Kadın girişimciler iş kurma ve işi yürütme aşamasında iş tecrübesi ve eğitim eksikliğinden, toplumsal rollerinin getirdiği sorumluluklardan, ayrımcılıktan, iletişim
109
ve koordinasyon eksikliğinden, finansal zorluklardan, bürokratik engellerden ve örgütlenme eksikliğinden dolayı sorun yaşamaktadırlar.
Yapılan araştırmalar, kendi becerilerinden ve tecrübelerinden emin olan bireylerin yeni bir iş kurmada ve işi sürdürmede başarılı olma ihtimallerinin yüksek olduğunu göstermektedir. Bir girişim kurmak istek, yaratıcılık ve sebat; girişimi geliştirmek ise zaman içinde etkinlik, yeterlilik ve güvenilirlik gibi daha etkin yönetim becerilerini gerektirmektedir. 110 Girişimciliğe uygun tecrübelerin, yönetim becerilerinin erken yaşlardan itibaren kazandırılması ve sürekli hale getirilmesi sorunların azalmasına katkı sağlayacaktır. Kadınları girişimciliğe yönlendirecek bilgi ve becerilerin oluşturulmasında genel ve mesleki eğitimin büyük önemi vardır. Dolayısıyla bu yöndeki eksiklikleri gidermek amacıyla eğitimlere, kurslara ağırlık verilmelidir.
Kadın girişimcilere verilecek bu kursların özellikle girişimlerini kurmada ve geliştirmede en etkili olan etkenleri dikkate alarak düzenlenmesi ayrıca önem taşımaktadır. Finansman imkânlarının temini, tecrübe ve bilgi edinimi, yönetim teknikleri, teknolojik yeniliklerin takibi ve uygulanması, piyasanın izlenmesi, iç-dış pazar yaratmak, piyasa ile iyi ilişki geliştirme yöntemleri gibi öğelerin düzenlenecek kursların temel konularını kapsaması da bir gereklilik olmaktadır. 111
Hatta bu eğitimler, kurslar okul müfredatlarına alınarak küçük yaşlardan itibaren insanlara aşılanmalıdır.
ABD’de Uluslararası Özel Girişim Merkezi, kadınlar için işletme eğitimi programları düzenleyerek, iş dünyasındaki güçlerini artırmayı amaçlamaktadır. Hindistan’da kurulan Karnataga Kadın Girişimciler Birliği, başarılı kadın girişimcilerin gönüllü çabalarına dayalı olup; eğitim ve danışmanlık hizmeti vermektedir. Türkiye’de 2002 senesinde, KAGİDER kurulmuştur. Ancak, bölgesel düzeyde kadın girişimcilerin sorunlarına eğilmede yetersiz kalmaktadır. Kadınlar, özellikle yeni iş alanları, finans imkanları konusunda yönlendirilme ihtiyacı duymaktadırlar. Yerel düzeyde kurulacak bir merkez ya da dernek, bu ihtiyaca yanıt verebileceği gibi, girişimci
110
Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Avrupa Birliği’nde Girişimciliğin Geliştirilmesi
“Türkiye’ye Yol Gösteren İlke, Politika ve Uygulamalar, Ankara:2004, 16.
111 Feyzullah Eroğlu, Ayşe İrmiş, İbrahim Aksel, Girişimcilerin İşletmelerin Gelişmesinde Etkili ve
Engelleyici Olarak Gördükleri Faktörler Denizli Örneği, 11.Ulusal Yönetim Ve Organizasyon
kadınların kendi aralarında bilgi ve fikir alışverişi yapabilmelerine de imkan sağlayabilir. 112
Kadınların iş hayatına girmeleri onların annelik, ev kadınlığı rollerinden kaynaklanan sorumluluklarını hafifletmemiş aksine çifte yük getirmiştir. Kadınlar bu yüklerini hafifletmek için ya ev işleri ve çocuk bakımı için yardım almayı tercih etmişler ya da çocuklar büyüdükten sonra girişimlerini yapmaya karar vermişlerdir. Kadınlara çocuk ya da ev işleri için yardımcı olacak mekanizmaların geliştirilmesi gerekmektedir.
1981 yılında Birleşmiş Milletler tarafından “Kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın önlenmesi uluslararası sözleşmesi” imzalanmıştır. Türkiye bu sözleşmeyi 1985 yılında imzalamış ve sözleşme sonucunda 1989 yılında Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 1990 yılında Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KSGM) ve 1991 yılında Devlet Bakanlıklarından biri kadın sorunları ile ilgili olarak görevlendirilmiştir. Özellikle KSGM’nin, kadınların girişimcilik konusunda teşvik edilmeleri, iş piyasasına dahil edilmeleri, özel teşvik ve kredilerle desteklenmeleri, gerekli ve ihtiyaç duyulan konularda eğitim programları düzenlemeleri konusunda önemli faaliyetleri gerçekleştirmesi mümkündür.
