Kanada

Amerika’nın yaklaşık 5’te 1’ini kaplamaktadır. Ülkenin resmi dilleri İngilizce ve Fransızca olup, bir zamanlar Avrupa'nın iki büyük gücü tarafından tartışılan bir zemin olarak ülkenin tarihini yansıtmaktadır (Britannica, 2020b). Kanada, parlamenter demokrasi ve anayasal

monarşi ile yönetilen bir federasyon olmakla beraber 10 eyalet, 3 bölgeye ayrılmıştır (Goverment of Canada, 2020). Ülke, federal bir yapıya sahip dolduğu için yasama yürütme ve yargı organları her bir eyalette farklı şekillerde işlemekte, ancak tüm eyaletler için çatı görevi gören merkezi bir hükümet bulunmaktadır. Devlet başkanı ve yönetimi Kanada Kraliçesi sıfatıyla Kraliçe II. Elizabeth’e aittir. Kraliçe’nin Kanada temsilcisi ise Kraliçe tarafından atanan Genel Vali’dir (ICEPWORLD, 2020). Ülkenin yönetim anlayışında;

coğrafi ve demografik özellikleri, birçok etnik grubun oluşturduğu çok kültürlü toplumsal yapısının dinamikleri ve sınır komşusu ABD’yle olan yakın siyasi, ekonomik ve kültürel bağları önemli rol oynamaktadır (MFA, 2020e). Kanada, işleyen demokrasisiyle dünyadaki ülkeler arasında en demokratik 7. ülke konumundadır (Wikipedia, 2021a).

İlk kez Vikingler tarafından keşfedilen Kanada (Yavuz, 2018), 16. yüzyıldan itibaren Fransız ve İngiliz kolonisi olarak yönetilmiş, İngilizlere karşı başlatılan ayaklanmalar sonucunda 1931 West Minster Tüzüğü ile bağımsız bir devlet olmuştur (Kanada Büyükelçiliği, 2020). Bağımsızlığını kazanan Kanada, İngiltere’yle siyasi

ilişkilerine devam etmiştir. Ülke, II. Dünya Savaşı sırasında Almanya’ya karşı İngiltere’nin yanında yer almış, savaştan sonra, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında hızlı bir gelişim sürecine girmiştir. Ülkenin petrol ve doğal gaz gelirleriyle refah seviyesi oldukça

yükselmiş, 1960’lı yılların ardından hızlanan dış göçlerle dünyanın göçmen alan önemli ülkelerinden biri hâline gelmiştir. Pek çok göç alan ülkenin aksine, Kanada’da göçmen alımını sınırlayan bir koşul olarak eğitim düzeyinin belirleyici rol olması, Kanada’nın gelişimine önemli katkılar sağlamıştır (İnsamer, 2021b).

Kanada’nın geniş sınırları ve çeşitlilik gösteren etnik-kültürel yapısı nedeniyle ülkede federal bir yönetim sistemi söz konusu olmuş ve ulusal bir eğitim politikası

belirlenmemiştir. Her eyalette farklı bir eğitim sistemi yürütülmektedir. Buna bağlı olarak ülkede eğitim sisteminin yönetsel yapısı yerel odaklıdır. Kanada eğitim sisteminde

eğitimin yetki ve sorumluluğu 10 eyalet, 3 bölgeye aittir. Ülkede eğitim yapılanması ve kurumlar benzerlik gösterse de her yönetsel birim kendi eğitim sistemini, yetkilendirildiği nüfusun kültürel ve tarihi özelliklerine göre biçimlendirmiştir (Balıdede, 2012). İnanç özgürlüğü ve kültürel farklılıklar gibi değerlerin önemli görüldüğü ülkede; farklı dini ya da etnik gruplar, (Yahudiler, Ortodoks Yunanlılar, Ermeniler ve Müslümanlar) kendi özel okulunu açıp, kendi belirledikleri ders programını uygulayabilmektedir (Baş, 2006).

Kanada eğitim sisteminin dayandığı 3 temel ilke vardır. Bunlardan ilki; fırsat eşitliğini sağlamak amacıyla eğitim hizmetinin, dil, din, etnik köken, cinsiyet, fiziksel ya da zihinsel bir engel gibi farklılıklar dikkate alınmadan ülkenin her bir köşesine

ulaştırılmasıdır. İkinci temel ilke; bireylerin ikamet yerlerinin alacakları eğitime ve

gidecekleri okullara etkilerinin, bireyler açısından dezavantaj oluşturabileceği öngörüsüyle eğitim kaynaklarının eşitliğini sağlamaktır. Üçüncü ilke ise; kültürel çoğulculuk

kapsamında toplumdaki çeşitliliğe saygı gösterilmesidir (Schweitzer, 1995).

