Araştırma kapsamında T.C. Devlet Teşkilatı (29)* ve Türkiye’de 2012 yılı en büyük ve en çok kazanan holdingleri (40)** olmak üzere toplam 69 kurum-kuruluşa anket gönderilmiştir. Bunlardan 10 kamu kuruluşu - 10 özel sektör olmak üzere toplam 20 kurum-kuruluştan cevap gelmiştir.
TBMM, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ankete olumsuz cevap vermişlerdir.
Olumsuz cevap verme nedenlerini ise aşağıdaki gerekçelerle –e mail yoluyla bildirmişlerdir. Bu gerekçelerden bazıları aşağıda verilmiştir:
“4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkındaki Yönetmeliğin 12 nci maddesinin ikinci fıkrasının ‘ayrı bir çalışma, araştırma, inceleme ya da analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bir bilgi veya belge için yapılacak başvurular ile tekemmül etmemiş bir işleme ilişkin bilgi veya belge için yapılacak başvurulara olumsuz cevap verebilirler”(Gençlik ve Spor Bakanlığı Bilgi Edinme Hakkı Cevabı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Basın Halkla İlişkiler Müşavirliği, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı),
“38 inci maddesi ‘tavsiye ve mütalaa taleplerine ilişkin başvurular’ bilgi edinme hakkı kapsamı dışındadır” (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Basın Halkla İlişkiler Müşavirliği),
“Bakanlığımızda böyle bir veri bulunmadığı gibi bu tarz çalışmayı yapacak personel görevlendirilmesi de mümkün bulunmamıştır” (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Basın Halkla İlişkiler Müşavirliği).
Telefon görüşmelerinde olumsuz yanıt alınan kurumlar Dışişleri Bakanlığı ve Sayıştay Başkanlığı ise bu sorulara cevap verebilecek kişilerin olmadığını bildirmişlerdir. Bu bağlamda kamu kuruluşlarında bilgi edinme kapsamında iletişim
*http://www.mfa.tr./data/BAKANLIK/teşkilat_semasi_12_10.pdf.
**http://www.hayatnotu.com/2012_turkiyenin http://www.luksyasa.com
faaliyetlerinin başladığı söylenebilir. Özel sektörde ise neden cevap veremediklerine dair bir geri dönüş olmamıştır.
4.3.2. Veri Toplama Yöntemi ve Aracı
Araştırma literatür taraması yapılarak alan araştırmasına dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Veriler anket yöntemi ile elde edilmiştir. Araştırmada E. Akbulut (2011)’un Rhee’nin (1999, 2002) ve Steyn’ın (1999:20-43) çalışmalarından yararlanarak uyarladığı ölçekten faydalanılarak hazırlanan ölçek kullanılmıştır.
Anket formunda 3 grup soru yer almaktadır. Birinci grup 7 soru demografik özelliklerden oluşmaktadır. Ankete katılan halkla ilişkiler yöneticilerinin demografik özelliklerini belirlemek amacıyla muhtelif seçenekler sunulmuştur. İkinci grup 10 soru halkla ilişkiler departmanına yönelik olarak oluşturulmuştur. Ankete katılan kurum-kuruluşları birim olarak değerlendirebilmek amacıyla muhtelif seçenekler sunulmuştur.
Üçüncü grup ise, halkla ilişkiler faaliyetlerine yönelik 20 sorudan oluşmaktadır.
Soruların cevaplandırılmasında 5’li Likert tipi ölçek kullanılmıştır. [(1. Kesinlikle Katılmıyorum, 2. Katılmıyorum, 3. Kararsızım, 4. Katılıyorum, 5. Tamamen Katılıyorum)]. Ankette toplam 37 soru bulunmaktadır.
Araştırma kapsamında kullanılan veriler posta, elektronik posta, telefon ve fax gibi kitle iletişim araçları ile sağlanmıştır.
4.3.3. Araştırmanın Modeli
Bu araştırmada, betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Betimsel araştırmalar olayı olduğu gibi araştırmaya ve var olan durumu belirlemeye yönelik bir yöntemdir (Karakaya, 2009: 55). Veriler genellikle gözlem, anket, röportaj ya da test gibi bilgi toplama yolları ile edinilir.
Araştırma modeli demografik özellikler değişkeni; cinsiyet, medeni durum, yaş, eğitim düzeyi, mezun olduğu bölüm, unvan ve kurumda çalışma süresi toplam 7 sorudan oluşmaktadır.
Araştırma modeli, birim olarak halka ilişkiler ve halkla ilişkilerin rolü olmak üzere 2 temel değişkenden oluşmaktadır. Birim olarak halkla ilişkiler; halkla ilişkilerin
hiyerarşik yapıdaki konumunu belirleyerek kurumun halkla ilişkilere verdiği önemi ölçmek amacıyla 10 sorudan oluşmaktadır. Halkla ilişkilerin rolü; kurum içi/kurum dışı halkla ilişkiler departmanının üstlendiği görevler belirlenerek halkla ilişkilerin hangi rollerini uyguladıklarını ölçmek amacıyla 20 sorundan oluşmaktadır. Bu bağlamda halkla ilişkilerin meslek olarak nasıl algılandığı toplamda 30 soru ile ölçülmüştür.
Araştırmanın modeli Şekil 1.’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1. Araştırma Modeli
4.3.4. Araştırmanın Hipotezleri
Araştırmanın modeli kapsamında geliştirilen hipotezler şu şekilde sıralanabilir.
H1 : Çalışılan kurum ile cinsiyet arasında ilişki vardır.
H2 : Görev yapılan kurumun kamu kurumu ya da özel sektör olması ile unvanları arasında ilişki vardır.