Girişimci, devlete hiçbir yük getirmeden kaynak yaratmakta, istihdam sağlamakta ve devlete vergisini ödemektedir. Kadın ve erkeklerin eşit şartlarda yaşadığı, daha özgür, yaratıcı ve özgüvenli bireylerin çoğaldığı bir toplumsal düzenin oluşturulması yönünden de kadın girişimciliğin özendirilmesi ayrıca önem arz etmektedir. 113
Girişimcilik konusu gündeme geldiğinde kadınlara karşı pozitif ayrımcılık yapılması, ön yargılı yaklaşılmaması ve teşvik edici çalışmaların yapılması büyük önem taşımaktadır. Toplumdaki kadına karşı eleştirel bakış açısı, yerini destekleyen ve çözüm üreten yapıya bırakmalıdır. Cinsiyet değişkeninden kaynaklanan sorunların giderilmesi için toplumun, girişimcinin faaliyette bulunduğu sektörün ve pazarın
112 Ayşehan Çakıcı, Mersin’deki Kadın Girişimcilerin İş Yaşamını Etkileyen Faktörler, Dokuz Eylül
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 4, 2006, 74.
113 A. Çakıcı, Mersin’deki Kadın Girişimcilerin İş Kurma Öyküsü ve İş Kuracak Kadınlara Önerileri,
kadın – erkek cinsiyet ayrımcılığının ortadan kaldırılması, meslek odalarının ve kuruluşlarının kadın girişimcilere destek olması gerekmektedir.
Kadın girişimci yapısından ve anaçlık duygularından ötürü elemanlarıyla zaman zaman patron gibi değil de bir arkadaş, bir dost hatta anne – evlat ilişkisi içine girmektedir. Bu ilişkinin boyutunu ayarlayamayan kadın girişimciler daha sonra elemanları üzerinde otorite kurmakta sorun yaşamaktadır. Bu sorunla birlikte kadın girişimci elemanları hakkında karar verirken profesyonel davranmayıp bazı durumlarda duygusal davranabilmektedir. Kadın girişimcilerin bu sorunları yaşamaması için her zaman elemanlarıyla ilişkilerini iyi ayarlaması gerekmektedir.
Ülkemizde kadınlar kredi sağlamakta sınırlı olanaklara sahiptirler. Bu sınırlı olanakları kadın girişimcilerin lehine çevirebilmek için;
- Kadın girişimcilerin kredi alma şartları kolaylaştırılmalı, düşük faiz uygulanmalı, kredi miktarları arttırılmalı, kredi alabilmek için gerekli teminat şartları hafifletilmeli ve göz korkutup vakit alan kredi alma prosedürleri ve bürokrasi kolaylaştırılmalıdır.
- Bireysel kredilere ek olarak grup kredisi de uygulanmalıdır. Böylece ortak iş kurmak isteyen kadın girişimciler gerekli sermayeyi temin edebileceklerdir. - Kendi iş yerlerini açmak ya da geliştirmek isteyen kadın girişimcilere
bankalar gerekli kredi bilgilerini vermeli ve finansman kaynağı bulmada zorlanan kadınlara bu şekilde yardımcı olmalıdır.
- Krediler yalnızca kadın için belirlenmiş geleneksel mesleklere değil her türlü iş ve mesleğe verilmelidir.
- Bankalar kendilerinden kredi alan, kendi işini kuran, geliştiren ve başarıya ulaşan kadınları kamuoyuna duyurmalı ve bu sayede kadın girişimciler için motive edici bir etki yaratmalıdır. 114
Yine gayrimenkul ipoteği yerine proje bazında kredi verme uygulanabilecek çözümlerden bir tanesidir. Kadın girişimcilere verilecek kredilerin damga vergisi vb. harçlardan bağımsız olması, her yıl belirlenecek limitler ölçüsünde gelir vergisi istisnası uygulanması da çözüm olarak düşünülebilir.
114
Kadın girişimcilerin işletme kurma ve tescil ettirme aşamasında bürokrasinin ağır işlemesi gibi sorunlarla karşılaşmamaları için hükümet ve diğer kuruluşların yardımcı olmaları gerekir. Kadınların sorunlarıyla bağlantılı olarak bilinçlendirilmesi ve kamuoyu oluşturulması için ilgili kuruluşlarla tanıtıcı ve eğitici faaliyetlerde bulunulmalıdır. Piyasa ekonomisi ilkelerine uygun biçimde her teşebbüste kadının işveren olarak faaliyet göstermesine öncülük edilmesi, var olan çalışmalarının da desteklenmesi gerekmektedir.
Kadın girişimcilerin iş tecrübelerini paylaşmaları, bilgilerini diğerlerine ulaştırmaları, potansiyel güçlerini ve kapasitelerini keşfederek birbirlerine yardım edebilmeleri için çok iyi bir iletişim ağı kurmaları gerekmektedir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GİRİŞİMCİ KADINLARIN SORUNLARI VE ÇÖZÜM
ÖNERİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Bu bölümde öncelikle araştırmanın amacı, önemi, evreni ve örneklemi, veri toplama aracı ile araştırmada kullanılan yöntem ve teknikler hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra faktör analizi ile anketin güvenilirliğine ilişkin veriler sunulacak olup son olarak anket çalışması sonucunda elde edilen bulgulara ve hipotezlere yer verilecektir.