Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ)

Teknoloji ile personel kullanımlarının azalması, sermayesi yoğun teknolojinin cazip duruma gelmesi sebebiyle nicel ölçütlerin kullanılmaları zorunlu hâle gelmektedir. Kullanılmış olan nicel ölçütler ise şunlardır260_;

1. Personellerin toplam iş zamanları

2. Ücretlerin toplamı ya da iş gücünün maliyeti toplamı, 3. Sabit varlık miktarları ve değerleri,

4. Yıllık amortismanın tutarı,

5. Üretimde kullanılmış olan hammaddenin miktar ve maliyeti, 6. Enerjilerin kullanımı (miktar ve maliyetleri),

7. Öz ve toplam sermaye,

8. Alınmış olan sipariş sayıları ve değerleri, 9. İşletmelerin kapasiteleri (üretim hacimleri), 10. Kapasitenin kullanım derecesi,

4.1.5.1. KOBİ’lerin Üstün Özellikleri KOBİ’lerdeki üstün özellikler261_;

1. Büyük bir yatırıma girmeden, yeni buluş veya fikre karşı, pazar tepkisinin bilinmelidir. Satış imkanının arttırılması ve araştırılması gerekmektedir. Kullanılan modern anlamda metotlar ve makineler, büyük hacimde üretimleri, diğer deyişle kitle üretimlerini mümkün kılmaktadır262_{. Kitle üretiminde veya yığınlar oluşması nedeni}

ile her birime düşen sabit maliyetlerin giderleri azalmaktadır. Satış fiyatları düşmekte, malın satıştaki imkanları artmaktadır.

2. Üretilen hizmet ve mal pazarının sınırlı oluşu ve coğrafi koşullar önemlidir. İşletmede pazarlama bağlantılarının genişlemesi, fiziksel olarak altyapısının değişik

259 _{Sami Karahan, “Ticari İşletme Kavramı”, BATIDER, 1994, Cilt: XVII, Sayı: 4, 39-64, s. 39.} 260 _{Müftüoğlu ve Durukan, a.g.e., s. 110.}

261 _{Ömer Dinçer ve Yahya Fidan, İşletme Yönetimine Giriş, Beta Yayınları, İstanbul, 1991, s.} 71.

262 _{Mahmut Tekin, Hayallerin Gerçeğe Dönüşü Girişimcilik, Günay Ofset, Konya, 2005, s.} 307.

coğrafyalara yayılması ile temin edilebilmektedir. Ekonomik faaliyetlerde, bölgelerin arasında denge oluşumlu bir dağılım sağlanmaktadır. Gelirler ise bölgeler arasında oluşan eşitsiz dağılımda iyileşme gösterebilmektedir.

3. El emeği tanımı; hizmet ve mal üretilmesinde önemlidir. Faktör yoğun teknoloji-emekle çalışma ve kaynakların kullanımında etken olma özelliği ile ülkede istihdam arttırabilir ve işsizliğin azaltmasında katkıda bulunabilir.

4. Bozulmaya yatkın malların üretilmesi ya da pazarlanmasında; işveren ile işçi arasında samimi ilişkilerin kurulması, işverenle ilişkilerinin gelişmesi için uyumlu, uygun bir ortamın sağlanması, sosyal denge ve dayanışmada iyi örnektir.

5. İşletme; teknolojik gelişmeye kısa bir sürede ayak uydurabilmesi için bu yeteneğe sahip olmalı, gelişmiş üretimin metotlarını ve de bu üretimin metotlarının uygulanmasında imkan sağlayan büyük makine kullanımını esas almalıdır. Metotlar ise büyük ölçekli işletmelerde kullanılabilir.

6. Desteklenmeleri ülkede yaşanan işsizlik durumunun azalmasına fayda sağlayarak, mesleki eğitimi alamamış gençler ile çalışan nüfus adına bir mektep görevi görmektedir. Bunlar; kişilere teknik ve meslek eğitimin alınabildiği, ekonomiye devamlı yetişmiş çalışma gücünün ve kalifiye personellerin yetiştirildiği işletmelerdir. Devletin eğitime yaptığı harcamalarından, tasarrufu sağlayan hizmetin göstergesi niteliğindedir.

7. Ülke içindeki farklı bölgelerin kalkınmasına katkıda bulunur. Üretim sonucunda ortaya çıkan birtakım döküntüleri ve atıkları değerlendirerek çevrenin korunmasında avantajlar elde edebilmesini sağlar.

