı oranı istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Kabuk ağırlığı/iç ağırlığı Ortalama (±) Standart
Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 0.71f 0.023
2010 0.60e 0.022
C. spinosa var. aegyptia 2009 0.56d 0.013
2010 0.79g 0.004
C. spinosa var. inermis 2009 0.50c 0.004
2010 0.56d 0.020
C. spinosa var. herbaceae 2009 0.97h 0.017
2010 0.62e 0.007
C. ovata var. canescens 2009 0.39a 0.002
2010 0.72f 0.003
C. ovata var. palaestina 2009 0.48c 0.005
2010 0.43b 0.001
a-h Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır.
Ayrıca, genel olarak C. spinosa meyvelerinin kabuk/iç ağırlık oranlarının, C. ovata meyvelerinin kabuk/iç ağırlığı oranlarından yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu durum bize C. spinosa meyvelerinin daha kalın bir kabuğa sahip olduğunu göstermektedir.
ġekil 4.1. Kapari tohum örneklerinin kabuk ağırlığı / iç ağırlığı üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
Bu sonuçlara paralel olarak Çizelge 4.2 ve 4.3‟ da bulunan kabuk/iç ağırlığı oranları ile meyvedeki tohum sayısı karşılaştırıldığında, kabuk/iç ağırlığı oranı arttıkça, tohum sayısının azaldığı tespit edilmiştir.
4.1.2. Meyvedeki tohum sayısı
Farklı lokasyonlardan toplanan kapari meyvelerinde bulunan tohum sayısının değerleri üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) olduğu Çizelge 4.3‟ de görülmektedir.
Çizelge 4.3‟ de, meyvelerde bulunan tohum sayıları bakımından incelendiğinde, en yüksek tohum sayısının Ankara-Beypazarı bölgesinden elde edilen C. ovata var. canescens (2009) meyvelerinde ortalama 336 adet, en düşük tohum sayısının ise Mardin-Midyat bölgesinden elde edilen C. spinosa var. herbaceae (2009) meyvelerinde ortalama 244.6 adet olduğu görülmektedir.
Çizelge 4.3. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari meyvelerinde bulunan tohum sayılarının istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Tohum sayısı (Adet)
Ortalama (±) Standart Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 267.3ab 31.533
2010 263.3ab 29.569
C. spinosa var. aegyptia 2009 274.6ab 15.567
2010 261.6ab 15.534
C. spinosa var. inermis 2009 290.0abc 19.697
2010 281.3ab 16.258
C. spinosa var.herbaceae 2009 244.6a 15.502
2010 278.3ab 14.977
C. ovata var. canescens 2009 336.0c 38.431
2010 312.6bc 10.969
C. ovata var. palaestina 2009 315.6bc 7.571
2010 287.6abc 7.400
a-c
Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır.
Elde edilen kapari meyveleri C. spinosa ve C. ovata olarak gruplandırıldığında C. spinosa meyvlerinde ortalama 270 adet, C. ovata meyvelerinde ise ortalama 312 adet tespit edilmiştir. Genellikle türlerin kendi içerisinde tohum sayılarının birbirine yakın olduğu belirlenmiş, birbirinden farklı tohum sayıları ise, türler değiştiğinde görülmektedir.
ġekil 4.2. Kapari meyvesinde bulunan tohum sayısının üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
Ayrıca karasal iklimin daha yoğun olduğu bölgelerde, meyve içerisindeki tohum sayının arttığı, muhtemelen bu durumun kapari bitkisinin çimlenmesi ile ilgili olabileceği düşünülmektedir. Şekil 4.6‟ da görüldüğü gibi, kapari bitkisindeki tohum sayısının daha çok türlere ve lokasyonlara göre değiştiği belirlenmiştir.
4.1.3. Tohum en ve boy ölçüm değerleri
Farklı yıl ve lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının, tohum boyu değerlerine ait istatistiki analiz sonuçları Çizelge 4.4‟ de verilmiştir.
