Kamu Politikasının Kanunlaşması ve Meşruiyeti

Kamu politikasının kanunlaşması ve meşruiyeti; sorunu ele almak için, hiç bir eylem yapmamak da dâhil olmak üzere önerilen alternatiflerden hangisine karar verileceğini içerir. Bu aşamada bir kanun alternatifinin nasıl kabul edilip ve yürürlüğe girdiğinden başlayan süreç, hangi ön koşullar sağlanması gerektiği ve burada yürürlüğe girecek olan kanunun kimler tarafından nasıl kabul edildiği, kabul edilen kanunun içeriğinin nelerden oluştuğu sorularına yanıt aranır127

.

Kamu politikasının formülasyonu neticesinde ortaya çıkarılan kamu politikası alternatiflerinden uygun olanın uygulanacak olan kamu politikası olarak kabul edilmesi, bu kamu politikasının değiştirilmesi ya da reddedilmesi yoluyla kanunlaşıp kanunlaşamamasına yasama organında karar verilir. Kabul edilerek kanunlaşan kamu politikası alternatifinin kabul edilmesini takiben, söz konusu kamu politikasının meşruiyetinin sağlanması gerekmektedir.

Toplumun varlığını devam ettirebilmesi ve sorunlarına çözüm üretebilmesi açısından bir takım seçenekler arasında seçim yapabileceği araçlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yanı sıra ortak amaçlar üzerinde anlaşmaya varan toplumların artık bu amaçları elde edebilmek adına çeşitli kaynak ve imkânları etkili bir biçimde harekete geçirecek olan araçlara sahip olması gerekmektedir. Bu sorunların çözüme kavuşturulması noktasında uygulanacak olan kamu politikasının meşru olup olmadığı

önemli bir unsur haline gelmekte ve siyasal sistemin bu meşruluk sorunu toplumun ve siyasal sistemin değer yargılarıyla ilgilidir128

.

Bir siyasal sistemde, yönetilenler iktidarın meşruluğuna inandıkları ölçüde onun kararlarına kendiliklerinden uyma eğilimi gösterirler; bu kararlara uymayı tamamen olağan ve gerekli görürler. Kısaca meşruluk, yönetim bakımından onu kolaylaştıran, sağlamlaştıran, daha istikrarlı ve etkili kılan bir faktördür129

. Bu bağlamda etkin bir kamu politikasının sadece kanunlaşması yeterli olmamakta aynı zamanda halkın da desteğini alabilmesi açısından meşru olarak kabul edilmesi veya görülmesi de gerekmektedir.

Kamu politikasının konusunu oluşturan problemler toplum nezdinde tartışılmaya başlandığında, memnuniyetsizlik sesleri yükseldikçe artık bu konular hükümetlerin de gündemine gelmiş demektir. Kamu politikasının formüle edildiği yer olan meclislerde çıkarılan kanunlar anlık gelişen bir durumdan ziyade zamana yayılan ve sorunların çözümü için belirli bir olgunluğa ulaştıktan sonra uygulamaya konulacak politikaların sınırlarını belirleyen birer düzenlemelerdir. Bununla birlikte kamu politikası oluşturma faaliyetleri bazen kanunlar çıkarmak yoluyla mümkün olmamaktadır. Başka bir ifadeyle hükümetler bazen kendi istekleri bazen de muhalefetin başarısıyla kanunları her zaman meclisten geçiremeyebilirler130

.

Aslında burada hükümetlerin sessiz kalması yani kamu politikasının alternatiflerinin formüle edilmeyişi de kamu politikasının bizzat kendisidir. Çünkü Anderson kamu politikasını hükümetlerin yapmayı ya da yapmamayı seçtikleri şey olarak tanımlaması131

; gerek hükümet kanadının gerekse muhalefet kanadının fark etmeksizin kamu politikası sorunlarıyla ilgilenmek yerine sessiz kalmayı tercih etmesi de kamu politikası olarak kabul edilmelidir.

128 _{William C. Mitchell, “ Politika Oluşturulmasının Yapısal Özellikleri”, Siyaset Biliminde Temel}

Yaklaşımlar, Çev. Feride Acar, Der. Kemali Saybaşılı, II. Baskı, Doruk Yayınları, Ankara, 1999, ss. 151-152

129 _{Kapani, a.g.e., s. 85} 130 _{Çevik, a.g.e., 2001, s. 114} 131 _{Anderson, a.g.e., ss. 6-7}

Demokratik modern devletlerde seçimle iş başına gelmiş olan yasama meclisi tarafından yürütülen bir faaliyet olan kanun çıkarma eylemi kamu politikalarının en önemli aşamalarından biridir132

