D. Genel İlkeler
2. Kamu Düzeni ve Kişilik Hakkı
Kamu düzeni; toplumun temel yapısını ve temel çıkarlarını koruyan kurallar
bütünüdür
115. Genel ahlak kavramında olduğu gibi kamu düzeni kavramının da net olarak
sınırları çizilememektedir
116. Bu sebeple sektörün huzursuz olması ve uygulamacılara
sınırları belli olmayan yetkiler verilmesi sebebiyle keyfi uygulamalara yol açılması
sonuçları doğabilecektir
117.
Nitekim Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği ile kamu
düzeni kavramı örneklerle somutlaştırılmaya çalışılmıştır. Buna göre reklamlar; kamu
düzenini bozan, şiddet hareketleri ile yasadışı veya kınanacak davranışlara yol açan, göz
yuman, bu davranışları özendiren veya destekleyen unsurlar içeremez (m. 5/1- c)
118;
kamu sağlığını bozucu nitelikte olamaz (m. 5/1-b)
119; güvenlik kurallarının gözetilmediği
115 Atakan, Arda; ‘’Kamu Düzeni Kavramı’’, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk
Araştırmaları Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1-2, İstanbul, 2007, s. 61; Bu tanımın yanısıra kamu düzenine ilişkin çeşitli tanımlarda kamu düzeni; uygulanmasında kamunun kesin yararı olan kurallar, toplumun önemli ve doğrudan doğruya menfaatlerini koruyan hukuk kuralları; kamu yararını, kamu vicdanı ve genel ahlakı çok yakından ilgilendiren hususlar olarak ifade edilmektedir, bkz. Atakan, s. 131.
116 Tekelioğlu, s. 56. 117 Aslan, s. 273.
118“ ‘Doğadan’ markalı bitki çaylarına yönelik olarak yayınlanan Bay Hastalık temalı reklam
filmlerinde Bay Hastalık isimli karakterin kafe, ofis ve restoran ortamında insanları hasta etmesinin vurma, yumruklama ve tekme atma gibi şiddet içeren öğelerle sunulduğu, bu durumun da Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinin Temel İlkeler başlıklı 5/c maddesinde yer alan, “Reklamlar; (…) Kamu düzenini bozan, şiddet hareketleri ile yasadışı veya kınanacak davranışlara yol açan, göz yuman, bu davranışları özendiren veya destekleyen unsurlar içeremez.” hükmüne aykırı olduğuna, Buna göre, reklam veren Doğadan Gıda Ürünleri San. ve Paz. A.Ş. hakkında, 6502 sayılı Kanun’un 63 üncü ve 77/12 nci maddeleri uyarınca idari para ve anılan reklamları durdurma cezaları verilmesine karar verilmiştir (RK, 14/07/2015 Tarih, 238 sayılı toplantı kararı, Dosya No: 2015/297- 1).’’
119 ‘’http://hakanmenguc.org adresli internet sitesinde yer alan “Hipno-nlp Nedir? “İnsanı Zihin-
Beden-Ruh üçgeninde incelemediğimiz sürece hep bir şeyler eksik kalacaktır. Bugün plasebo etkisinin nasıl iyileşmeler sağladığını Tıp çok iyi biliyor, fakat nasıl işlediğini bilim bilmiyor. Yeni çalışmalar düşüncenin beden üzerindeki etkisini daha çarpıcı örneklerle göstermeye devam ediyor. Amerikan Hipnoz Birliği resmi üyesi olan Hakan Mengüç, bir saatlik bu seminerde aklın inanılmaz güçlerine şahit olacağınız gösteriler sunacaktır. Hipnozun kısa tarihinden, Dr. Mesmer’in hipnoz deneyleri, Rusya’da yapılan çalışmalara ve Dr. Rhine’nın 1930 yılında Duke Üniversitesinde yaptığı Duyu Dışı Deneylerin hepsi sahnede tek tek seyircilerle yapılacak ve katılımcılar kendi zihinlerinin muhteşem güçlerini farketmiş olarak bu seminerden ayrılacaklardır. İnsan zihni telkinlere ne kadar açık? Telkinler bizi ne dereceye kadar etkiler? Transtaki iki kişi birbirinin dokunuşlarını hissedebilir mi? Gözlerini kapalıyken, diğer insanların enerjilerini hissedebilir misiniz? Gözünüzün önünde kırılan camlar ayağınızı keser mi? Hipnoz
ve güvenlik açısından tehlike oluşturabilecek uygulama ve durumlarla ilgili hiçbir sunum
ya da tanımlama içeremez (m. 5/1-ı)
120; dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi
inanç
121, din, mezhep ve benzeri özelliklere yönelik kötüleme, istismar, önyargı veya
ayrımcılık içeremez (m. 5/1-d)
122.
