KAPALI KAYNAK KODLU İŞLETİM SİSTEMİNDE SÜRÜCÜLERİN

İşletim sistemi kurulduktan sonra bilgisayarı etkili bir şekilde kullanmaya başlamak için bilgisayarı oluşturan donanım aygıtlarını işletim sistemine tanıtmak ve yardımcı yazılımları yüklemek gerekmektedir.

5.3.1. İnternet Erişimi Sağlama

İşletim sistemi kurulumu tamamlandıktan sonra yapılacak işlerin başında internet erişimi olan bir ağa bağlanmak gelir. Kurulum sırasında internet bağlantısı tanımlanmışsa bilgisayar ağa otomatik olarak bağlanacaktır. Kurulum esnasında bilgisayar bir ağa bağlı değilse bile kurulum tamamlandıktan sonra masaüstünde gerçekleştirilecek birkaç adımda ağa bağlanılabilir. Kablolu bağlantı kullanılacaksa ağ kablosu bilgisayara takılmalıdır. İşletim sistemi geri kalan işlemleri otomatik olarak yapacak ve ağ bağlantısı tamamlanacaktır. Kablosuz bağlantı kullanılacaksa görev çubuğunda yer alan ağ simgesine tıklanır. Bilgisayarın gördüğü tüm kablosuz ağlar burada listelenir. Bağlanılmak istenen ağ seçilip güvenlik anahtarı girilmesi gerekmektedir. Görsel 5.23’te kablosuz ağlar listelenmiş ve güvenlik anahtarına sahip olunan ağa bağlanma işlemi gerçekleştirilmektedir.

Birkaç internet sitesine girilerek internet erişiminin sağlandığı kontrol edilebilir. Bilgisayar bir ağa bağlanamıyorsa ağ kartının sürücüsü yüklenmemiş veya ağ kartı tanınmamış olabilir. Bu durumda internet erişimi olmadığı için ağ kartına ait sürücüyü internet üzerinden yükleme şansı da olmayacaktır. Diğer donanımlar olmasa bile ağ kartı sürücüsünün kurulum yapılmadan önce hazır edilmesi daha uygun olacaktır. İşletim sistemleri, internet erişimi olan bir bilgisayarın aygıt sürücülerini gerekli işlemler yapıldıktan sonra otomatik olarak yükleyecektir.

5.3.2. İşletim Sistemini Etkinleştirme

Kurulum esnasında ya da sonrasında etkinleştirilmemiş bir işletim sisteminin bazı özellikleri kısıtlanacağı için tüm fonksiyonları kullanılamayabilir. Güncelleştirme ve güvenlik ayarları tam erişimli bir şekilde aktif olmayan işletim sistemi tehditlere de açık olacaktır.

Aşağıdaki uygulama adımlarını takip ederek etkinleştirme işlemini tamamlayınız.

Adım 1: Masaüstünün sol alt köşesinde bulunan

“Başlat” simgesinin üzerine gelip “mouse”un sağ tuşuna tıklayınız.

Adım 2: Ayarlar\Windows Ayarları\Güncelleştirme ve Güvenlik\Etkinleştirme yolunu izleyerek gerekli ayarların olduğu sayfaya ulaşınız.

Adım 3: Ürün anahtarı ilgili alana giriniz.

Adım 4: Etkinleştirme etiketinin karşısında “Windows

dijital bir lisans ile etkinleştirildi” ifadesini gözleyiniz (Görsel 5.24).

5.3.3. İşletim Sistemini Güncel Tutma

Donanım sürücüleri ve yazılımları kurulmaya başlamadan önce işletim sistemi üreticisinin resmî sitesinden yayımlanan güncellemeler kurulmalıdır. Bu şekilde aygıt sürücüleri otomatik olarak kurulur ve en güncel sürümlerine (versiyonlarına) sahip olur. İşletim sistemini güncel tutmak, problemlere çözüm bulmak ve kötü niyetli kişilerin yazılım açıklarından sızmalarına engel olmak açısından önemlidir.

Uygulama adımlarına dikkat edip işletim sisteminizin güncelleştirme seçeneğini açarak güncelleştirmeleri tamamlayınız.

Adım 1: Başlat seçeneğinin üzerine gelip “mouse”un sağ tuşuna basınız.

Adım 2: Ayarlar penceresini açınız. Buradan “Güncelleştirme ve Güvenlik” sekmesine tıklayınız. 5.8

5.9

Adım 3: Açılan “Windows Update” penceresinde

güncelleme hakkındaki durumunuzu görebilirsiniz.

Adım 4: “Güncellemeleri denetle” seçeneğine basarak

güncelleştirmeleri yükleyiniz (Görsel 5.25).