8. Ekonomide meydana gelen durgunluklara ve dalgalanmalara karsı daha dayanıklıdır. Büyük işletmelere oranla daha az sermayeye sahip olmaları, yapısal değişim ve dönüşüm kolaylığı vermekte, en azından ekonomik ortamdaki değişen şartlara daha çabuk uyum sağlamasına yol açmaktadır. Kriz ortamında KOBİ’lerin daha dayanıklı olmasının temel nedenlerinden üstünlükten kaynaklanmaktadır.

Tüketicinin isteklerine ve moda değişkenliğine hızlı şekilde uyum sağlaması gerekmektedir. KOBİ’ler taleplerin değişimleri konusunda genellikle fazla hızlı bir şekilde uyum sağlayabilmektedir. İşletmelerde; genellikle makine türünde sabit varlığın sınırlı olabilmesi ve dolayısıyla da daha fazla emek ile yoğun çalışılma mecburiyeti sayesinde üretim ve ürün şekilleri kolaylıkla değiştirilebilmektedir. Değişimlere gösterilen esneklik ve reaksiyonun hızlı oluşu, KOBİ’leri yeniliğe yatkın kılabilmektedir263_.

263 _{Dinçer ve Fidan, a.g.e., s. 72.}

4.1.5.2. KOBİ’lerde Yönetim ve Yöneticilik

Küçük ve orta ölçekli işletmelerdeki yönetim anlayışları; yönetim işlevini yerine getiren kişi ve grupları belirtmek amacı ile kullanılmaktadır. Yönetimin icra edildiği örgütlerin yapısı; bir yöneticiye bağlı olarak, fazla çalışandan oluşacak şekilde düzenlenebilmektedir. Bu sebeple; yönetici, örgütün az olan kaynaklarını, kullanım alanlarında etkili bir biçimde dağıtımını sağlayabilecek teknik bilgilere, yani az kaynaktan nitelikli çalışan unsurunu, işini içtenlikle yöneltebilecek faktörlerin neler olduğunu bulmayı ve uygulama sırasında gerekli bilgiye sahip insan olarak kabul edilmektedir. Küçük işletmelerdeki yöneticilerin başarı oranını belirleyen özellikler264_;

1. Güvenilirlik: yöneticiye güvenin işletme dışında ve içinde tam olması gerekmektedir.

2. Saygınlık: yönetici davranış ve tutumu ile herkesçe saygı duyulabilen kişilik özelliklerine sahip olmalıdır.

3. Sevimlilik: yöneticinin, sempatik, sevimli ve güler yüzlü olması gerekmektedir. Asabi, somurtkan, asık yüzlü ve kendisiyle barışık olamayan kişiler yöneticiliği rahatlıkla yapamazlar.

4. Adil davranmak: yöneticinin tüm personeline adaletli ve eşit davranması gerekmektedir.

5. Açık olabilmek: yönetici insan ilişkilerinde, anlaşılır, açık ve net tavırlı olması gerekmektedir.

6. Yeterli bilgi sahibi olmak: yöneticinin yönetim bilimi konusunda gelişen değişiklikleri devamlı izleyerek kendini bilgi yönünden sürekli yenilemesi gerekmektedir.

7. Sağduyuya sahip olmak: Tam anlamıyla bilemediği ve ne yönden gelişmesi gerektiğini tahmin edemediği ortam ve durumlarda en sağlıklı kararın verilmesini sağlamaktadır.

4.1.5.3. Ar-Ge Yapan KOBİ' ler Açısından Sanayinin Türkiye'ye Özgü Gelişmişlik Düzeyinden Kaynaklanan Sorunlar

Ar-Ge’yi yapmaya hevesli KOBİ'lerin önüne Türkiye'deki alt yapının gelişmişlik düzeyi kaynaklı bazı dezavantajlı durumlar çıkabilmektedir. Önemi ise özellikle teknoloji için bir ürünü üretme sırasında ortaya çıktığından Ar-Ge’yi yapmayanların önemini anlamaması ve sıkıntı olarak görmesi muhtemeldir. Alt yapının eksiklikleri Ar-Ge yapan KOBİ'lerde rekabet gücü azalmasına neden olabilir265_.

264 _{Şerif M. Şimşek, Yönetim ve Organizasyon, 7. Baskı, Konya, 2002, s. 15.} 265 _{Oktay, a.g.e., 1998, s. 38.}