GiriĢimcilik türleri

GiriĢimcilik, çevresel faktörlerden doğan fırsatlardan yararlanma ya da yeni fırsatlar oluĢturabilme amacıyla ekonomik mal ya da hizmet üretebilecek üretim faktörlerine sahip olma, örgütlenme yeteneği ve risk alma faktörleri ile bağdaĢtırılmaktadır.

37

Küresel dünya her yönüyle büyük bir değiĢim yaĢamakta bu sürece olarak bireyler, iĢletmeler ve hatta devletler bu değiĢime ayak uydurmaya çalıĢmaktadırlar. ĠĢletmelerdeki değiĢim ise çok farklı Ģekillerde karĢımıza çıkmaktadır. Küresel dünyada rekabet güçlerini artırmak durumunda olan iĢletmeler; çevre, insan hakları, eğitim, sağlık vb. konulara da giderek daha duyarlı hale gelmektedirler. Genel tanımlama ile "Sosyal GiriĢimcilik" veya "Kurumsal Sosyal Sorumluluk" Ģekilde ifade edilen bu süreç; Ģirketlerin gönüllü olarak toplumsal ve çevresel konuları, ortak ve paydaĢlarıyla olan etkileĢimleriyle bütünleĢtirmeleri anlamına gelmektedir. Sosyal giriĢimler; sosyal bir amaçla kurulur ve faaliyet gösterir, ekonomik faaliyetler yürütür ve elde ettikleri karı sosyal amaçları için kullanır. Sosyal giriĢimler, çoğunlukla ürün ve hizmetler yaratırken dezavantajlı grupları istihdam eder; sorun ve fırsatları fark etme, doğru değerlendirme, risk alma gibi giriĢimcilik odaklı bir yaklaĢım içinde hareket ederler. Sosyal giriĢimcilik (Gürgen 2008);

- ĠĢletmelerin gücünü sorumlulukla dengeler,

- SatıĢlarda, pazar payında ve karlılıkta sürekli artıĢ sağlar, - ĠĢletmenin toplumsal imajını yükseltir,

- Nitelikli çalıĢanları çekme ve elde tutma olanağı sağlar,

- ĠĢletmeye yatırımcılar ve mali analiz uzmanlarının sempatisini ve ilgisini artırır.

Sosyal giriĢimcilikte gönüllülük esastır. Bu özelliğinden dolayı da iĢletmeleri olduğu kadar Sivil Toplum KuruluĢları'nı da içine almaktadır. Dünyada ve daha yakın bir zamanda olmak üzere Türkiye'de bugün sosyal giriĢimcilik alanında önemli projelere imza atan iĢletmelerin ve Sivil Toplum KuruluĢları'nın sayısı giderek artmaktadır.

Ülkemizdeki giriĢimciliğin son yıllarda daha bilinçli ve profesyonelce yapıldığı görülmektedir. Önceleri daha çok bireysel giriĢim niteliğinde organize olamamıĢ, profesyonel olmayan ve halka açılmayan, uzun dönemli planlama yapamayan iĢletmelerin varlığı söz konusu iken son yıllarda piyasa araĢtırması yapan, halka açık, serbest piyasa ekonomisi kurallarına uygun davranan giriĢimcilerin yaygınlaĢması olumlu bir geliĢmedir (Çelik ve Akgemici 1998).

38

Herhangi bir sektörde kendi kurduğu iĢ olsun ya da olmasın rekabet edilebilirliği artırmak ve iĢletme içerisinde karlılığı yükseltmek için aynı zamanda bir giriĢimcinin sahip olduğu veya olması gereken özellikleri de taĢıyan kiĢiler “iç giriĢimciler” olarak tanımlanır. Ġç giriĢimcilik ise tanımlanan iç giriĢimcinin iĢletme içerisinde gösterdiği faaliyetler bütünüdür. Ġç giriĢimciliğin önemi birçok iĢletme tarafından anlaĢılmaya baĢlanmıĢtır. ĠĢletmelerin iç giriĢimciliğe önem verme nedenleri; içinde bulundukları rekabet ortamı, iĢletme için faydalı olan çalıĢanların iĢletmeden ayrılarak kendi iĢlerini kurmaları ve adeta rakip haline gelmeleri, verimlilik ve etkinliğin artırılmak istenmesi Ģeklinde çoğaltılabilir. Bu bağlamda günümüz ekonomik koĢullarında iĢletmelerin mutlaka yenilikçi olmaları ve değiĢimlere ayak uydurabilmeleri gerekmektedir (Ağca ve Yörük 2006).

Ġç giriĢimcilik kısaca "faaliyet halindeki organizasyonlardaki giriĢimcilik" olarak ele alınmakta, organizasyonel ve genel ekonomik geliĢmede çok önemli bir dinamik unsur olarak değerlendirilmektedir. Gerek akademisyenler, gerekse uygulamacılar bu kavrama 80'li yıllardan beri ilgi göstermektedirler. Bu ilginin temelinde iç giriĢimciliğin firmaları gerek karlılık gerekse ekonomik büyüme bakımından yeniden canlandırması ve performanslarını iyileĢtirmesi yatmaktadır. Bununla birlikte iç giriĢimcilik sadece belirli sektörlerde faaliyet gösteren iĢletme organizasyonlarına yönelik de değildir; aynı zamanda bir bütün olarak ekonomiyi ele almakta ve her türlü iĢletme organizasyonlarına yönelik olabilmektedir. Çünkü iç giriĢimcilik bir ekonomiyi, verimlilik artıĢları, en iyi iĢletme uygulamalarının ortaya çıkarılması, yeni endüstri alanlarının yaratılması ve iĢletmelerin uluslararası rekabet seviyelerini yükseltmesi bakımından etkileyebilmektedir (Ağca ve Yörük 2006).