Görsel 5.25: İşletim sistemine ait güncelleştirme penceresi

5.3.4. Aygıt Sürücülerinin Yüklenmesi

İşletim sistemi ile donanım aygıtlarının karşılıklı bir şekilde etkileşime girebilmesi için birbirini tanıması ve aynı dili konuşuyor olması gerekmektedir. Üretici firmalar, her bir donanım aygıtı için bir sürücü (driver) dosyası hazırlarlar. Bu dosya, işletim sistemi için bir kullanım kılavuzu olarak düşünülebilir. İşletim sistemi bu dosya sayesinde donanımın çalışma karakteristiklerini bilir, donanımı doğru şekilde kullanabilir. Kurulum esnasında donanım sürücülerinin neredeyse tamamı otomatik olarak yüklenmektedir. Aygıt sürücülerini yükleme işleminden önce yapılan güncelleme (update) ile birçok sürücü de otomatik olarak güncellenir, yüklenmemiş sürücüler varsa yüklenir. Ancak bazı donanım sürücüleri otomatik olarak yüklenemeyebilir. Böyle bir durumda aygıt sürücüsü elle yüklenmelidir. Donanım aygıtına ait sürücüleri yüklemek için farklı yöntemler bulunmaktadır:

• Anakart, ekran kartı, ses kartı, ağ kartı, yazıcı gibi donanım aygıtları, içinde sürücü dosyalarının olduğu bir CD ile birlikte gelmektedir. Bu CD, optik okuyucuya yerleştirilerek sürücü yüklenebilir. • Üretici firmanın internet sitesinden sürücü dosyaları bilgisayara indirilerek sürücüler

yüklenebilir.

• Aygıt yöneticisi panelinden sürücüsü yüklenmek istenilen donanım aygıtı seçilip işletim

sisteminin otomatik arama özelliği kullanılabilir. İşletim sistemi internette donanım aygıtı için en güncel sürücüyü arayıp yükleyecektir.

Kullanılan işletim sistemi 32 bitlik bir işletim sistemi ise 32 bite ait aygıt sürücüleri, 64 bit işletim sistemi ise 64 bite ait aygıt sürücüleri yüklenmelidir. Ayrıca bilgisayara hangi işletim sistemi kurulduysa o işletim sistemi için tasarlanan sürücüler yüklenmelidir.

5.3.5. Aygıt Yöneticisi ve İşlevleri

Kapalı kaynak kodlu işletim sistemi, donanım aygıtlarını kontrol etmek için “Aygıt Yöneticisi” adı verilen bir araç kullanmaktadır. Aygıt yöneticisi paneline ulaşmanın birden fazla yöntemi bulunmaktadır:

1. Başlat sekmesinin üzerine sağ tıklayıp açılan hızlı başlat

menüsünden “Aygıt Yöneticisi”ni seçiniz.

2. Görev çubuğunda bulunan arama kutusuna “devmgmt.

msc” komutunu yazıp “enter”a basınız.

3. Masaüstünde bulunan “Bu Bilgisayar” simgesinin üzerine

sağ tıklayıp “Yönet”e tıklayınız. Açılan pencereden “Aygıt Yöneticisi”ni seçiniz.

Bu üç yoldan herhangi biri aygıt yöneticisi panelini açacaktır

(Görsel 5.26). Görsel 5.26: Aygıt yöneticisi paneli

Bilgisayardaki tüm aygıtlar ve bu aygıtların sürücüleri aygıt yöneticisi panelinde listelenmektedir.

Listede görüntülenen herhangi bir kategoriyi genişletmek için sol tarafında bulunan küçük oka tıklanmalıdır. Örneğin ekran kartlarının gösterildiği “Görüntü bağdaştırıcıları” kategorisinin solundaki küçük oka tıklandığında bu ögenin alta doğru genişlediğini ve bu kategorideki alt ögelerin sıralandığı görülecektir (Görsel 5.27).

Bu ögenin üzerine gelip “mouse”un sağ tuşuna basıldığında çıkan menüde aygıtın sürücüsünü güncelleştirme, aygıtı devre dışı bırakma ya da tamamen kaldırma gibi seçenekler görülecektir (Görsel 5.28).

Menünün en altındaki “Özellikler”e tıklandığında aygıtla ilgili daha ayrıntılı bilgi edinilir.

Özellikler kutusundaki “Genel” sekmesinin altında aygıtın adı, türü, cihaz içerisindeki konumu ve durumu görülebilir (Görsel 5.29). Genel sekmesinin sağındaki “Sürücü” sekmesine tıklandığında sürücü dosyası ile ilgili tüm ayrıntılara ulaşılabilir. Sürücüyü güncellemek için “Sürücüyü Güncelleştir” seçeneğine basılarak kapalı kaynak kodlu işletim sisteminin en güncel sürücüyü internetten arayarak bulması ve otomatik olarak yüklemesi sağlanır.

