Kamusal Bilgi Modeli (1900-1920)

Kamuyu bilgilendirme modelinin temel amacı; kamunun desteğinin kazanılması için kurum hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesidir. Basın ajanslığı/tanıtım modeli gibi kaynaktan alıcıya tek yönlü bir iletişim işleyiş sürecinin olduğu tek yönlü bir modeldir (Geçikli, 2010: 27). Bu modeldeki halkla ilişkiler uzmanları hedef kitle

hakkında fazla kafa yormaz tüm çabaları mesajı alıcıya ulaştırmaktır (Theaker, 2008:

28).

Kamuyu bilgilendirme modelinin en önemli temsilcisi halkla ilişkiler mesleğinin ilk uygulayıcılarından olan Ivy Ledbetter Lee’dir.Lee, gizliliğin dedikodu ve şüpheye yol açtığına inandığını söyleyerek kendi ajansını kurmuş “Principles of Decleration” adı ile kurduğu ajansın ilkelerini şöyle açıklamıştır (Grunig ve Hunt 1984: 33 Aktaran:

Theaker, 2008, s.29, Geçikli: 2010, s.29).

“Burası gizli bir basın bürosu değildir. Yaptığımız her iş paylaşıma açık olacaktır. Amacımız haber yapmaktır. Burası bir reklam ajansı değildir; gazetemizde konu edilen haberlerin tarafınızdan incelenebileceğini sanıyorsanız boşuna zaman harcamayın, çünkü haberlerimiz doğru olacaktır. İlgili haberler hakkında her türlü detay paylaşımına açık olacaktır, editörlerimiz istenilen haberi sizlerle paylaşmaktan mutluluk duyacaktır. Gizliliğe yer yoktur. Halka gerçek bilgiler aktarılmalıdır.”

“Kamuoyunu görmezlikten gelmek mümkün değildir. Kamu toplumundaki olaylardan mutlaka haberdar kılınmalı, bunun için de basınla ilişkiler sağlıklı bir biçimde yürütülmelidir. Bu tür ilişkiler nitelikli bir hizmetle desteklenmeli, böylece hizmetin geliştirilmesi de sağlanmalıdır ( Ertekin, 2000: 12).

Bu prensibe dayanarak bir tren şirketine meydana gelen bir kaza ile gerçekleri saklamak yerine paylaşmalarını önermesi bu modele yönelik uygulamaların ilk örneklerinden biridir. Sonuçta doğru bilgiyi halkla paylaşan şirketlerin saygınlığı artmış ve gerçeği paylaşmanın değeri anlaşılmıştır (Theaker, 2008; Geçikli, 2010).

Kamusal Bilgi Modeli’nde Basın Ajanslığı Modeli’nin aksine gerçekler, çarpıtılmadan, abartılmadan doğru bir şekilde iletilmiş, ancak Basın Ajanslığı Modeli’nde olduğu gibi, geri bildirime yer verilmemiş ve tek yönlü bir iletişim uygulanmıştır. Bu yönüyle bugünkü günümüz halkla ilişkiler uygulama ve amaçlarıyla örtüşmediği söylenebilir.

Lee’nin halkla ilişkiler mesleğine kazandırdıkları şöyle özetlenebilir (Cutlip,vd.,1994:80 Aktaran: Geçikli, 2010, s.29):

- Endüstriyel ve ticari kurumlar kamu yararını düşünerek hareket etmelidir.

- Yönetim iletişim sürekliliğini sağlamalı ve çalışanların desteğini almayan program uygulanmamalıdır.

- Basın ile ilişkiler sürekli olmalıdır.

- Kurumlar çalışanların insan olarak özelliklerini dikkate almalı ve kabul etmelidirler.

2.2.3.2.3. İki Yönlü Asimetrik Model (Çift Yönlü Asimetrik Model)

Bu modele göre, halkla ilişkiler uygulayıcıları hem kamuoyundan bilgi almaya çalışmakta hem de kamuoyuna bilgi aktarmaktadırlar. Örgütü hedef kitlesinde istediği şekilde tutum ve davranış değişikliğini sağlamak için bilimsel ikna yöntemini kullanmaktadır (Geçikli, 2010: 30). Bu modelle birlikte geri bildirim kavramı ortaya çıkmıştır. Ancak amaçlananın, organizasyonun uygulamalarından çok halkın tutum ve davranışlarında değişiklikler meydana getirmek olması ve hedef kitleden gelen bilgilerin değerlendirilmemesi dolayısıyla asimetrik bir modeldir (Theaker, 2008;

Geçikli, 2010). Görüldüğü üzere, iki yönlü asimetrik modelde çift yönlü iletişim bulunmaktadır. Ancak çift yönlü iletişim sonucunda gelen bilgilerin tek yönlü değişimi hedeflenmektedir. Bu durumda geri bildirim değerlendirilemediği için bugünkü halkla ilişkiler prensipleri ile örtüşmediği söylenebilir.