GiriĢimcilik temel olarak üç gruba ayrılmakta olup, bunlar; klasik anlamda, küresel anlamda ve güncel anlamda giriĢimciliktir.

4.1.6.1. Klasik anlamda giriĢimcilik

Klasik anlamda giriĢimcilik; fırsat giriĢimciliği ve yaratıcı giriĢimcilik olarak ikiye ayrılmakta olup her iki giriĢimcilik türü de kısaca aĢağıda özetlenmiĢtir.

Fırsat giriĢimciliği: Mevcut ve potansiyel pazardaki değiĢimin getirdiği fırsatları görerek veya potansiyel fırsatları sezinleyerek mevcut veya hedef pazara mal satmak amacıyla yapılan giriĢimciliktir. Fırsat giriĢimciliği, pazarda meydana gelen geniĢleme veya kriz ile

39

birlikte pazara yeterince mal sunulamaması veya pazarın isteğine uygun fiyat ve kalitede mal sunulmaması nedeniyle ortaya çıkan fırsatları değerlendirmeyi öngörmektedir. Fırsat giriĢimciliğinden gerekli Ģekilde yararlanabilmek için giriĢimcinin pazardaki fırsatları değerlendirebilecek ve kar edebilecek bir bilgi birikimi ve yeteneğe sahip olması gerekir (Zöhre 1998).

Yaratıcı giriĢimcilik: Yeni bir fikir ve buluĢun ya da mevcut bir mal veya hizmetin tasarlanarak beraberinde fiyat ve kalite gibi özelliklerin iyileĢtirilmesi ile kar edebilecek Ģekilde pazara sunulmasıdır. SanayileĢmenin geliĢmesiyle birlikte iĢbölümü ve uzmanlaĢmaya gereksinim artmıĢ, finansman, üretim, pazarlama, araĢtırma vs. gibi iĢlevler gündeme gelmiĢtir. Bu durumda giriĢimci, söz konusu dallarla ilgili görev ve yetkileri yöneticilere bırakırken, kendisi uzun dönemli stratejik kararların alınması görevini üstlenmiĢtir. Yatırımcı giriĢimcilikte sermaye sahibinin egemenliği ve yönetimde son sözü söyleme hakkı iĢletme sahibindedir (Tekin 1999).

4.1.6.2. Küresel anlamda giriĢimcilik

Günümüzde giriĢimcilik kavramının boyutları hızla değiĢtiği için giriĢimcilikte coğrafi sınırların anlam ve öneminin kaybolduğu görülmektedir. Küresel iĢletmecilikle birlikte giriĢimciliğinde küresel boyutta yapıldığı görülmektedir. Küresel anlamda giriĢimcilik üç gruba ayrılmakta olup bunlar aĢağıda kısaca özetlenmiĢtir (ġekerler 2006).

Yerel giriĢimcilik; yeni iĢe baĢlayan ve giriĢimciliğin baĢlangıcında olan giriĢimcilik türüdür. Bu giriĢimcilikte iĢletme sermayesi ve iĢ hacmi sınırlıdır. ĠĢletme içinde bulunduğu yerel alan (mahalle, köy, kasaba, vb.) içinde giriĢimcilik faaliyetlerini sürdürmektedir.

Bölgesel giriĢimcilik; giriĢimciliğin yerel giriĢimciliğe göre daha ileri aĢamasıdır. Bu tür giriĢimcilikte iĢletme sermayesi ve iĢ hacmi daha fazladır. ĠĢletme içinde bulunduğu bölge (il, bölge, ülke, vb.) içinde giriĢimcilik faaliyetlerini sürdürür.

Uluslararası giriĢimcilik; giriĢimciliğin en son aĢaması olan türüdür. Bu tür giriĢimcilikte iĢletme sermayesi, çalıĢan sayısı ve iĢ hacmi çok büyüktür. ĠĢletme için giriĢimcilik faaliyetlerini sürdüreceği alan sınırlı değildir. Bütün dünya üzerinde ürün ve hizmet pazarlar konumdaki iĢletmelerdir.

4.1.6.3. Güncel anlamda giriĢimcilik

Güncel anlamda giriĢimcilik iki türden oluĢmakta olup bunlar kamu giriĢimcileri ve piyasa ekonomisi içindeki giriĢimcilerdir. Kamu giriĢimcileri; genelde katı bütçe kısıtlamaları

40

ile siyasi otoritenin kararlarına bağlı olarak çalıĢırlar. Yani kimi zaman ekonomik kısıtlamaların ağırlık kazandığı alanlarda; genellikle dıĢarıdan gelen dürtülerle karar veren, kendi yarattığı kaynakları değil, hazır ya da kamunun ürettiği kaynakları kullanan kiĢilerdir. Piyasa ekonomisi içinde yer alan giriĢimciler ise; dinamik (yenilikçi) giriĢimci ve olağan (takipçi) giriĢimci olarak ikiye ayrılabilir. Yenilikçi giriĢimciler piyasadaki değiĢimi izleyen yeni fikir ve yeni pazar arayıĢında olan yeni mal ve hizmet tasarlayan giriĢimcilerdir. Takipçi giriĢimciler ise; piyasadaki geliĢmeleri izlemekle yetinen bu geliĢmelere göre davranan, yenilik yapan giriĢimcilerin yolunda giden giriĢimcilerdir (Arıkan 2008).