Çizelge 4.4. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının, tohum boyu istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Tohum boyu (mm)
Ortalama (±) Standart Sapma (±)
C. spinosa var. spinosa 2009 2.82b 0.005
2010 3.04d 0.002
C. spinosa var. aegyptia 2009 3.23f 0.031
2010 3.17ef 0.017
C. spinosa var. inermis 2009 3.24f 0.061
2010 3.36g 0.036
C. spinosa var. herbaceae 2009 2.59a 0.069
2010 2.99cd 0.105
C. ovata var. canescens 2009 3.07de 0.083
2010 2.67a 0.058
C. ovata var. palaestina 2009 2.91bc 0.094
2010 2.99cd 0.089
a-g
Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır.
Çizelge 4.4. ve Şekil 4.3‟ de görüldüğü gibi, tohum boyutu değerleri üzerine, tohum çeşitleri, tohumların toplandığı lokasyonlar ve hasat yılıyla ilgili interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) bulunmuştur.
Çizelge 4.4‟ de görüldüğü gibi, tohum boyları, çeşitler arasında farklılıklar göstermiştir. Araştırma sonuçlarımıza göre farklı lokasyonlardan topladığımız ve farklı çeşitlere sahip olan kapari tohumlarının boy ortalamaları 2.59 ile 3.36 mm arasında tespit edilmiştir. En küçük boy ortalamasına sahip tohumlar Mardin-Midyat (2009)
bölgesinde C. spinosa var. herbaceae çeşitlerinde, en büyük boy ortalamasına sahip tohumlar ise Antalya-Serik bölgesinde (2010) C. spinosa var. inermis çeşitlerinde belirlenmiştir. C. spinosa ve C. ovata türleri kendi içerisinde gruplandırıldığında C. spinosa türüne ait tohumların ortalama boyu 3.05 mm, C. ovata türüne ait tohumların ortalama boyu ise 2.91 mm saptanmıştır.
ġekil 4.3. Kapari tohum örneklerinin tohum boyu üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
Ayrıca, Şekil 4.3‟ de görüldüğü gibi, kapari tohumlarının boylarının bitkinin yetiştiği bölgeye, çeşitine ve yıllara göre değişebildiği görülmektedir.
Akgül ve Özcan (1999), tarafından kapari tohumları ve yağlarının kompozisyonu üzerine yapılan çalışma da C. spinosa tohumlarının yarıçaplarının 0.25 mm, C. ovata tohumlarının ise 0.22 mm olduğu tespit edilmiştir.
Dursun ve Dursun (2005), Capparis ovata bitkisinin tohumlarının boyutları üzerine yaptıkları araştırmada, elde ettiğimiz sonuçlar ile uyumlu olarak, tohumları büyük boy, orta boy ve küçük boy şeklinde ayırmışlar ve ölçümlerin sırasıyla 3.09 ile 3.67 mm, 2.40 ile 2.90 mm ve 1.52 ile 1.87 mm arasında değiştiğini tespit etmişler ve tohumlarda çap artışıyla birlikte bintane ağırlığında artış olduğunu belirtmişlerdir.
Haciseferoğulları ve ark. (2011), Capparis ovata ve Capparis spinosa tohumlarının boyları üzerine yaptıkları araştırmada da, tohum boylarını sırasıyla
3.76±0.02 ve 3.68±0.02 mm bildirmişlerdir. Kapari tohumlarının, tohum eni değerlerine ait istatistiki analiz sonuçları Çizelge 4.5‟ de verilmiştir.
Çizelge 4.5. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının, tohum eni istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Tohum eni (mm) Ortalama (±) Standart
Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 2,39c 0,006
2010 2,39c 0,010
C. spinosa var. aegyptia 2009 2,61d 0,013
2010 2,64d 0,026
C. spinosa var. inermis 2009 2,67d 0,039
2010 3,00e 0,109
C. spinosa var. herbaceae 2009 2,13a 0,046
2010 2,33c 0,158
C. ovata var. canescens 2009 2,54d 0,045
2010 2,20ab 0,178
C. ovata var. palaestina 2009 2,15a 0,058
2010 2,32bc 0,008
a-e
Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır.
Çizelge 4.5. ve Şekil 4.4‟ de görüldüğü gibi tohum eni değerleri üzerine, tohum çeşitleri, tohumların toplandığı lokasyonlar ve hasat yılıyla ilgili interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0,01) bulunmuştur.
