Kanunlar

Ülkemizde uyuşturucu madde ilgili çeşitli hükümlerin yer aldığı temel kanunlar, 2313 Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun, 3298 Sayılı Uyuşturucu Maddelerle ilgili Kanun, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu olarak sayılabilir. Bunların dışında ise; 984 Sayılı Ecza Ticarethaneleriyle Sanat ve Ziraat İşlerinde Kullanılan Zehirli ve Müessir Kimyevi Maddelerin Satıldığı Dükkânlara Mahsus Kanun, 1262 Sayılı İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanunu, 2559 Sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu, 2803 Sayılı Jandarma Teşkilat Görev Yetkileri Kanunu, 2692 Sayılı Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu, 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu, 5584 Sayılı Posta

245 _{Aşıcıoğlu, a.g.e., 2014, ss. 44-45}

246 _{Mehmet Zülfü Öner, “Türk Ceza Kanunu’nda Uyuşturucu Madde İmal, İthal ve İhraç Suçları”,}

Kanunu, 4208 Sayılı Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun, 1402 Sayılı Sıkıyönetim Kanunu, 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 6197 Sayılı Eczacılık ve Eczaneler Hakkında Kanun, 4136 Sayılı Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçaklığına Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun gibi çeşitli kanunlarda uyuşturucu, uyarıcı ve psikoaktif etkiye yol açabilen maddelerle ilgili hükümler bulunmaktadır247.

2.4.2.1.1. 2313 Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun

2313 sayılı ve 12.06.1933 tarihli Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun248

kenevir ekimine ilişkin çeşitli hükümler içermektedir249. Kanunda uyuşturucu madde kavramının bir tanımlaması yapılmamakla birlikte; Kanunun 1. Maddesinde tek tek sayma yöntemiyle hangi maddelerin uyuşturucu madde olarak kabul edileceğine yer verilmiştir.

Bu kanun ile birlikte tıbbi amaçlar doğrultusunda kullanılan uyuşturucu maddelerin yanı sıra içerisinde uyuşturucu madde barındıran diğer maddelerin ithali, ihracı ve satışı Sağlık Bakanlığı tarafından denetlenmesine karar verilmiştir250

. Kanunun 3. Maddesi ise özellikle esrar üretmek için kenevir ekilmesi ve ne şekilde olursa olsun esrarın ortaya çıkarılmasını, ithal, ihraç ve satışını yasaklamıştır. 4208 sayılı ve 13.11.1996 tarihli kanunun 16. Maddesi ile 1988 tarihli Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek I ve II numaralı tablolar ile bu tabloların değişikliklerinde yer alan maddelerin imali, ithali ve ihracı, nakli, bulundurulması, alımı ve satımı Sağlık Bakanlığının iznine bağlanarak 2313 sayılı kanuna eklenmiştir.

247 _{Aşıcıoğlu, a.g.e., 2014, s. 45} 248

http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.2313.pdf (Erişim Tarihi: 09.03.2015)

249 _{Öner, a.g.e., s. 109}

250 _{Fatma Karakaş Doğan, Türk Ceza Hukukunda Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Suçları, Birinci}

Kanunun 4., 5., 6., 8., 9., 10., 12. ve 13. maddelerinde bazı uyuşturucu maddelerin yalnızca devlet kontrolünde imal, ithal ve ihraç edilebileceği belirtilirken, bu işlemler için alınacak izinlerde yetkili kurum ise Sağlık Bakanlığı olduğu hüküm altına alınmıştır. Kanunun 23. maddesinde ise lif, tohum, sap ve benzeri amaçlarla kenevir ekimi için gerekli izinlerin Tarım, Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından sağlanacağı belirtilmektedir. Her ne maksatla olursa olsun kenevir ekiminin yasaklanarak, izinsiz yetiştirilen kenevir maddesi en büyük mülki amirin emriyle imha edileceği düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra aynı kanun maddesinde hangi durumlarda adli para cezası ve hangi durumlarda hapis cezası uygulanacağı hakkında da çeşitli düzenlemeler yer almaktadır.

Kanunun 19. Maddesine göre ise uyuşturucu madde türleri yalnız 1. Madde’de sayılanlardan ibaret olmayıp, bilimsel incelemelere dayalı olarak değişen şartlara göre ortaya çıkan yeni maddeler de Bakanlar Kurulu kararı ile uyuşturucu madde sayılabilmekte ve böylece uyuşturucu maddelerin kapsamı genişletilebilmektedir. Nitekim bu yetkiye dayanarak değişik zamanlarda251

alınan Bakanlar Kurulu kararı ile kanunun 1. maddesinde sayılan uyuşturucu madde türleri genişletilmiştir.

