Parlamenter demokrasi ve anayasal monarşi ile yönetilen Kanada’ da e- demokrasiye yönelik pek çok uygulama söz konusudur. Ülke, zengin, internet okuryazarlığı olan, sürekli artan farklı yapıda seçmenlerin adaptasyonu için farklı yollar araştıran bir ülkedir.
Kanada hükümeti, “Çevrimiçi Devlet (Government Online)” adını verdiği ulusal strateji kapsamında, 80’lerin sonunda, “Topluluk Erişim Programı (Community Access Programme)” adı ile kapsamlı bir uygulamayı yürürlüğe koymuş ve 1999’ da, “SchoolNet” ve “LibraryNet” projeleriyle tüm kamu kütüphane ve okullarını internet erişimine açan ilk ülke olma sıfatını kazanmıştır. Aynı program kapsamında, kentlerde, kırsal bölgelerde ve Kanada’ nın coğrafi yapısı gereği kolay erişilmeyen en uzak bölgelerinde kamusal erişim noktaları hizmete sokulmuştur. Ayrıca Kanada, vatandaşların internet ortamında kişisel verilerinin güvenliğini sağlama adına önemli çalışmalar yürütmüştür. “Mahremiyet Yasası” ile hukuksal bir zemine oturtulan bu uygulama, güvenilir iletişim ortamı sağlamak adına geliştirilen “Kamusal Şifreleme Anahtarı Altyapısı (PKI – public key infrastructure)” hizmetleriyle kullanıcıların kimliklerinin doğrulanmasını sağlayarak kişisel ye da kurumsal verileri koruma altına almaktadır207.
206 Ovid Pacific BOYD, “Grassroots Political Parties in Sweden”, (Project Paper), Örebro
University, Electronic Government Master’s Program, Sweden, 2008, s. 9.
Tüm bu çalışmalar sayesinde Kanada’ da bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı oldukça yaygındır. İnternet kullanımı 2008 verilerine göre % 73 civarıdır208. Dolayısıyla internet, iletişimde temel bir araç olarak görülmektedir. Demokratik kurumlar, internetin vatandaşların katılımı açısından en olanaklı nasıl kullanılabileceği üzerine çalışmalar yürütmüşlerdir.
Kanada’ nın eyaletlerinden Ontario’da, 2003 yılında 5 Kasım’dan 10 Kasım’ a kadar, 12 belediye, okullardaki ve belediyelerde de kağıt oy pusulaları olmadan internet ya da telefonun kullanımıyla yapılan elektronik seçimleri yürütmüşlerdir. 12 belediyedeki 100000 seçmen oy pusulalarını online veya telefonları aracılığıyla doldurmuşlardır. Bu 100000 kayıtlı seçmenin herbiri bir “Seçmen Kimlik Numarası” ve bir şifre almışlardır. E-oylama sistemi, belediyelerdeki normal katılım oranı %25- 30’lardayken bunun, bazı bölgelerde %55’lere çıkmasını sağlamıştır. Seçimlerden sonra, Ontario Demokratik Renewal sekreterliği, Ontario’daki seçimlerin internet oylamaları ile yapılmasına yönelik bir çalışma başlatmıştır209.
Yerel uygulamalardan biri de Kanada’ nın New Brunswik eyaletinde gerçekleştirilmiştir.
New Brunswick, Kanada’ nın fakir eyaletlerinden biridir. 750.000 kişilik nüfusunun yarısı, madencilik, balıkçılık ve ormancılıkla ilgilenen kırsal kesimdir. Eyaletin liman kenti Saint John, giderek azalan bir belediye geliri, 75.000’den daha az olan ve küçülen bir nüfus, durgun gelirler ve ortalamanın altında ev-internet bağlantısı sorunlarıyla karşı karşıya kalmış bir kenttir. Kentte bütçe açıklarını gidermek adına harcamalarda ağır kesinti ya da vergilerde keskin artış seçenekleri arasında kalmış olan idareciler, Ekim 2002 bütçesinin belirlenmesinde, kamu müzakereleri ayarlayarak karar alma sürecine vatandaşların da katılımını sağlama yoluna gitmiştir. Kentin bütçe planlarını içeren broşürler her eve dağıtılmış ve soruları kağıt ya da online katılımla cevaplandırma seçenekleri de sunulmuştur. Müzakerelerin sonunda 317 katılımcı anket sorularını cevaplandırmıştır, bunlardan 218’i (%69) online katılım yolunu kullanmıştır. Kentteki bu iyi yönetişim uygulamaları deneyimi, bir başlangıç niteliği taşımıştır. Müzakereler halkı da içine
208 http://www.internetworldstats.com/stats14.htm, (Erişim: 06.05.2010).
