Suna DAĞDELEN
1; Hüseyin ġĠMġEK
2; Aybike DAĞISTAN
3; Cem ġAHĠN
4; Elif
KOÇYĠĞĠT
5; Gülen DAĞISTAN YALÇINKAYA
6; Mehmet KART
7; Tuğçe KARAKAġ
8 Çağımızın modern toplumlarında insani iliĢkiler, iletiĢim ve sosyal hayat oldukça karmaĢık ve birey merkezli biçimde devam etmektedir. Bu sebeple insanlar, bireyi tüketen ve gittikçe karmaĢık hale gelen sistemin etkilerinden kendisini koruyacak arayıĢların içerisine girmiĢtir. Bu arayıĢ neticesinde, modern toplumda mevcut olan sosyal iliĢki ve ağların bireylerin ve toplumun ihtiyaç duyduğu donanımı sağladığı yeniden fark edilmiĢtir. Toplumların değiĢen ve dönüĢen yaĢam biçimleri, çeĢitli kavramlara yükledikleri anlamlarında değiĢikliğe uğramasını beraberinde getirmiĢtir. Bu değiĢimden etkilenen kavramlardan birisi de sermaye kavramıdır.Sermaye kavramını toplumsal alanda her bir kiĢinin eylemlerde ve etkinliklerde bulunurken kullandığı kaynaklar olarak tanımlayan Bourdieu sermayeyi ekonomik, sosyal ve kültürel sermaye olmak üzere üç bölüme ayırmaktadır (Bourdieu ve Passeron, 1996). Çağımızın modern toplumlarında insani iliĢkiler, iletiĢim ve sosyal hayat oldukça karmaĢık ve birey merkezli biçimde devam etmektedir. Bu sebeple insanlar, bireyi tüketen ve gittikçe karmaĢık hale gelen sistemin etkilerinden kendisini koruyacak arayıĢların içerisine girmiĢtir. Bu arayıĢ neticesinde, modern toplumda mevcut olan sosyal iliĢki ve ağların bireylerin ve toplumun ihtiyaç duyduğu donanımı sağladığı yeniden fark edilmiĢtir.
Kültürel sermaye eğitimde belirleyici bir rol üstlenmektedir. Bu belirleyiciliğin temel nedenleri ailelerin farklı kültürel sermayeye sahip olması ve bu farklılığın öğrencilerin baĢarısını belirlemede etkili olmasıdır. Modern toplumlarda sosyal hareketlilik kanallarının açık olması, iĢlerin en iyi Ģekilde yapılması için gerekli olan beceriyi ve rekabet ortamını sağlar ve yukarı doğru hareketliliğe ivme kazandırır. Bu süreçte eğitim, ekonominin gerektirdiği iĢ ve becerinin sağlanmasında, eğitim baĢarısı da iyi yetiĢmiĢ elemanların belirlenmesinde ve istihdamında esaslı bir rol oynar.
Eğitim ilk olarak ailede baĢlamaktadır ve bu süreçte kiĢilik yapısının temel davranıĢları burada atılmaktadır. Ailede çocuğa kazandırılan özellikler, okulda verilen eğitim sürecinde çocuğun niteliklerinin geliĢmesinde belirleyici bir rolü üstlenirler. Ailede baĢlayan eğitim okulda devam etmektedir. Fakat öğrenci okula baĢladıktan sonra ailenin, çocuğunun akademik yaĢantısını desteklemesi son derece önemlidir. Aileler çocuklarını eğitim kurumlarına teslim ettikten sonra vazifelerinin tamamlandığı Ģeklinde bir algıya sahiptir. Akademik baĢarı değerlendirilirken genelde okul dıĢı süreçler ihmal edilerek sadece, okul, müfredat, öğretmen, zekâ, çalıĢma faktörü gibi etkenler üzerinden değerlendirmeler yapılmaktadır.
