Doğruluk ve Dürüstlük İlkesi

Dürüstlük kuralı, kişilerin tarafı oldukları hukuki ilişkilerde dürüst, namuslu,

ahlaklı ve diğer kişilerde yaratılan güvenle tutarlı şekilde davranmalarını gerektirir

_.

Dürüstlük kuralı, hukukun en eski ve temel kurallarından biridir

_{ve MK m. 2 ile;}

‘’Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına

uymak zorundadır.’’ şeklinde düzenlenmiştir.

Tüketicilerin aydınlatılma haklarının bir sonucu olarak, tüketim mal veya

hizmetleri konusunda doğru ve dürüst bir şekilde bilgi sahibi kılınmaları gerekir

_{. Aksi}

127 _{‘’Davacılara ait Anıtkabir içinde çekilmiş resmin, davalıya ait T.... Dergisi’nin reklâmlarında}

izinsiz olarak ticari amaçla kullanılması nedeniyle manevi tazminat istemiyle açılan davada ilk derece mahkemesi resmin ikinci planda kaldığı ve eylemin hukuka aykırı olmadığı gerekçesiyle reddetmiş, bozma kararına da direnmiştir. Kişinin dış görünümünü yansıtan, onu tanıtan resmi üzerinde kişilik hakkı vardır. Kural olarak kişinin rızası olmadan resminin yayımlanması hukuka aykırıdır. FSEK m. 86’ da “ resim ve portrelerin izinsiz yayımlanması “ yasaklanmıştır. Davacıların resimlerinin davalıya ait derginin tanıtımı için çeşitli gazete, dergi ve duvar panolarında reklâm amacıyla ve davacıların izni alınmadan kullanıldığı hususu sabittir. Davacıların isteği FSEK m. 86’ ve BK m. 49’ a dayanmaktadır. ( ... ) HGK durumu kişilik haklarına saldırı niteliğinde görmüş ve bunun FSEK m. 86 hükmüne aykırı bulduğu gibi, BK m. 49’ daki tüm koşulların da olayda gerçekleşmesi nedeniyle manevi tazminata da hükmederek, direnme kararını bozmuştur. HGK, 03.10.1990, E. 1990/ 4- 275, K. 1990/ 459, (http://www.yargitay.gov.tr/).’’

128 _{Dural /Sarı, s. 198; Oğuzman / Barlas, s. 245.} 129 _{Oğuzman / Barlas, s. 245.}

130 _{‘’İnceleme konusu televizyon reklamlarında ana vaat olarak; “Turkcell’in yüksek hız ve}

performansı mümkün kılan A Tipi 3G lisansı sayesinde internette böyle dar bir tüneldeymiş gibi değil, alabildiğine geniş bir otobandaymış gibi turbolarsınız. Böylece kopmadan, yavaşlamadan video izler, müzik dinler, bilgiye rahatlıkla ve hızla ulaşırsınız. Unutmayın A Tipi 3G lisansı bir tek Turkcell’de” ifadelerine yer verilerek, firmanızın sunduğu 3G internet hızının her zaman her yerde ve her koşulda diğer GSM operatörlerinin benzer nitelikli hizmetlerinden daha hızlı olduğunun iddia edildiği, ancak 3G hizmetlerinin hızını pek çok değiştekinin etkilediği ve bu

halde tüketicinin kendi istek ve ihtiyacına göre tercih yapamaması riski doğabilir ki bu

durum, reklamın amacına tamamen ters düşeceği gibi tüketicinin haklarına da zarar

verecektir

_.

Reklam yapma hakkının temeli rekabet ve sözleşme özgürlüğüne dayanmaktadır.