. Kanunların çıkarılabilmesi ya milletvekilleri tarafından önerilen kanun teklifleri ya da hükümet (bakanlar kurulu) tarafından önerilen tasarılar ile mümkündür. Tekliflere nazaran hükümetin meclise getirmiş olduğu politika metinleri parti disiplinleri gereği milletvekillerinin bireysel tekliflerinden daha kolay yasallaşmaktadır. Hazırlanan tasarı veya teklifler öncelikle meclis başkanlığına verilerek ilgili komisyonlara gönderilerek incelenmesi istenir, sonraki aşamada ise genel kurula gelerek oylanırlar. Kabul edilen tasarı veya teklifler kanunlaşır ve Cumhurbaşkanına gönderilir. Cumhurbaşkanı kanunları ya onaylar ya da bir kez daha görüşülmek üzere meclise iade eder133. Devlet; toplumsal, ekonomik ve teknolojik gelişmelerle uyumlu politikalar üretebilmesinin bir aracı olan kanunlar doğru tasarlanmış olmalıdır134. Kamu politikalarının ülkemizde kanunlaşması sürecini Şekil 1.4.’te sistematik bir biçimde daha sağlık görmek mümkündür.

132 _{Çevik ve Demirci, a.g.e., s.58} 133

Gözübüyük, a.g.e., s. 211

134 _{Osman Yılmaz, “Kanun Tasarılarının Hazırlanması Sürecinde DPT Müsteşarlığının Rolü”,}

TBMM Kanun Yapım Süreci Sempozyumu, Ed. İrfan Neziroğlu ve Fahri Bakırcı, Ankara, 2011, s. 43

Şekil 1. 4. Kamu Politikasının Kanunlaşması Süreci

Kaynak: Yasama Derneği (YASADER), Sivil Toplum İçin Yasama Sürecine Katılım El Kitabı, 2. Baskı, Ankara, 2011, s. 69

Her ülke devlet olmanın bir gereği olarak sosyal hayatı düzenlemek için bir takım politikalar geliştirip bunlar ile ilgili kanunları çıkarmak durumundadır. Ancak bu kanun çıkarma eylemi her zaman başarılı bir kamu politikasını beraberinde getirmemektedir. Kamuoyunun gündemini meşgul eden problemlerin çözümü için çıkarılan kanunların kalitesi de değişikliğe uğrama nedenleri ve sayıları da ilgili kamu politikasının hem sürekliliğini hem de başarısını etkileyebilmektedir.

Kanunlaştırma süreci yalnızca yasama organı tarafından yapılan işlemler ile sınırlı değildir. Yürütme organı ile diğer idari birimler aracılığıyla da oluşturulan tüzük, yönetmelik, genelge, yönerge ve yönetim kurulu kararları, tebliğler, sirküler gibi bazen binlerce sayfayı bulan mevzuat çerçevesinde değerlendirilen metinlerde kamu politikasının kanunlaşma süreci olarak değerlendirilebilmesi mümkün görülmektedir135_{. Bu bağlamda bir problemi çözmek adına formüle edilen kamu} politikalarının kanunlaşması sürecinde hızlı ve parçacı çözüme yönelik hazırlanan kanun tasarı ve teklifleri ile birlikte diğer hukuki metinler sorunları çözmekte yetersiz kalmakta ve kanunlaşma süreci içerisinde kamu otoritesine ve ilgililere bir takım idari yüklerde getirmektedir136

.

Sonuç olarak kamu politikasının kanunlaşma sürecinde kamu idareleri tarafından onaylanan farklı politika metinleri yer alsa da asıl olan yasama organları aracılığıyla bürokratlar ve teknik komisyonlar aracılığıyla hazırlanıp hükümete sunulan ve böylece bir kanun tasarısı olarak meclis genel kuruluna gelen metinlerdir. Uygulamaya konulacak olan kamu politikasının kalitesini ise bu aşamadan önce formüle edilen alternatifler içerisinden en uygun olanını seçebilmek ve kanunlaştırabilme süreci belirlemektedir. Bunun yanı sıra ilgili kamu politikası için çıkarılan kanunların siyasal anlamda meşruiyetinin sağlanması, halk desteğinin ve STK’ların görüşünün alınması gerekmektedir. Böylelikle hem uygulanacak olan kamu politikası hem daha çabuk ve etkili olacak hem de sürekliliği sağlanarak gereksiz mevzuat değişikliklerinden idare kurtularak kendine ek bir yük edinmemiş olacaktır.

135

Akgül ve Kaptı, a.g.e., s. 82

136 _{Mehmet Bıçkıcı, “Kanun Tasarılarının Hazırlanması: Bakanlık ve Başbakanlık Aşaması”,}

Kadınlara Yönelik Çalışmalar Yürüten Sivil Toplum Kuruluşlarının Yasama Sürecine Katılımlarının Güçlendirilmesi Semineri, Ankara, Kasım 2009, s. 11