halindeki iki kişi birbirinin düşüncelerini bilebilir mi? İnsanlar çok hızlı bir şekilde transa girebilir mi? Bedensel Enerji Kullanarak Neler Yapılabilir?” şeklindeki ifadeler ile tüketicilerin zihninde tıbbi faydaları klinik çalışmalarla kanıtlanmamış metodlarla hastalıkları tedavi ettiği veya etmesine yardımcı olduğu intibaının uyandırıldığı, hipnoz uygulamasının hastaları istismar edici ve kamu sağlığını bozucu etkilerinin olabileceği, Buna göre, reklam veren Hakan Mengüç hakkında, 4077 sayılı Kanun dahilinde anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir (RK, 09/04/2013 Tarih, 211 sayılı toplantı kararı, Dosya No: 2010/ 1264).’’
120 ‘’İnceleme konusu, Toyota Hilux model araca ilişkin reklamda, araç seyir halindeyken
sürücünün elbiselerini değiştirdiği, sakal tıraşı olduğu, bu şekilde sürüş kurallarına uyulmayan ve güvenlik kurallarının gözetilmediği görüntüleri içeren reklamın diğer sürücüler için kötü örnek teşkil ettiği, bu nedenle söz konusu reklamların; Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinin 5/1/ı, 7/1, 7/2, 7/3 maddeleri ile 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un 61 inci maddesi hükümlerine aykırı olduğuna, Buna göre, reklam veren hakkında, 6502 sayılı Kanun uyarınca anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir (RK, 08/03/2016 Tarih, 246 sayılı kanun, Dosya No: 2015/1742).’’
121 ‘’Firma tarafından satışa sunulan ceketin ve muhtelif benzer nitelikteki ürünlerin SADECE iç
astar etiketinde ve etiketin doğası gereği çok küçük puntolarla %100 domuz derisi olduğunun belirtildiği, bunun dışında ceketin ilk farkedilen ve üst kısmında yer alan büyük etiketi ile üzerinde asılı halde bulunan ve ilk bakışta tüketiciler tarafından görülecek yerde ve okunabilir boyutta olan etiketlerde ise salt “hakiki deri” ibaresinin yer alıp “domuz” ibaresine yer verilmediği anlaşılmıştır. Bilindiği üzere, Fiyat Etiketi Yönetmeliği gereği malın ayırıcı özelliğinin etikette yer alması gerekir. Ayrıca, Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği'nde belirtildiği üzere, reklamı yapılan bir malın içeriğinde, toplumun genel dini hassasiyetlerine aykırı bir bileşenin doğrudan veya dolaylı olarak kullanılması halinde, bu husus reklamlarda açıkça belirtilir. Anılan hüküm ile yanıltıcı ve aldatıcı olmasa dahi toplumun genel dini hassasiyetlerini etkileyen bu gibi durumlar karşısında tüketicilerin daha hassas bir şekilde korunması amaçlanmıştır. Sonuç olarak “%100 domuz derisi” ibaresinin söz konusu ceketin ve benzer içerikli muhtelif ürünlerin; tüketicilerin satın alma kararını etkileyen ve ilk bakışta görülerek tüketicilerin ortalama algı düzeyine hitap eden ürün üzerindeki etiketlerde yasal olarak hükme bağlanmış olmasına rağmen açıkça yer verilmediği ve toplumun genel dini hassasiyetlerinin ihmal edildiği değerlendirilmiş olup; reklâm veren hakkında, 6502 sayılı Kanun uyarınca anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir (RK, 10/05/2016 Tarih, 248 sayılı toplantı kararı, Dosya No: 2016/285).’’