Kültürel sermaye bağlamında velilerin eğitsel destek durumlarını belirlemeyi amaçlayan bu çalıĢma durum çalıĢması desenine göre düzenlenmiĢ nitel bir araĢtırmadır. ÇalıĢma ile okul baĢarısında ya da baĢarısızlığında önemli bir payı olduğu düĢünülen seçkisiz örnekleme yöntemi ile belirlenen farklı demografik özellikler taĢıyan 31 veli ile gerçekleĢtirilen görüĢmeler sonucu elde edilen veriler doğrultusunda ortaya konulmaya çalıĢılmıĢtır. Veri toplama aracı olarak amaç doğrultusunda oluĢturulan açık uçlu soruların yer aldığı yarı yapılandırılmıĢ görüĢme formu kullanılmıĢtır. Bu form aracılığı ile veriler toplanmıĢ ve kaydedilmiĢtir. Elde edilen nitel veriler derinlemesine analiz yöntemlerinden söylem analizi yöntemi kullanılmıĢtır.
Nitel araĢtırmalarda Geçerlik / Ġnanırlık, Güvenirlik / Tutarlılık ve Genellenebilirlik / Nakledilebilirlik sağlamak için verileri sınıflandırmada uzman görüĢlerine baĢvurulmuĢ, veriler araĢtırmacı tarafından gerekli güven ortamı sağlanarak, katılımcı gönüllülüğüne dayalı olarak gizlilik içerisinde elde edilmiĢtir. Bu doğrultuda, Türkiye‟de yaĢayan velilerin, çocuklarının eğitimine destek olma konusunda nasıl bir yaklaĢım içerisinde olduklarının incelenmesi bu araĢtırmanın temel problemini oluĢturmaktadır.
AraĢtırma ile elde edilen bulgular içerisinde velilerin çocuklarının ödevlerine yardımcı olmak amacıyla bir günde ayırdıkları zaman konusunda farklı davranıĢlar içerisinde oldukları görülmektedir. AraĢtırmada çocuklarının ödevlerine aile fertlerinden en çok kimin yardımcı olduğuna iliĢkin soruya verilen yanıtların analizi sonucunda anne, baba, abla veya bunlardan herhangisi ikisi bilgisine ulaĢılmıĢtır. Velilerin çocuklarının okullarına yaptıkları ziyaretlerin sıklıklarına iliĢkin görüĢleri; okul ziyaretleri için zaman ayırmadıkları, dönem içerisinde çocuklarının okuluna 1 ya da 2 kere ziyarette bulundukları ve bir kısım veli ise okul ziyaretlerini ayda 1- 3 kere olmak üzere gerçekleĢtirdikleri Ģeklindedir. Velilerin çocuklarının eğitimine yardımcı olma konusundaki yeterlik düzeylerine iliĢkin bulgular incelendiğinde öğrencinin eğitimi için okul dıĢında takviye eğitim aldırma konusunda öğrencilerine takviye eğitim olarak özel ders aldırdığı, okul kursuna gönderdiği ve herhangi bir takviye eğitim aldırmadığı görüĢleri belirlenmiĢtir. AraĢtırma kapsamında yapılan görüĢmelerde
157
velilere aylık gelirleri ve öğrencilerine yaptıkları yıllık ortalama eğitim harcamaları farklılaĢmaktadır. AraĢtırmada velilerin meslek seçimi konusunda yalnızca tavsiye yapmanın yeterli olduğu ve aile etkisinin daha az ancak çevrenin daha etkili olduğu düĢüncesine sahip oldukları da anlaĢılmaktadır. Bununla birlikte verilerden yola çıkarak çocuğunu meslek seçimi konusunda etkilemediğini belirten velilerin çocukların baĢarısının daha yüksek olduğu söylenebilir. Yapılan analizler sonucunda; velilerin öğrencilere kültürel sermaye bağlamında eğitsel destek verdiği görülmüĢtür. Bu çalıĢmada kültürel sermaye bağlamında velilerin eğitsel destek durumlarına iliĢkin görüĢmeler yapılmıĢ; öğrenciye ne derecede ve hangi konularda destek oldukları belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Bu kapsamda eğitsel destek sağlanıp sağlanmadığını anlamak amacıyla derinlemesine bilgi elde için veliler ile görüĢmeler yapılmıĢtır. Sonuçlar kültürel sermaye bakımından değerlendirilmiĢtir.
158