Tohum enleri, çeşitler arasında önemli farklılıklar göstermiştir. Araştırma sonuçlarımıza göre farklı lokasyonlardan topladığımız ve farklı çeşitlere sahip olan kapari tohumlarının enlerinin ortalamaları 2.15 ile 3.00 mm arasında tespit edilmiştir. En küçük en ortalamasına sahip tohumlar Mardin-Savur (2009) bölgesinde C. ovata var. palaestina türlerinde, en büyük en ortalamasına sahip tohumlar ise Antalya-Serik bölgesinde (2010) C. spinosa var. inermis türlerinde belirlenmiştir.
Ayrıca, Şekil 4.4‟ de görüldüğü gibi kapari tohumlarının boylarının bitkinin yetiştiği bölgeye, çeşitine ve yıllara göre değişebildiği saptanmıştır. Boy ve en ortalaması bakımından en yüksek değer 3.00 mm ortalamaya sahip Antalya-Serik bölgesinde (2010) C. spinosa var. inermis türlerinde bulunmuştur.
ġekil 4.4. Kapari tohum örneklerinin tohum eni üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
C. spinosa ve C. ovata türleri kendi içersinde gruplandırıldığında C. spinosa türüne ait tohumların ortalama eni 2.52 mm, C. ovata türüne ait tohumların ortalama eni ise 2.30 mm saptanmıştır.
Tlili ve ark., (2011 a), C. spinosa tohumlarının eni ve boyu üzerine yaptıkları araştırmada tohumların boyu ortalama 3.45 ± 0.30 mm ve eni 2.86 ± 0.27 mm tespit edilmiştir. Tarafımızdan tespit edilen sonuçlarda olduğu gibi, yapılan bu çalışmada da popülasyonlar arasında önemli bir fark bulunduğu bildirilmiştir. Bellaregia bölgesindeki tohumlarda en yüksek en ve boy tespit edilirken, sırasıyla 3.95 mm; 3.37 mm, Tataouine bölgesinde sırasıyla 2.92 mm ve 2.46 mm en düşük en ve boy, bulunmuştur.
Haciseferoğulları ve ark., (2011) Capparis ovata ve Capparis spinosa tohumları üzerine yaptıkları araştırmada da tohum enlerini sırasıyla 3.04 ± 0.02 ve 2.98 ± 0.02 mm bildirmişlerdir.
Şekil 4.5, incelendiğinde C. spinosa var. inermis tohumları en/boy açısından diğer tohum varyetlerine göre daha yuvarlaktır. C. spinosa ve C. ovata türlerinin en/boy oranları 0.740 ile 0.891 arasında standart bir değişim göstermekte olduğu belirlenmiştir. Kapari tohumlarının, tomurcuklarda olduğu gibi en/boy değerlerinin aşırı düşük veya yüksek olması, standardizasyonu zorlaştırdığı için istenmez. En ideal en/boy „1‟veya yakın olanlardır (Özcan, 1996). Ayrıca, Stephens (1994), kapari bitkisinin tohumlarının
şeklinin hafif yuvarlak ve renklerininde griden-kahverengiye doğru değiştiği bildirilmiştir.
ġekil 4.5. Kapari tohum örneklerinin en/boy oranları
Sonuç olarak, tarafımızdan yapılan araştırma da en/boy oranına göre kapari tohumlarının şeklinin C. ovata türlerinde hafif yuvarlak, C. spinosa türlerinde ise eliptik şekilde olduğu ve renklerinin de griden-kahverengiye doğru değiştiği gözlenmiştir. Ayrıca çeşit, meyve ve tohumların resimleri Ek-1 ve Ek-13 arasında verilmiştir.
4.1.4. Tohum ağırlığı değerleri
Kapari tohumlarının bintane ağırlığı değerlerine istatistiki analiz sonuçları Çizelge 4.6‟ da verilmiştir.
Çizelge 4.6 ve Şekil 4.6 incelendiğinde, elde edilen varyans analizi sonuçlarından, bintane ağırlığı değerleri üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistikî olarak önemli (p < 0.01) bulunmuştur.