2.4.2.1.2. 3298 Sayılı Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanun

Haşhaş ekimine ilişkin hükümler içeren252

3298 Sayılı Uyuşturucu Maddelerle ilgili Kanun253, 19.06.1986 tarih ve 19136 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Toplam 7 maddeden oluşan 3298 sayılı kanun ile birlikte 3 Temmuz 1932 tarihli ve 2061 sayılı Türkiye Afyon Yetiştiricileri Satış Birliği Hakkındaki Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.

251 _{16/12/2013 tarihli ve 2013/5742 sayılı, 22/5/2013 tarihli ve 2013/4827, 3/1/2014 tarihli ve}

2014/5818 sayılı, 15/9/2014 tarihli ve 2014/6800 sayılı ve 26/1/2015 tarihli ve 2015/7238 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Kararın eki listesinde yer alan maddeler 2313 sayılı Kanun hükümleri kapsamına alınmıştır.

252 _{Öner, a.g.e., s. 109}

3298 sayılı kanunun afyon ve uyuşturucu maddelerle ilgili genel esaslar başlıklı 1. maddesine göre çizilmiş veya çizilmemiş haşhaş kapsülleri ile ham afyon, tıbbi afyon ve morfin evsafını haiz afyon alkaloidleri, tuzları, esterleri ve eterleri; koka yaprağı ve bunun alkaloidleri, tuzları, esterleri ve eterleri ile Sağlık Bakanlığınca tayin olunacak diğer uyuşturucu maddelerin alımı, satımı, imali, ithali ve ihracı ile ilgili hususlar Bakanlar Kurulunun tespit edeceği esaslara göre yürütülür254

.

3298 Sayılı Kanunun 2. maddesine göre “haşhaş ekilecek, afyon ve kapsül üretilecek yerler memleketin tarımsal ve ekonomik durumu, yurt içi ihtiyacı, ihraç imkânları ve mevcut stok durumuna göre her yıl Bakanlar Kurulunca tespit edilir ve kararname en geç 1 Temmuza kadar yayımlanır, bu konuda yeni bir karar alınmaması halinde, önceki kararname hükümlerinin uygulanmasına devam olunur denilmektedir. Kamu kurum ve kuruluşlarınca bilimsel araştırmalar için yapılacak ekilişler hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz. Tespit ve ilan edilen yerlerde haşhaş ekimi yapacaklar ilgili kuruluştan izin belgesi almakla yükümlüdür. İzin belgeleri bir üretim yılı için geçerli olup, başkasına devir edilemez. İzin belgeleri herhangi bir sebeple iptal olunanların ekilmiş haşhaş tarlaları masrafı üreticiye ait olmak kaydıyla ilgili kuruluş adına herhangi bir bedel ödenmeksizin toplatılır veya imha ettirilir.”

3298 sayılı kanunun cezai hükümler başlıklı 4. maddesine göre ham, hazırlanmış ve tıbbi afyon ile bunların hazırlanmış şekilleri Türk Ceza Kanununun (TCK) uygulanmasında uyuşturucu maddelerden sayılmaktadır. Kanun ile birlikte izinsiz olarak veya izin verilen alanlar dışında ya da izin belgesinde belirtilen miktarın üstünde üretim gerçekleştirenlerin bu fiilleri suç sayılarak çeşitli müeyyideler öngörülmüştür. Suç oluşturmamak kaydıyla izin belgesinde tespit edilen miktardan daha az ham afyon veya kapsül teslim eden üreticilere mahallî mülkî amir tarafından eksik teslim edilen miktarların teslim anındaki baş alım fiyatının iki misli kadar idarî para cezası uygulanır255

.

254 _{Karakaş Doğan, a.g.e., s. 72} 255 _{Yokuş Sevük, a.g.e., s. 175}

2.4.2.1.3. 765 Sayılı Mülga Türk Ceza Kanunu İle 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu

Genel sağlık nedenleri hariç olmak üzere pozitif hukukta uyuşturucu maddelerin temini, kullanımı ve ticareti yasaklanmaktadır. Hukuk sistemlerinin uyuşturucu maddeler ile ilgili düzenlemeler içermesi ve bu maddeler hakkında çeşitli yasaklar getirmesindeki amacı, insan sağlığına zararlı olan bu maddelerin hukuk dışı engellemektir. Bu nedenle üretilmesinden kullanılmasına kadar bütün aşamaları da doğal olarak yasaklama zorunluluğu ortaya çıkmaktadır256

.