Kanada eğitim sisteminde dikkat çeken uygulamalardan biri home-schooling (evde eğitim) hakkıdır. Ülkede home-schooling uygulamasına talep gün geçtikçe artmakta, son yıllarda binlerce öğrenci bu eğitimden yararlanmaktadır (Yazıcı, 2009). Evde eğitim uygulaması, zorunlu eğitim dönemindeki çocukların eğitimlerinin bir bölümünün ya da tamamının ailesi ya da ailesinin belirlediği kişiler tarafından yürütülmesi olarak

tanımlanmaktadır. Evde eğitim uygulaması günümüzde Kanada haricinde ABD ve pek çok Avrupa ülkesinde örgün eğitime alternatif olarak yaygın bir şekilde uygulanmaktadır (Şad

& Akdağ, 2010).

Kanada’da eğitimin yapılanması; okul öncesi eğitiminden başlanarak 6. ya da 8.

sınıfa kadar süren ilköğretim, 9.-12. sınıfları içeren ortaöğretim, üniversite ve kolejleri kapsayan yükseköğretim olmak üzere üç temel kademe şeklinde belirlenmiştir. Hangi sınıf seviyesinin hangi kademeye dâhil olduğu ve zorunlu eğitim yaşı eyaletlere göre farklılık

gösterebilmektedir. Kanada’da eğitim kamu okullarında okulöncesi eğitiminden,

ortaöğretimin sonuna dek ücretsizdir (Northernpathways, 2020). Kanada okul sisteminde dikkat çeken unsurlardan biri de okul öncesi eğitiminin ilköğretimin bir parçası olması yönüyle 5 yaşından sonra zorunlu olmasıdır (IBE,2020c).

Kanada toplumunun eğitime ilişkin temel felsefesi; bireye mutluluk sağlamak, bireyin güvenlik gereksinimini karşılamak ve bireye kendini anlama olanaklarını sunmak olarak tanımlanmıştır. Ülkede temel hak ve özgürlükleri korumak, hukuki adaleti

desteklemek, sosyo-ekonomik adaleti sağlamak ve bu doğrultuda her bireye tüm kararlara katılım fırsatı vermek amaçlanmaktadır. Ancak eğitimin amaçları her bireyin kendi değerlerine bağlı olan toplumun gelişmesi anlayışına göre eyaletler tarafından

belirlenmektedir. Kanada’nın çok kültürlü toplum yapısı gereğince geleneksel kültürleri korumak ve teşvik etmek, ülkenin sosyal mozaiğinde temsil edilen çeşitli kültürlerin anlaşılmasını, farkındalığını ve kabul edilmesini teşvik etmek, önemli eğitimsel ve

toplumsal hedefler haline gelmiştir. Öte yandan, bilim ve teknolojideki ilerlemeye yönelik olumlu tutumların da vurgulanması gerektiği ülke çapında yaygın olarak kabul

edilmektedir. Kanada eğitim sistemi; öğrencilerin zihinsel gelişimini sağlamak, mesleğe hazırlamak, öğrencilerin ahlaki gelişimlerini sağlamak, yurttaşlık bilincini geliştirmek ve bireylerin kişisel gelişimini sağlamayı amaçlamaktadır (IBE, 2020c).

Daha geniş anlamda özetlersek Kanada eğitim sisteminin amaçları şu şekilde sıralanabilir (Yazıcı, 2009):

 Bireylere öğrenme fırsatı sağlama konusunda bölgeler ve kişiler-arasında eğitsel yönden adaleti sağlamak,

 Eğitimin tüm tür ve kademelerini kişilerin ilgi ve kapasitelerine en iyi biçimde uydurarak uygulamaya hazır hale getirmek,

 Bireyleri toplumsal yaşamın bir parçası olarak uygun bilgi ve becerilerle donatmak,

 Sosyo- kültürel gelişmeyi ve ekonomik büyümeyi sağlamak,

 Bilimsel ilerlemeleri hızlandırmak.