C. spinosa ve C. ovata türleri kendi içerisinde gruplandırıldığında C. spinosa türüne ait tohumların ortalama bintane ağırlığı 7.43 g, C. ovata türüne ait tohumların ortalama bintane ağırlığı ise 6.93 g saptanmıştır.
Çizelge 4.6. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının, bintane ağırlığı istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Bintane ağırlığı (g)
Ortalama (±) Standart Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 5.92a 0.047
2010 8.09ı 0.083
C. spinosa var. aegyptia 2009 7.21g 0.058
2010 9.35k 0.023
C. spinosa var. inermis 2009 7.90h 0.014
2010 8.43j 0.015
C. spinosa var. herbaceae 2009 6.07b 0.022
2010 6.49d 0.010
C. ovata var. canescens 2009 7.22g 0.013
2010 7.11f 0.027
C. ovata var. palaestina 2009 6.37c 0.037
2010 7.02e 0.044
a-k
Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır. *% Kurumadde üzerinden hesaplanmıştır.
Farklı lokasyonlardan toplanan tohumların bintane ağırlık değerleri en düşük Muğla- Milas (2009) bölgesinde C. spinosa var. spinosa tohumlarında 5.92 g ile en yüksek ise Antalya-Kepez (2010) C. spinosa var. aegyptia tohumlarında 9.35 g arasında değişim göstermiştir.
ġekil 4.6. Kapari tohum örneklerinin bintane ağırlıkları üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
Akgül ve Özcan (1999), tarafından kapari tohumları ve yağlarının kompozisyonu üzerine yapılan çalışma da C. spinosa tohumlarının bintane ağırlıkları 10.83 g, C. ovata tohumlarının ise 6.53 g olduğunu tespit etmişlerdir.
Literatürde, ayrıca kapari tohumlarının (C. ovata) bintane ağrılıklarının 6.60 g ile 7.75 g arasında değiştiği bilgisine yer verilmiştir (Dursun ve Dursun., 2005). Bu çalışmada C. ovata tohumlarının bintane ağırlıkları ile ilgili elde ettiğimiz 6.37 g ile 7.22 g arasındaki değer Akgül ve Özcan (1999) ile Dursun ve Dursun (2005) tarafından yapılan çalışma sonuçları ile paralellik göstermektedir.
Fakat Tlili ve ark. (2011b) ve Haciseferoğulları ve ark. (2011), C. spinosa tohumlarının bintane ağırlığı üzerine yaptıkları araştırmada bintane ağrlıklarını sırasıyla 7.41 ±0.58 g ile 11.51 ±1.75 g arasında ve 11.96 ±0.11 g olarak belirtmişlerdir. Yaptığımız çalışmada ise C. spinosa tohumlarının bintane ağırlıkları 5.92 g ile 9.35 g arasında tespit edilmiş olup elde ettiğimiz sonuçlar Tlili ve ark. (2011a) ile Haciseferoğulları ve ark. (2011), vermiş oldukları sonuçlardan düşük çıkmıştır. Bu durum muhtemelen, Krannitz (1997)‟ında belirttiği gibi çevre şartları, genetik ve tohum içi şartlardan kaynaklanmaktadır.
Tohum bintane ağırlıkları ile ilgili yapılan istatistiki analizde Şekil 4.6. da görüldüğü gibi kapari tohumlarının boylarının bitkinin yetiştiği bölgeye, çeşitine ve yıllara göre değiitiği saptanmıştır. Ayrıca, C. spinosa tohumların bintane ağırlıklarının, C. ovata tohumlarının bintane ağırlıklarından genel olarak fazla olduğu belirlenmiştir. Harper (1970) da, elde ettiğimiz sonuçlarla paralel olarak C. spinosa tohumlarının ağrılığının yüksek olduğunu bildirmiştir. Bu sonuçlara ek olarak, Çizelge 4.4, 4.5, 4.6 karşılaştırıldığında, kapari tohumların en ve boy uzunlukları arttıkça, bintane ağırlıklarının da arttığı gözlenmiştir.