5.3.6. Sürücülerin Elle Kurulması

Kapalı kaynak kodlu işletim sistemine sahip bir bilgisayarda bazı aygıtlar işletim sistemi tarafından tanınmayabilir ya da sürücüleri düzgün yüklenememiş olabilir. Sürücüleri düzgün yüklenememiş aygıtların üzerinde, içerisinde ünlem işareti olan sarı renkli bir üçgen simge bulunur (Görsel 5.30). Böyle bir durumda ilgili donanım aygıtının sürücü dosyası kullanıcı tarafından yüklenmelidir.

Görsel 5.27: Donanım birimlerine ulaşım

Görsel 5.28: Sürücü seçenekleri

Görsel 5.30: İşletim sistemince sürücüleri düzgün yüklenememiş aygıta ait uyarı

Görsel 5.31.a’da işletim sisteminin tanıyamadığı veya sürücülerini yükleyemediği aygıtların “Diğer aygıtlar” kategorisinde listelendiği görülmektedir. Tanınmayan bu aygıtların üzerinde “mouse”un sağ tuşuna basılarak “Sürücüyü güncelleştir” seçeneği tıklanır. Daha sonra gelen pencerede “Güncel sürücü yazılımını otomatik olarak ara” seçeneği tıklanmalıdır (Görsel 5.31.b).

a. b.

Bu durumda işletim sistemi uygun sürücüyü otomatik olarak arayacak ve kuracaktır. Aksi durumda ise Görsel 5.32’deki pencere gösterilecektir.

Bu sorunu çözmek için tekrar sorunlu aygıtın üzerine “mouse”un sağ tuşuyla tıklanır ve açılan menüden “Özellikler” sekmesi seçilir. “Genel” sekmesi altında aygıt için uygun sürücü olmadığını ve hata kodunu gösteren aygıt durumu alanı görülebilir. Bu pencere açıkken “Genel” sekmesinin iki sağında olan “Ayrıntılar” sekmesine tıklanır. Özellik etiketinin altındaki açılır menüden “Donanım Kimlikleri” seçeneğine tıklanır. Değer etiketinin altında bu donanıma ait kimlik numaraları listelenecektir. Her donanımın kendine özgü bir kimlik numarası bulunmaktadır. Bu kimlikteki karakterler üretici firmayı ve donanımı tarif etmektedir (Görsel 5.33).

Bu kimliklerden herhangi biri seçilerek kopyalanır ve internet tarayıcısının adres satırına yapıştırılarak arama yapılır. Sürücünün bulduğu internet sitesinden sürücü dosyası bilgisayara indirilir. Bu işlemlerden sonra tekrar başa dönülerek sorunlu aygıtın üzerine “mouse”un sağ tuşuyla tıklanır ve “Sürücüyü güncelleştir” seçeneğine basılır. Gelen pencerede altta bulunan “Sürücü yazılımı için bilgisayarımı tara” seçeneğine tıklanır. “Gözat”a basılarak sürücü dosyasının bilgisayarda olduğu klasörün tam yolu gösterilir ve “İleri”ye tıklanır (Görsel 5.34).

Görsel 5.34: Sürücü dosyasının bilgisayardaki klasör yolu seçimi Görsel 5.33: Donanım aygıtına ait kimlik

numarası

Görsel 5.32: “Aygıt sürücüsü bulunamadı” penceresi Görsel 5.31: Sürücü güncelleme ekranı

İşletim sistemi kısa sürede sürücüyü yükleyecektir. Aygıt yöneticisine bakıldığında “Bellek teknolojisi cihazları” adında yeni bir kategori oluştuğu ve daha önce tanınmayan aygıtın bu kategori altına eklendiği görülebilir (Görsel 5.35).

İşletim sisteminizin tanımadığı bir aygıt olup olmadığını kontrol ediniz. Böyle bir aygıt varsa sürücü yükleme işlemlerini yaparak sorunu çözünüz.

Adım 1: Aygıt yöneticisini çalıştırınız.

Adım 2: İşletim sistemi tarafından tanınmayan aygıtları belirleyiniz. Adım 3: Aygıtın sürücüsünü güncelleştirme seçeneğini işaretleyiniz.

Adım 4: “Güncel sürücü yazılımını otomatik olarak ara” veya “Sürücü yazılımı için bilgisayarımı

tara” seçenekleri ile sürücüyü yüklemeye çalışınız.

Gerek görürseniz donanım aygıtınıza ait sürücüyü internet üzerinden bulup yükleyiniz. Bu şekilde de sürücü güncelleştirmesini gerçekleştirebilirsiniz.