Uyuşturucu madde suçları ceza kanunu bakımından ilk kez 765 sayılı mülga TCK’da 403. ile 409. maddeler arasında düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerde uyuşturucu madde kullanımı, bulundurulması, ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal ve ihracı, ticareti, nakli, tedarik edilmesine yardımcı olmak vb. fiiller suç sayılmış ve ağır cezai müeyyidelere bağlanmıştı. 5237 sayılı TCK’nın 188. ile 192. maddeleri arasında uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, kullanmak amacı ile bulundurmak, kullanılmasını kolaylaştırmak fiilleri birer suç olarak öngörülmüş, bu suçlara uygulanacak olan müeyyideler düzenlenmiştir. Yine bu tip suçlarda uygulama alanı bulabilecek olan cezayı kaldıran veya azaltan etkin pişmanlık hükümleri ise ayrıca düzenlenmiştir257

. 1926 yılından 2015 yılına gelinceye kadar geçen süreçte uyuşturucu madde suçu ile ilgili olarak TCK’da yapılan değişiklikler Tablo 2.1.’de düzenlenmiştir.

Yasaklamanın ancak bir noktaya kadar sorunun çözümü olabildiği yeni TCK’da anlaşılmış ve bu nedenle yürürlükte olan TCK’da madde kullanan kişiler bağımlı ya da bağımlı olmaya aday olarak görülmekte ve bu kişiler tedaviye sevk edilmektedir. Madde kullanma suçundan yargılanıp tedavi görmeyi kabul eden kişiler öncelikle yatarak tedavi olmaları daha sonra ise mahkeme kararı ile denetimli serbestlik uygulamasıyla serbest bırakılmaktadırlar. Ancak burada temel problem bu kişilerin mahkemeler aracılığıyla sayısı ve fiziki koşulları yetersiz olan madde bağımlılığı tedavi merkezlerine yönlendirilmesi sorunudur. Çünkü ülkemizde madde

256 _{Özkan Özmen, Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Suçları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi),}

İstanbul, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009, s. 49

kullanımı ile ilgili tedavi merkezlerinde bu kişilere yeterli düzeyde ilgi ve zaman ayrılamamakta, bu nedenle de hedeflenen tedavi tam olarak gerçekleştirilememektedir. Bunun sonucunda ise yeniden madde kullanmaya başlamada yüksek oranlarla karşı karşıya kalınmaktadır258

.

Tablo 2.1. 765 Sayılı TCK’dan 5237 Sayılı TCK’ya Uyuşturucu Madde İle İlgili Suçlar ve Değişiklikler S.N. Değişiklik Tarihi ve Kanun Sayısı Yapılan Değişiklik 1 01.03.1926 Tarihli ve 765 Sayılı Türk Ceza Yasası

 Kanunda ismen belirtilen maddeler uyuşturucu olarak kabul edilmiştir (sayma yöntemi).  Bireysel kullanma değil toplu kullanma suç sayılmıştır.

 2-6 ay arası hapis ve ağır para cezası öngörülmüştür.

 Verilen para cezası sabit para cezası türünden uygulanmaktaydı. (100-1000 TL arası)

 Genelde cezayı hafifletecek sebepler bulunduğundan sadece para cezası verilmekle yetinilmiştir.

 Uyuşturucu madde kullanımını kolaylaştırmak için açılan yerlerde bulunan eşyaların müsaderesi ve müsadere olunan eşya tutarının yarısı, suçu meydana çıkarmakta hizmeti görülenlere verilmekte idi.

 Uyuşturucu ithali suç iken ihraç etmek suç değildir. 2 20.06.1933 Tarihli ve

2275 Sayılı Kanun için Bakanlar Kurulu kararı çıkarılması benimsenmiştir.  Uyuşturucu madde kapsamı genişletilmiştir. Sayma sistemi devam etmiş ancak yeni ortaya çıkacak uyuşturucular  Toplu olarak uyuşturucu kullanma ve kullanmayı kolaylaştırma suç olarak kalmış ancak, sadece para cezasına hükmedilme olanağı ortadan kaldırılmıştır. Para cezası yanında hapis cezası verilmesi yaygınlaşmıştır.

 Sabit para vecası yerine nispi, yakalanan miktara göre, para cezası uygulamasına geçilmiştir. Her gram uyuşturucu için bir lira baz alınmıştır.

 Uyuşturucuyu, ihraç, ithal, imal, tedarik eden ve bulunduranlara ve temin edenler için en az hapis cezası sınırı 6 aydan bir yıla çıkarılmış, en üst limit 5 yıl olarak belirlenmiştir.

 Uyuşturucu ihraç etmek de suç sayılan eylemler arasına girmiştir. 3 23.06.1936 Tarihli ve

3038 Sayılı Kanun kullanımı “suç” olarak kabul edilmiştir.  Uyuşturucu madde kullanım suçunda “toplu ve bireysel kullanım” ayrımı kaldırılmış, her türkü uyuşturucu madde 4 02.06.1941 Tarihli ve

4055 Sayılı Kanun

 Sayma sistemi, uyuşturucu maddelerin isimlerini yasada tek tek belirtmek yerine “uyuşturucu madde” deyimi kullanılmıştır.