H3 : Görev yapılan kurumun kamu kurumu ya da özel sektör olması ile görev yapılan halkla ilişkiler departmanın isimlendirilmesi arasında ilişki vardır.
Birim Olarak Halkla İlişkiler
Halkla İlişkilerin Meslek Olarak Nasıl Algılandığı Demografik
H4 : Çalışılan kurum ile görevli kişi sayısı arasında ilişki vardır.
H5 : Çalışılan kurum ile rutin uygulamalara katkıda bulunması arasında ilişki vardır.
H6 : Görev yapılan kurumun kamu kurumu ya da özel sektör olması ile, kararlarından etkilenecek grup ya da bireylerin düşüncelerini öğrenmeye çalışmaları arasında ilişki vardır.
4.3.5. Pilot Uygulama
Anket çalışmasına başlamadan önce 5 özel, 5 kamu kurumu olmak üzere toplam 10 kurum-kuruluşta pilot uygulama yapılmıştır. Özel sektörde; Bilkent Holding, Saran Holding, Süzer Holding, Polat Holding, Doğan Holding, kamu kuruluşlarında ise;
Cumhurbaşkanlığı, İçişleri Bakanlığı, Avrupa Birliği Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı ve YÖK’e anket gönderilmiştir. Pilot uygulamanın sonucunda gelen anketler dikkate alınarak anket diğer kurum-kuruluşlara da uygulanmıştır.
4.3.6. Verilerin Analizi
Halkla ilişkiler alanında başvurulacak araştırma, izlenecek yol ve kullanılan metotlar tıp, fizik, kimya gibi bilim dallarında yararlanılan araştırmalardan farklı değildir. Sosyal araştırmalarda cam tüpler, tartılar yoktur ama benzer adımlar, bulgu defterleri ve sayılar vardır. Araştırmada öncelikle, diğer bilim dallarında olduğu gibi sorunu ortaya koymak gereklidir. Yani araştırmadan ne beklediğini bilerek yola çıkmak gereklidir. Diğer önemli bir nokta ise, kullandığımız ölçü araçlarının ne derece güvenilir olduklarıdır. Araştırmada kullanılan anket soruları, denekler, yüz yüze ya da telefonla soru cevap görüşmeleri bu ölçü araçları arasındadır. Diğer bir konu güvenilirlik derecesi bilinen ölçü araçlarının en verimli şekilde kullanılmasıdır (Asna, 1997: 236).
Bu bağlamda; anket uygulaması sonucunda veriler SPSS paket istatistik programının 17.0 sürümü ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde, reability, faktör, ki² ve mean testleri uygulanmıştır.
Elde edilen veriler ‘parametrik olmayan veri’ olduğundan ki² testi uygulanmıştır.
Test Statistics tablosunun Asymp.Sig. (anlamlılık) satırındaki değerler p<0,05 koşulunu
taşıdığında iki veri arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu anlaşılmaktadır.
Ki² testi anket sorunlarının kamu sektörü ve özel sektör olarak ayrı ayrı değerlendirilmesini ve farklılıkların görülmesini sağlamaktadır. Mean testi uygulanarak, genel bir değerlendirme yapılmıştır.
Araştırmada kullanılan ölçeğin güvenilirliği, Cronbach Alfa (∞) katsayısının hesaplanması yöntemiyle tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, ölçeğe ilişkin güvenilirlik katsayısı, (Cronbach's Alpha) ∞= ,846 çıkmıştır. Anketteki 15.soru “Kurumunuz yıllık genel bütçesinin yaklaşık olarak yüzde kaçı halkla ilişkiler departmanının kullanımına ayrılmaktadır” sorusuna yapılan analizde yalnızca 5 kurumdan cevap gelmesi nedeniyle
%75 veri kaybı bulunmaktadır ve gereken veri girişi sağlanamamıştır. Ayrıca 23. Soru
“Kamuoyuna sadece olgulara dayalı bilgileri iletmektedir” sorusunun güvenilirliğinin Std. Deviation=,00000 çıkması dolayısıyla anketin güvenilirliğini düşmüştür. Bu nedenle 15. ve 23. soruların anket analizlerinden çıkarılması uygun görülmüş. Bu durumda ise anketin güvenilirlik analizi Cronbach's Alpha=,892 değerine yükselmiştir.
0,80≤∞1.00 ölçek yüksek derecede güvenilir bir ölçektir (Kalaycı, 2006: 405).
Araştırmada kullanılan değişkenlerin geçerliliği ise ilgili literatürün taranması, daha önce güvenilirliği ve geçerliliği kanıtlanmış çalışmaların örnek alınması, konu ile ilgili uzman kişilerden ve ön testler aşamasında deneklerin görüş ve düşüncelerinin değerlendirilmesi yoluyla sağlanmaya çalışılmıştır. Anketin geçerliliğini ölçmek için likert tipi ölçek kullanılan 18-37 soru arasına faktör analizi uygulanmıştır. Faktör analizi sonucunda sorular 3 gruba ayrılmıştır.
1.Grup (Kurum içi halkla ilişkilerin rolü) : 19,20,21,29,30,31,32,33,34
2.Grup (Halkla ilişkiler faaliyetlerinin kuruma etkisi): 18,24,25,26,27,28,35,36,37 3.Grup (İletişimin Yönü:Etik iletişim): 22,23
23.sorunun güvenilirlik analizi de Std. Deviation=,00000 çıktığı görülmüş ve 23.soru anketten çıkartılarak yeniden faktör analizi uygulanmıştır. Bu durumda anket soruları tek grupta toplanmıştır. Bu grup genel olarak halkla ilişkilerin rolü ve görevinden oluşmaktadır.