122 ‘’Biota Bitkisel İlaç Ve Kozmetik Laboratuarları A.Ş. isimli firmaya ait “Biomeen” markalı
ürüne ait olup, 2012 yılı içerisinde çeşitli televizyon kanallarında yayımlanan“Erkeksen Biomeen kullanırsın!” başlıklı iki farklı versiyonu bulunan reklamlardan ilkinin Almanya eski devlet başkanı Adolf Hitler’in görüntülerinin kullanılarak; diğer reklam filminin ise erkek oyunculara kadın elbisesi giydirilmesi suretiyle hazırlandığı ve her iki reklamda da dış ses tarafından “Kadın elbisesi giymiyorsan kadın şampuanı da kullanma. Artık %100 erkek şampuanı Biomeen var. Erkeksen Biomeen kullanırsın!” şeklinde ifadelerin yer aldığı; ayrıca, kamuoyuna sunulan “Erkeksen Biomeen kullanırsın!” başlıklı bu reklamlardan ilk versiyonunda, tüm dünyaca bir insanlık suçu işlediği kabul edilen A.Hitler’in yaptığı konuşmalardan bir kesitin tüketicilere sunulmasının rahatsızlık verici, kışkırtıcı ve ırkçı semboller içerdiği; diğer taraftan ikinci reklam
Kişilik hakkı; kişinin hayatı, sağlığı, beden bütünlüğü, özgürlükleri, namus, şeref,
onuru, adı, resmi ve görüntüsü, özel hayatı, sırları, bilimsel ve mesleki kimliği gibi
kişiliğine bağlı değerlerin ve varlıkların tümü üzerindeki hak ile bu değerlerin
korunmasına ilişkin yetkileri ifade etmektedir
123. Kişilik hakkı, hak sahibi tarafından
hakkı ihlal etmesi söz konusu olan herkese karşı ileri sürülebilen mutlak bir haktır
124.
Dayanağını ise MK m. 24/2’den alır. Hükme göre ‘Hukuka aykırı olarak kişilik hakkına
saldırılan kimse, hakimden, saldırıda bulunanlara karşı korunmasını isteyebilir. Kişilik
hakkı zedelenen kimsenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar ya da
kanunun verdiği yetkinin kullanılması sebeplerinden biriyle haklı kılınmadıkça, kişilik
haklarına yapılan her saldırı hukuka aykırıdır.’. Dolayısıyla kişinin onur ve saygınlığını
toplum içinde ortadan kaldıran veya zedeleyen reklamlar dahil olmak üzere tüm saldırılar
kişilik hakkına saldırı olarak kabul edilmelidir
125. Bu sebeple yapılan reklam sebebiyle
bizzat kendi hakkına tecavüz edilen kişi bu reklamları durdurabilir, yayımlanmamışsa
yayımlanmasını önleyebilir ve uğradığı bir zarar söz konusu ise tazminini talep
edebilir
126.
filminde ise erkek oyunculara kadın elbisesi giydirilmesinin ve “Erkeksen Biomeen kullanırsın!” sloganının kullanılmasının cinsiyet ayrımını körükleyici nitelikte olduğu; anılan reklamların toplumsal sorumluluk bilinciyle örtüşmediği ve kamuoyunun reklama olan güvenini sarstığı; diğer taraftan söz konusu reklamlar aracılığıyla piyasada bulunan standart şampuanların sadece kadınlara özgü, erkeklerin kullanmaması gereken nitelikte bir kişisel bakım ürünü olduğunun ima edildiği; anılan ürünün ise sadece erkek saç derisi için tasarlanmış bir ürün olduğu imajının yaratıldığı, ancak bu iddialara ilişkin Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde faaliyet gösteren üniversitelerin ilgili bölümlerinden ve/veya akredite olmuş bir test ve değerlendirme kuruluşundan alınmış olan “bilimsel çalışma” ve “test sonuçları” sunulamadığı; dolayısıyla, söz konusu reklam ve tanıtımların; ilgili kanun hükümlerine aykırı olduğuna, Buna göre, reklam veren Biota Bitkisel İlaç Ve Kozmetik Laboratuarları A.Ş. hakkında, 4077 sayılı Kanunun dahilinde ulusal düzeyde idari para ve anılan reklamları durdurma cezaları verilmesine karar verilmiştir (RK, 08/05/2012 Tarih, 200 sayılı toplantı kararı, Dosya No: 2012/ 513).’’
123 Dural, Mustafa/Sarı, Suat; Türk Özel Hukuku Cilt 1, Filiz Kitabevi, 5. Baskı, İstanbul, 2010,
s. 134.
124 Oğuzman, M. Kemal/Barlas, Nami; Medeni Hukuk, Vedat Kitapçılık, 17. Bası, İstanbul, 2011,
s. 153.
125 İlkiz, Fikret/Günaydın, Barış; ‘’Kişilik Hakları - Medyada Etik ve Yargı Kararları’’, Küresel
İletişim Dergisi, Sayı 2, Güz, 2006, s. 2.