Gruning ve Hunt’a göre asimetrik halkla ilişkiler modelinin temelini şunlar oluşturmaktadır (Geçikli, 2010: 32).

- Dahili oryantasyon : Kurumun üyeleri, kurumların perspektifinden dışarıyı gözlemlerler, dolayısıyla dışarıdaki kişilerin bakış açısıyla bakmaz ve algılamazlar.

- Sistem kapalıdır : Bilgiler ağırlıklı olarak kurumdan dışarıya yönelik olarak akar, içeriye akmaz.

- Etkililik : Etkililik ve düşük maliyetler, yeniliklerden ve gelişmelerden daha önemli görülmektedir.

- Seçkinlik : Kurum yönetiminin her konuda kamuoyundan daha fazla bilgiye sahip olduğu ve en iyisini bildiği varsayılmaktadır.

- Tutuculuk : Değişikliğe karşı direnç oluşturulmakta ve örgüt yapısı dışarıdan gelebilecek muhtemel değimlere karşı korunmaktadır.

- Gelenek : Kurum geleneğine bağlı kalınmakta ve kurum kültürünün devamı için temel olduğu varsayılmaktadır.

- Otoritenin merkezileştirilmesi : Güç üst düzey yöneticilerin ellerinde yoğunlaşmış olmalıdır. Kurumda katı bir hiyerarşik yapı yani çalışanların düşük bir özerkliği olmalıdır.

İki yönlü asimetrik modelde geri bildirim kavramı ortaya çıkmasına rağmen, kurum kültürünün devamını sağlamak amacıyla kurumun değişime kapalı olduğu söylenebilir.

İngiltere’de L’Etang, Sir Stephen Tallens’in imparatorluk ürünlerinin satışlarını artırmak amacıyla 1924 yılında imparatorluk pazarlama kurulunu kurmuştur. Posterler, filmler ve sergilerden oluşan kampanyalarına toplam 1 milyon sterlinden fazla para harcanmıştır. Tallers ayrıca, İngiliz siyasilerini kültürel propaganda siyasetinin önemi konusunda ikna eden ve daha sonraları British Council’in 1934’te kurulmasında da etkili olan ‘The Projection of England’ adında bir kitap yazmıştır. 1948 yılında Halkla İlişkiler Enstitüsünün kurulmasında da katkıda bulunmuştur (Theaker, 2008: 31).

2.2.3.2.4 . İki Yönlü Simetrik Model (Çift Yönlü Simetrik Model) (1960’lar sonu, 1970’ler)

Bu model bir kurumun yöneticileri ve hedef kitlesi arasında karşılıklı fikir alışverişi ve anlayışı geliştirmeye yöneliktir. Her iki tarafından da dengeli bir şekilde birbirini etkileme ve yönlendirme olanağı vardır. Halkla ilişkiler çalışmaları iki yönlü süreçler şeklinde işler ve kurum hedef kitleden gelen mesajlar doğrultusunda plan, program ve stratejilerini yeniden düzenler (Grunig ve Hunt 1984: 33 Aktaran: Geçikli, 2010, s.32). Bu model ‘ideal halkla ilişkiler’ modeli olarak bilinir. Halkla ilişkiler uzmanı organizasyon ve kamu menfaati arasında bir arabulucu rolündedir (Theaker, 2008: 33). Gruning, her iki tarafın da birbirini denetlediğini ifade ederek, en ahlaklı tanım olduğunu savunmaktadır (Geçikli, 2010: 32-33). Gerçek hayatta çok fazla bulunmayan, iki tarafın da selameti için kendi davranışlarından fedakarlıkta bulunduğu iletişim şeklidir (Theaker, 2008: 32). Bu modele göre kurumun yöneticileri halkı oluşturan gruplarla fikir alışverişi yapar ve sonucunda da hem yönetimin hem de halkın tutum ve davranışlarında gerekli değişiklikleri yerine getirir (Windahl et al.1992

Aktaran: Theaker, 2008, s.34). Görüldüğü üzere incelenen halkla ilişkiler modellerinden Çift Yönlü Simetrik Model de açık sistem kullanılarak, karşılıklı fikir alışverişi ve etkileşimi sonucu dengeli bir değişim ve oluşum vardır. Bu yönleri ile günümüz halkla ilişkileri ile örtüştüğü söylenebilir.

İncelenen modeller gerçek hayatı yansıtmamaktadır. Bu modellerin yolu gerçek hayatta sıkça kesişir. Hunt ve Grunig bu durumu “farklı topluluklarla mücadele etmek ya da farklı halkla ilişkiler sorunlarıyla baş etmek üzere farklı modellere dayanan yöntemlere başvurulur” şeklinde açıklamışlardır (Asna, 2007: 34).