Ancak bu hak sınırsız değildir; sınırlarını dürüstlük kuralı çizer. Dürüstlük kuralı kişiden

kişiye değişmez

_{. Ancak iki ayrı yönden bu hakkın sınırlarını teşkil edebilir. Bunlar;}

‘rakipler karşısında doğruluk ve dürüstlük

_{’ ve ‘tüketici karşısında doğruluk ve}

dürüstlük

_{’ tür. Rakipler karşısında doğruluk ve dürüstlük aslında tüketiciler karşısında}

durumun açıklandığı altyazıda yer verilen; “Turkcell 3G altyapısında A Tipi 3G lisansı kullanılmaktadır ve bu lisans diğer operatörlerde bulunmamaktadır. 3G hizmet kalitesi kapsama alanına, coğrafi koşullara, şebeke yoğunluğuna, kullanılan cihaza ve bağlanılan siteye göre değişebilir. Aralık 2013 itibariyle Turkcell’in 28 milyonu aşkın 3G abonesi bulunmaktadır” ifadelerinin ana vaat ile çeliştiği, dolayısıyla reklamlarda ana vaat istisna uyumsuzluğuna yol açıldığı, Diğer taraftan, lisans tipini belirleyen taşıyıcıların hızı değil kapasiteyi etkilediği, bununla birlikte reklamlarda firmanızın 3G hizmetlerinin hızının trafiğe kapalı bir alanda tek bir yarış arabasının ulaştığı hızla, diğer operatörlerin sunduğu 3G hizmetlerinin hızını ise iki şeritli dar bir tünelden geçmeye çalışan onlarca aracın oluşturduğu trafikle simgelenerek diğer GSM operatörlerinin benzer nitelikli hizmetlerinin kötülendiği ve haksız yere dezavantajlı duruma düşürüldüğü, dolayısıyla, söz konusu reklamların tüketicileri yanıltıcı nitelikte olduğu ve dürüst rekabet ilkelerine aykırılık teşkil ettiği, Buna göre, reklam veren Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş. hakkında, 6502 sayılı Kanun’un 63 üncü maddesi uyarınca anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir (RK, 15/07/2014 Tarih, 226 sayılı toplantı kararı, Dosya No: 2014/ 312).’’

131 _{Göle (Öndenetim), s. 256.} 132 _{Aslan, s. 278.}

133 _{‘’Danone Sütlü Atıştırmalıklar reklamının evde yer alan çekimlerinde atıştırmalık ürünler}

sınıfında abur cubur olarak nitelendirilen cips, kek, bisküvi, çikolata ve meşrubat gibi ürün görsellerinin buzlanarak gizlendiği, ancak, annenin masanın bir köşesinde yer alan abur cubur çeşitlerine mutsuz bir şekilde bakarken diğer köşede sergilenen Danone ürünlerine bakınca gülümsemesi ile birlikte market çekimlerinde raflarda abur cubur tabelası ile buzlanarak gösterilen ve çocuklar tarafından ısrarla istenen söz konusu ürünlerin yerine, markette Danone ürünlerinin bulunduğu reyondan atıştırmalık bir Danone ürününü çocuğuna vermesi, Böylelikle, Danone ürünlerinin diğer ürünlere göre anneleri nezdinde çocukları için daha iyi ve sağlıklı bir atıştırmalık olacağı ve diğer sağlıksız ürünlere tercih edildiği mesajını verecek şekilde Danone dışında kalan tüm atıştırmalık ürün kategorilerinin kötülenmeye devam edildiği, haksız rekabete yol açıldığı ve dürüstlük kuralına aykırılık teşkil edildiği gerekçesi ile Danone Tikveşli Gıda ve İçecek Sanayi ve Ticaret A.Ş. hakkında, 6502 sayılı Kanun uyarınca anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir (RK, 14/06/2016 Tarih, 249 sayılı toplantı kararı, Dosya No: 2016/ 289).’’

134 _{“ ‘Tekno Kumbaranızdaki hediyenizi aldınız mı?’ başlıklı reklamlara istinaden; tekno puan}

kullanım süresinin 2 yıl olduğu, tüketicilerin puanlarının artması için bu süreyi bekledikleri ancak sms ile sadece 15, internet ile 25 gün önceden tüketicilere gönderilen “Değerli Müşterimiz, Tekno Kumbara programı 29.03.2016’da sona erecektir. Tekno Paralarınız 29.03.2016 tarihine kadar kullanmadığınız durumda silinecektir” şeklindeki kısa mesajlarda kampanyanın sona erdirileceği

doğruluk ve dürüstlüğü de kapsar öyle ki tüketiciye karşı dürüst olunmayan her husus

aslında rakiplerin zararınadır. Örneğin kendi markasını olduğundan daha iyi gösteren bir

firma aslında bu reklamıyla zaten hali hazırda daha iyi olan bir markaya rakip seviyesine

gelirse bu durum iyi olan rakip firmaya zarar verecektir. Rakipler karşısında doğruluk ve

dürüstlük kuralına uyulmaması belki tüketiciye zarar vermez ancak aynı zamanda rekabet

hakkının kötüye kullanılmasına delalet edeceğinden doğruluk ve dürüstlük kuralıyla

kesinlikle bağdaşmaz

_{. Dürüstlük kuralına aykırılık tek başına aldatıcılık kavramını da}

kapsayan bir üst kavram niteliğindedir

_.

Reklamların doğru ve dürüst olmaları gerekliliği, 6502 sayılı TKHK’nın 61.

maddesinde belirtilmiş bununla beraber Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar

Yönetmeliği’nde başlığı ‘Doğruluk ve Dürüstlük’ olan 7. maddesi ile ayrıntılı bir biçimde

düzenlenmiştir

_.

bu sebeple 29.03.2016 tarihine kadar tekno kumbaradaki puanlarını kullanmadıkları taktirde silineceği, ve fakat bu esnada katalog yenilenmemesine rağmen anılan ürünlerin puanlarının arttırılarak tüketicilerin puanlarını kullanmasının önüne geçildiği görülmüştür. Puan güncelleme zamanının, tüketicilerin puan kazanma şansının kalmadığı kampanya döneminin bitmesine yakın olması nedeniyle firma tarafından bilinçli olarak ve dürüstlük kuralına aykırı düşecek şekilde tüketicilerin mağdur olabileceği bir döneme denk getirildiği anlaşılmış olup; Türk Telekomünikasyon A.Ş. unvanlı firma hakkında, 6502 sayılı Kanun’un 63. ve 77/ 12. maddeleri uyarınca idari para ve anılan reklamları durdurma cezaları verilmesine karar verilmiştir (RK; 20/09/2016 Tarih, 252 sayılı toplantı kararı, Dosya No: 2016/ 484).’’

135 _{İnal, s. 34.}

136 _{Özdemir, s. 64; Bu kapsamda genel ahlak, kamu düzeni ve kişilik haklarına aykırı olarak}

yapılan reklamların dürüstlük kuralına aykırılık taşıdıkları söylenebilir, bkz. Özdemir, s. 65.

137 _{Reklamlar doğru ve dürüst olmalıdır;}

1. Reklamlar, ekonomik ve sosyal sorumluluk bilinci içinde ve haksız rekabete yol açmayacak şekilde hazırlanmalıdır;

2. Reklamlar, ortalama tüketicinin algılama düzeyi ile reklamın tüketici üzerindeki olası etkisi göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır;

3. Reklamlar, tüketicinin güvenini kötüye kullanamaz ya da onun tecrübe ve bilgi eksikliklerini istismar edemez;

4. Reklamlar, aşağıda sayılan haller başta olmak üzere, hiçbir konuda tüketiciyi doğrudan veya dolaylı olarak yanıltabilecek ifade ya da görüntüler içeremez: a) Malın; yapısı, bileşimi, tedariki, faydası, riski, aksesuarları, üretim yöntemi ve tarihi, amaca uygunluğu, kullanım şekli, kullanım ömrü ve alanları, teknik özellikleri, verim ve performansı, miktarı, menşei, çevreye etkisi gibi özellikleri, b) Hizmetin nitelikleri, c) Mal veya hizmet sunan kişi ya da kuruluşun ticaret unvanı, işletme adı, statüsü ve yetki alanları, ç) Mal veya hizmetin değeri ve ödenecek gerçek toplam fiyatı, d) Kiralama yoluyla satış, kiralama, taksitle satış ve kredili

Madde metninde doğruluk ve dürüstlük ilkesine uygun olarak oldukça ayrıntılı ve

açık bir düzenleme getirilmiştir. Ancak Reklam Kurulu uygulamalarında aldatıcılık

kıstası olarak kabul edilen bu hükümlerin geniş şekilde yorumlanarak bir takım keyfi

uygulamalara sebebiyet verdiği de görülmektedir

_.