5.3.7. Yardımcı Yazılımların Kurulumu

Kapalı kaynak kodlu işletim sistemi birçok kullanışlı yardımcı programla birlikte gelmektedir. Not Defteri, Hesap Makinesi, Paint, Ekran Alıntısı Aracı, Windows Medya Oynatıcı gibi yardımcı programlar, kullanılan işletim sisteminin daha önceki sürümlerinden bilinen kullanışlı uygulamalardır. Ancak daha profesyonel uygulamaları kullanmak için bu uygulamaları bilgisayara kurmak gerekir. Kapalı kaynak kodlu işletim sistemi ile gelen “store” (mağaza) sayesinde internetten birçok uygulama indirilerek bilgisayara kurulabilir (Görsel 5.36). Başka bir yöntem olarak uygulamanın kurulum dosyasının olduğu CD ya da USB flaş bellek bilgisayara takılıp kurulum yapılabilir.

5.10

Görsel 5.36: Kapalı kaynak kodlu işletim sistemi mağaza (store) uygulaması Görsel 5.35: Sürücünün güncellenmesi ve aygıt yöneticisinde gösterimi

5.3.7.1. Ofis Programı

Bir bilgisayar kullanıcısının metin işleme, tablolama, sunu vb. gibi ihtiyaç duyabileceği tüm yazılımları bir arada toplayan ofis programları sayesinde kâğıt üzerinde yapılabilecekler dijital ortamda da gerçekleştirilebilir. Günümüzde sıklıkla kullanılan ofis yazılım türleri ve kullanım amaçları şunlardır:

a) Metin İşleme Yazılımı: Manyetik ortamda kelimeler ve metinler üzerinde yapılan her türlü

düzeltme, ekleme, silme veya taşıma, kelime işleme fonksiyonunu ifade eder. Kelime işlemci yazılımları tüm bu metin işlemlerinin gerçekleştirildiği yazılım türleridir.

b) Elektronik Tablolama Yazılımı: Verilerin hızlı, kullanışlı, dinamik ve düzenli bir şekilde

saklanabilmesini, birbiriyle etkileşiminden (aritmetik, mantık izlemleri vs.) doğan yeni verilerin çok hızlı bir şekilde oluşturulmasını sağlayan yazılımlardır.

c) Sunu Hazırlama Yazılımı: İnsanlara bir konu hakkında bilgi vermenin etkili yöntemlerinden biri

sunum yöntemidir. Sunum; içerisinde metin, grafik, ses ve görüntü birlikte kullanılabildiği için etkili bir yöntemdir. Sunumların hazırlanabildiği yazılım türü sunu hazırlama programlarıdır.

5.3.7.2. Dosya Sıkıştırma

Sıkıştırma programları, dosyaların sıkıştırılarak boyutlarının küçültülmesi ve veri depolama elemanlarında daha az yer kaplaması için kullanılan programlardır. Birçok ücretsiz sıkıştırma programı çeşitli internet sitelerinden temin edilebilir.

5.3.7.3. Taşınabilir Belge Biçimi

Kısaca PDF olarak bilinir. Metin ve resim içeren belgelerin farklı platformlar arasında yazılım, donanım ve işletim sisteminden bağımsız bir şekilde taşınabilmesi, okunabilmesi ve yazdırılabilmesi amacıyla geliştirilmiştir. Günümüzde bir standart hâline gelen bu biçim için birçok ücretli veya ücretsiz uygulama bulunmaktadır.

5.3.7.4. ISO Dosya Biçimi

Disk imajı, disk kalıbı ya da disk yansıması gibi çeşitli isimlerle adlandırılabilen ISO dosya biçimi, günümüzde neredeyse standartlaşmıştır. ISO dosyası, bir veri CD’si veya DVD’sinin bütün içeriğini aynen içeren tek bir dosyadır. ISO dosyası boş bir CD veya DVD’ye yazıldığında elde edilen bu yeni diskte, orijinal diskteki aynı klasör, dosya ve özellikler bulunur. ISO biçimindeki bir dosya “sanal bir DVD” olarak düşünülebilir.

ISO dosya biçimi, kapalı kaynak kodlu işletim sistemi tarafından da desteklenmektedir. İşletim sistemine ait “dosya gezgini,” bilgisayara indirilen ISO dosyalarını sanal optik sürücüye bağlamaya (mount) izin verir. Fiziksel olarak bir optik sürücü olmadığı hâlde kapalı kaynak kodlu işletim sisteminin oluşturduğu sanal optik sürücü sayesinde donanım olarak bir optik sürücü varmış gibi görünür. Bu sayede fiziksel olarak var olan bir optik sürücünün yaptığı her işlem bu sanal sürücü ile de yapılabilir.

İşletim sisteminize ücretsiz olarak (İnternet üzerinden araştırılarak indirilebilir.) ofis programı, dosya sıkıştırma programı, taşınabilir belge görüntüleme programı yükleyiniz. Yüklediğiniz programları öğretmeninize gösteriniz.