209 “Countries with e-voting Project”, http://aceproject.org/ace-en/focus/e-voting/countries, (Erişim:
almış, sonuçlar belediye meclisine sunulmuş ve meclis, bu sürecin 2003-2004 bütçe işleyişinin bir parçası olduğunu bildirmiştir210.
Bu çalışma sonunda e-müzakere, bahsedilen sorunlara net bir çözüm bulamamıştır; ancak e-demokrasi New Brunswick ile Ontario veya Alberta gibi daha zengin kesimler arasındaki bilgi boşluğuna köprü kurmuştur. Her ne kadar daha iyi bir karar alma süreci ile ekonomik zenginliğe ulaşma garantisi vermese de bu kentteki e-demokrasi deneyimi ve başarılı sonuçlar, “eğer e-demokrasi burada uygulanabilmişse, her yerde uygulanır” görüşüne ulaşılmasını sağlamıştır.
Ülke genelinde yürütülen e-demokrasi faaliyetlerinde ise Kanada Parlamentosu’ nun önemli çalışmaları vardır. 2005 yılında senatoda bir araştırma komitesi, senatör Michael Kirby önderliğinde, “ruh sağlığı, ruhsal hastalıklar ve bağımlılık” üzerine bir araştırmaya girişmiştir. Ocak 2005’ den Haziran 2005’e kadar yürütülen projede, alternatifleri değerlendirme şeklinde bir karar alma aşaması geliştirilmiştir. Vatandaş ve kamu idaresi şeklinde iki yönlü e-müzakere yöntemi izlenmiştir. Katılımcılar, Kanada akıl sağlığı ve bağımlılık tedavi sistemini geliştirmek adına senaryolar oluşturulmasına katılmışlardır. Komisyon, bölgesel ve ulusal düzeyde kuruluş ve örgütlerden üyelerini e-müzakereye katılmaları yönünde teşvik etmelerini istemiştir. Ve sürecin sonunda 1,255 kişinin katılımı ve 460 adet fikir beyanı elde edilmiştir. Bu e-müzakere harekete geçme adına, bir hız kazandırmıştır. 2007 federal bütçesi, “Kanada Ruh Sağlığı Komisyonu” kurulacağını beyan etmiştir. Bu komisyon, ilk başkanının Senatör Michale Kirby olacağı, e- müzakere adı altında belirlenecek her türlü başlık ve sorunun görüşüleceği, bilgiye erişimin artırılacağı, ruh sağlığı üzerine ortak bir strateji geliştirileceği bir komisyon olarak belirlenmiştir211.
Kanada hükümeti, düşük katılım oranının kimi nedenlerini ortadan kaldırmak, oylama sistemini Kanadalı seçmenler açısından daha ulaşılabilir yapmaya gayret göstermektedir. Seçimlerde halkın elektronik ortamlarda oy kullanmalarını sağlamak, Kanada adına azalan katılım oranına yönelik bulunmuş bir çözüm gibiydi. Oylamanın da ötesinde, demokrasinin en önemli ve en büyük parçası olan müzakere
210 Keith CULVER, “The Future of e-democracy: Lessons from Canada”,
http://www.opendemocracy.net/null-edemocracy/article_1586.jsp, (19.07.2010).
ve fikir beyanı, elektronik ortamlarla idareci ve temsilci kesimlere taşınmış, vatandaş bu yolla doğrudan katılım, denetleme ve politika belirleme fırsatını elde etmiştir.