 İhraç, ithal, imal eden, satan, alan, aracı olan, kullanılmasını kolaylaştıranlar 1-5 yıl arası hapis ve iki seneden az olmamak üzere, küçük bir kasabada “sürgün” cezası getirilmiştir.

 Uyuşturucu cinsi ve nev’i farkı gözetmeksizin cezalar ağırlaştırılmıştır. 5 01.08. 1953 Tarihli ve

6123 Sayılı Kanun  Uyuşturucu maddelere ilişkin cezalar ağır şekilde arttırılmıştır.  İmal, ithal ve ihraç suçları diğer suçlardan ayrılarak daha ağır ceza belirlenmiştir.

 Üst sınırı beş yıl olan 403. Maddede düzenlenen imal, ithal ve ihraç suçlarında ceza, alt sınırı 10 yıl olarak belirlenmiştir.

 İmal, ithal ve ihraç suçunda Sürgün cezasının süresi 3-5 yıl olarak artırılmıştır.

 Madde türlerine göre verilen cezalarda değişikliğe gidilmiştir. Maddenin eroin, kokain, morfin veya esrar olması halinde müebbet ağır hapis cezası getirilmiştir.

6 13.07.1965 Tarihli ve

647 Sayılı Kanun  TCK m. 403’te yer alan sürgün cezası kaldırılmıştır. 7 10.01.1981 Tarihli

2370 Sayılı Kanun

 Yasanın 403. Maddesine “bazmorfin” maddesi de eklenmiştir 8 10.01.1987 Tarihli ve

3354 Sayılı Kanun  Türkiye tarafından yargılama kapsamı genişletilmiştir.  Madde Türkiye’den ihraç edilsin veya edilmesin Türk Makamlarına yargılama yetkisi tanınmıştır. 9 21.11.1990 Tarihli ve

3679 Sayılı Kanun  İdam cezası, müebbet hapis cezasına dönüştürülmüştür. 10 06.06.1991 Tarihli ve

3756 Sayılı Kanun  Sürgün cezası, idam cezası kaldırılmış,  Menkul ve gayrimenkullerinin müsaderesi cezası kaldırılmış,  Ağır Hapis cezaları artırılmıştır

 Kullanıcılar için verilen 3-5 yıl olan hapis cezası 1-2 yıla indirilmiştir.

 Esrar, cezayı ağırlaştırıcı maddeler olan eroin, kokain ve morfin grubundan çıkarılmıştır. 11 26.09.2004 Tarihli ve

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu

 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.

 Uyuşturucu madde suçları 188-192. Maddeler arasında düzenlenmiştir.  “Uyuşturucu ve Uyarıcı maddeler “ tabiri getirilmiştir.

 Kullanıcılar için tedavi ve denetimli serbestlik tedbiri, kullanmak amacıyla bulunduranlar için sadece denetimli serbestlik tedbiri getirilmiştir

 Uyuşturucu kullanmak, yasa metninde açıkça suç olarak sayılmamıştır

 Kullanmak amacıyla bulundurma, temin etme, alma, kabul etme suç sayılmış ve 1-2 yıl arası hapis cezası tayin edilmiştir. Ancak hapis cezasından önce aynı suçla ilgili en az iki kez denetimli serbestlik/tedavi ve denetimli serbestlik tedbiri verilmesi şartı getirilmiştir.

 Etkin pişmanlık halinde, soruşturma başlatılmadan resmi makamlara başvuran kullanıcı hakkında ceza hükmolunmamaktadır. Ancak, soruşturma ve kovuşturma yapılabilecektir.

12 29.6.2005 Tarihli ve

5377 Sayılı Kanun  Uyarıcı madde kavramı getirilmiştir.  Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından verilecek olan cezalarda yarıya kadar indirim uygulanabileceği belirtilmiştir.

13 18.06.2014 Tarihli ve 6545 Sayılı Kanun

 Uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası alt sınırı 15 yıl olarak belirlenmiştir.

 Uyuşturucu madde imal ve ticareti suçlarında hapis cezaları ağırlaştırılmış, bu suçların üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılacağı belirtilmiştir.

 Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma suçunda hapis cezaları ağırlaştırılmıştır.  Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak açıkça suç olarak düzenlenmiştir.

 Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak suçundan dolayı başlatılan soruşturma da şüpheli hakkında beş yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmesi getirilmiştir.

 Hakkında erteleme kararı verilenler için asgari bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanacaktır.

 Erteleme süresi içinde kullanmak için tekrar uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alması, kabul etmesi veya bulundurması ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanması durumunda tekrar soruşturma ve kovuşturmaya gerek kalmadan kamu davası açılması kararlaştırılmıştır.

14 7.03.2015 Tarihli ve

6638 Sayılı Kanun artırılacaktır.  Sentetik kannabinoid ve türevleri uyuşturucu madde olarak kabul edilmiş ve verilecek ceza yarı oranında  Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak suçları; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılacaktır.