Kadın ve erkek giriĢimcilerin karĢılaĢtırılması

GiriĢimcilik açısından incelenmesi gereken önemli değiĢkenlerden bazıları; yaĢ, aile yapısı, eğitim durumu, yetiĢtiği çevre ve toplumsal cinsiyet bağlamında Ģekillenen cinsiyet algısıdır. Toplumsal cinsiyet algısı, bilinen cinsiyet tanımından farklılık göstermektedir. Bilindiği gibi cinsiyet, her bireyin dünyaya gelirken yanında getirdiği genetik ve fizyolojik özelliklerden biridir. Bu nedenle de cinsiyet özellikleri biyolojik birer nitelik olarak kabul edilmektedir (Aksu 2008). Toplumsal cinsiyet ise; kadının ve erkeğin sosyal olarak belirlenen rol ve sorumluluklarını ifade etmektedir. Toplumsal cinsiyet biyolojik farklılıklardan dolayı değil, kadın ve erkek olarak toplumun bizi nasıl gördüğü, nasıl algıladığı, nasıl düĢündüğü ve nasıl davranmamızı beklediği ile ilgili bir kavramdır (Akın ve Demirel 2003).

GeçmiĢte giriĢimcilik araĢtırmaları çoğunluklu örnek olay incelemeleri üzerinden yapılmıĢtır. Özellikle 19. yüzyıl erken dönem giriĢimcisi erkektir. 1920'lerde Harvard Üniversitesi'nde yapılmaya baĢlanan örnek olay çalıĢmalarında da giriĢimciler erkekler olmuĢtur. Oysa 19. yüzyılda da kadınlar çamaĢırhaneler, dikimevleri ya da evden verilen hizmetlerde giriĢimcilikte bulunmaktaydı. Ġzleyen dönemlerde de giriĢimcilik çalıĢmaları erkekler üzerinden yoğunlaĢmıĢ, kadınlar çoğunlukla bu alandan uzak tutulmuĢlardır (Hurley 1999). Bu anlamda çalıĢmaların birçoğu kadın giriĢimcilerin erkek giriĢimciler üzerinden tanımlanması ve onların sahip oldukları özelliklere sahip olup olmadıklarını belirlemek üzerine yoğunlaĢmaktadır. Kadın giriĢimciler üzerine yapılan anket çalıĢmaları ve görüĢmeler, kadın giriĢimcilerin "tipik" giriĢimci özelliklerine ne derece uygun olduklarını ölçmektedir ki bu

60

özellikler erkek giriĢimcilerle ilgili yapılan çalıĢmalar sonucu ortaya konmuĢtur (Demircioğlu 2010).

Kadın ve erkek giriĢimciler arasındaki temel fark; kadın giriĢimcilerin kiĢisel beklentileri, erkek giriĢimcilerin ise ekonomik beklentileri ön planda tutmasıdır (Kutanis ve Alpaslan 2006).

Bazı araĢtırmacılara göre kadın ve erkek giriĢimciliği arasında reel bir ayrım yapmak çok anlamlı kabul edilmemekle birlikte, diğer bazı araĢtırmacılar kadın ve erkek giriĢimciler arasındaki farklılıkları ortaya koymuĢlardır. AĢağıda kadın ve erkek giriĢimciler arasındaki karĢılaĢtırmaları içeren Çizelge 4.2 yer almaktadır. Ronstandt'a göre kadın ve erkek giriĢimcileri kiĢisel güdülerinden dolayı sınıflamak mümkün olmamaktadır çünkü, asıl ayrım giriĢimci olan kiĢiler ile giriĢimci olmayan kiĢiler arasında Ģekillenmektedir.

Çizelge 4.2. Ronstandt'a Göre Kadın ve Erkek GiriĢimcilerin KarĢılaĢtırılması KATEGORi AÇIKLAMA

KiĢisel Arada farklar olmakla birlikte bunlar giriĢimci olmayanlarla karĢılaĢtırıldığında çok küçüktür.

Deneyim Pek çok araĢtırma kadınların iĢlerini kurmadan önce o alanda erkeklere göre daha çok doğrudan deneyim edinmiĢ olduklarını göstermiĢtir. Aynı zamanda kadınların iĢlerini kurduktan sonra erkeklere göre çalıĢmak için haftalık daha az vakit ayırdıkları tespit edilmiĢtir.

Hedefler Kadınlar erkeklere göre daha çok iĢin yaĢam tarzına, kârlılığına ise daha az önem vermektedir.

ĠĢ Faktörleri AraĢtırmalara göre kadınlar daha küçük, daha rutin iĢ alanlarında iĢ kurmaktadırlar. Bir çalıĢmada bunun nedeninin çevresel engeller olduğu belirtilmiĢtir.

Çevresel Faktörler

Burada kadın ve erkekler arası kesin bir farklılık söz konusudur. Hemen hemen tüm araĢtırmalar mali kaynak konusunda, bankalar ve diğer mâli aracılarla etkileĢim konusunda kadınların özel sorunları olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda kadın giriĢimciler erkeklerden çok daha fazla perakende ticaret ve hizmet sektöründe yoğunlaĢmaktadır.

61

Çizelge 4.3. Kadın ve Erkek GiriĢimciler Arasındaki Farklar

Özellikler Kadın GiriĢimciler Erkek GiriĢimciler Motivasyon -Bir amacı gerçekleĢtirmekten dolayı

elde edilen baĢarı

-Bir iĢi yalnız yapmaktan kaynaklanan bağımsızlık

-ĠĢleri bitirme sonucu elde edilen baĢarı

-KiĢisel bağımsızlık

-Kontrolü elde bulundurmaktan kaynaklanan iĢ tatmini

Hareket Noktası -Önceki iĢten kaynaklanan hayal kırıklığı

-Alandaki fırsatı görme

-Mevcut iĢten duyulan tatminsizlik -Okulda ve mevcut iĢte yeni iĢ ile ilgilenmiĢ olma

Fon Kaynakları -KiĢisel varlık ve birikimler -KiĢisel borçlar

-KiĢisel varlık ve birikimler -Bankalar

-Yatırımcılar

-ArkadaĢ ve aileye borçlanma Mesleki GeçmiĢ -ĠĢ alanında deneyim

-Orta düzey yöneticilik -Hizmet sektöründe deneyim

-Ücretli iĢ deneyimi -ÇeĢitli alanlarda uzmanlık

KiĢisel Özellikler

-Esnek ve toleranslı olmak -Amaç odaklılık

-Yaratıcı ve gerçekçi olmak -Orta düzeyde özgüven -ġevkli ve enerjik olmak

-Ġkna edicilik -Amaç odaklılık

-Yenilikçi ve idealist olmak -Yüksek düzeyde özgüven -ġevkli ve enerjik olmak ÖzgeçmiĢ - 35-45 yaĢ aralığında

-Kendi hesabına çalıĢan bir babanın çocuğu olmak

-Üniversite mezunu olmak (Sosyal bilimler vb. alanlarda)

-Ailenin ilk çocuğu olmak

- 25-35 yaĢ aralığında

-Kendi hesabına çalıĢan bir babanın çocuğu olmak

-Üniversite mezunu olmak (iĢletme veya mühendislik gibi teknik bir alan)

-Ailenin ilk çocuğu olmak Destek Grupları -Yakın arkadaĢlar

-EĢ ve/veya aile

-Profesyonel kadın grupları -Ticaret birlikleri

-ArkadaĢlar, avukat ve muhasebeciler

-ĠĢ dünyasından arkadaĢlar -EĢ

ĠĢ Alanları -Hizmet sektörü -Üretim ya da inĢaat Kaynak: Hisrich ve Peters 2002

62

Kadın ve erkek giriĢimciler arasında benzer noktalar bulunmasına karĢın dikkate değer farklılıklar da göze çarpmaktadır. Kadın ve erkek giriĢimcilerin farklılıklarını ortaya koyması

açısından dünyada kabul görmüĢ araĢtırmalardan biri Hisrich tarafından yapılmıĢtır. AĢağıda

kadın ve erkek giriĢimciler arasındaki farklılıkları içeren Çizelge 4.3 yer almaktadır.

Deneyimleri açısından kadın ve erkek giriĢimciler incelendiğinde; kadınların daha çok doğrudan deneyim sahibi oldukları, erkek giriĢimcilerin ise profesyonel yardımlar, staj, usta-çırak iliĢkisi gibi çalıĢma durumlarından deneyim elde ettikleri dikkat çekmektedir. Haftalık çalıĢma saatleri açısından kadın giriĢimciler incelendiğinde daha az çalıĢtıkları belirlenmiĢtir (daha önceden de belirtildiği gibi, kadın giriĢimcilerin iĢ kurma nedenlerinden en önemlisi esnek çalıĢma saatleridir). Erkek giriĢimciler ise haftalık çalıĢma saati bakımında daha yoğun bir program ile çalıĢmaktadır.

Kadın ve erkek giriĢimcilerin hedefleri de farklı olmaktadır. Kadın giriĢimciler yapacakları iĢin, yaĢam tarzını ve özgürlüğünü öne çıkarırken erkek giriĢimciler daha çok kar odaklı bir düĢünce sistemi geliĢtirmektedir. Yapılan bir araĢtırmada, giriĢimci kadınların firmalarının kuruluĢ aĢamalarında veya kendilerinin iĢe baĢladıkları dönemlerde, iĢ ile ilgili beklentilerini düĢük seviyede tuttukları ve böylece hayal kırıklıklarına uğramadıkları gibi tatmin hissine bile ulaĢabildikleri vurgulanmaktadır (Cooper ve Artz 1995).

Kadın ve erkek giriĢimcilerin motivasyonlarını, giriĢimde bulunma nedenlerini, fon kaynaklarını, mesleki geçmiĢlerini, kiĢisel özelliklerini, geçmiĢ yaĢamı ile iliĢkili altyapılarını, destek gruplarını ve giriĢim türlerini sınıflamaktadır. Buna göre; erkekleri giriĢimci olmaya motive eden faktör, ekonomik olarak bir değer yaratma ve kendini gerçekleĢtirme olurken, kadın giriĢimciler için bir amaca yönelme, tek baĢına fiili olarak ekonomik hayatta var olma ve özgür olma arzusudur. GiriĢimde bulunma nedenleri incelendiğinde, erkeklerin giriĢimci olma nedenleri; mevcut iĢten hoĢnutsuzluk, iĢten çıkarılma ve kiĢisel koĢullarda değiĢiklik olarak sıralanmaktadır. Kadın giriĢimciler incelendiğinde ise, çalıĢtığı iĢten soğuma, engellendiğini hissetme ve belirli bir alanda yoğunlaĢan ilgi dolayısıyla iĢ değiĢtirme giriĢimci olma nedenleri olarak sıralanmaktadır (BaĢol 2010).

63

Kalleberg ve Leicht‟in (1991) Gender and Organizational Performance: Determinants of Small Business Survival and Success adlı çalıĢmasında değiĢik endüstrilerde bulunan küçük iĢletmelerin baĢarılarını, yöneticilerinin kadın ve erkek oluĢuna göre karĢılaĢtırmıĢlardır. Kadın giriĢimcilerin sahip olduğu iĢletmelerin, literatürde birçok dezavantajının olduğuna -örneğin tecrübe eksikliği, aile rolleri, zayıf iĢ bağlantıları, vs- inancın yüksek olmasına rağmen, bu iĢletmelerin erkeklerin sahip olduğu iĢletmelere göre daha az baĢarılı olmadıkları ortaya çıkmıĢtır. Ayrıca, kadın ve erkeklerin sahip oldukları iĢletmelerin büyüme sırasında benzer gelir artıĢlarına sahip oldukları da görülmüĢtür. Ancak rekabetin yüksek olduğu durumlarda, kadınların sahip oldukları giriĢimlerin daha az ayakta kaldığı gözlenmiĢtir.