4.1.5. Su değerleri
Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarına ait su oranları Çizelge 4.7‟ de verilmiştir. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının su içeriği değerleri üzerine çeşit, lokasyon ile birlikte numune grubu x hasat yılı interaksiyonunun etkileri istatistiki olarak önemli (p < 0.01) olduğu Çizelge 4.7 ve Şekil 4.7‟ de görülmektedir.
Akgül ve Özcan (1999) tarafından kapari tohumları ve yağlarının kompozisyonu üzerine yapılan çalışma da C. spinosa tohumlarının su içeriği % 6.48, C. ovata tohumlarının ise % 6.73 olduğu tespit belirtilmiştir
Çizelge 4.7. Farklı lokasyonlardan toplanan kapari tohumlarının % su istatistiki analiz sonuçları
ÇeĢit Hasat Yılı
Su değeri (%)
Ortalama (±) Standart Sapma
C. spinosa var. spinosa 2009 6.59bc 0.132
2010 6.73bcd 0.068
C. spinosa var. aegyptia 2009 6.65bcd 0.050
2010 6.63bc 0.092
C. spinosa var. inermis 2009 6.52b 0.047
2010 6.81cde 0.051
C. spinosa var. herbaceae 2009 6.98e 0.130
2010 6.88de 0.050
C. ovata var. canescens 2009 5.67a 0.050
2010 5.79a 0.100
C. ovata var. palaestina 2009 6.73bcd 0.166
2010 6.68bcd 0.097
a-e Farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak (p<0.01) biri birinden farklıdır.
Çizelge 4.7 ve Şekil 4.7 incelendiğinde, tohumların ortalama su içeriğinin C. spinosa türlerinde % 6.72, C. ovata türlerinde ise % 6.21 olduğu belirlenmiştir. Mardin- Midyat bölgesinden toplanan C. spinosa var. herbaceae (2009) tohumu en yüksek su içeriğine (% 6.98) sahip iken, Ankara-Beypazarı bölgesinden toplanan C. ovata var. canescens (2009) tohumunun en düşük su içeriğine (% 5.67) sahip olduğu tespit edilmiştir.
ġekil 4.7. Kapari tohum örneklerinin su değerleri üzerine „Toplanan lokasyon x hasat yılı‟ interaksiyonunun etkisi
Kapari tohumunun bazı fiziksel özelliklerinin belirlenmesi ile ilgili yapılan çalışmada, kuru madde esasına göre su içeriğinin % 6.03 ile % 6.35 arasında olduğu gözlemlenmiştir (Dursun ve Dursun, 2005). Yuldasheva ve ark. (2008), Özbekistan‟ın Jizak bölgesinden temin ettikleri C. spinosa tohumlarının su içeriklerini % 6.50 olarak bildirmişlerdir. Tespit ettiğimiz sonuçlar ile Akgül ve Özcan (1999), Dursun ve Dursun., (2005) ile Yuldasheva ve ark. (2008)‟nın, belirttiği sonuçlar arasında paralellik olduğu belirlenmiştir.
Hacıseferoğulları ve ark. (2011a), C. spinosa ve C. ovata tohumları üzerine yaptıkları çalışmada C. spinosa tohumlarının su içeriklerini % 6.4, C. ovata tohumlarının su içeriklerini ise % 8.6 olarak bildirmişlerdir. Elde ettiğmiz sonuçlara göre C. spinosa su içerikleri paralellik gösterir iken, C. ovata su içerikleri araştırmamızda, bu çalışmaya göre ortalama % 2‟lik oranda düşük çıkmıştır. Bu durum tohumların muhafaza koşullarından kaynaklanabilmektedir.
Sonuç olarak; kapari tohumlarının su içeriklerinin ortalama % 5-7 arasında değişmesi, bu tohumların belli bir süre depolanmalarının herhangi bir kızışmaya yol açmayacağını göstermektedir. Çünkü diğer yağlı tohumlarda (ayçiçeği, mısır, soya gibi) ortalama max.% 12-14 olarak kabul edilen kritik su oranında bu yağlı tohumlar uzun süre depolanabildiği için, kapari tohumlarının da sahip oldukları düşük su düzeyi, uzun süre depolanabilmelerini sağlayacaktır.