Tezin bu kısımında; inovasyon süreci ile ilgili erişilebilir bilgi, ticarileşme, deneme ve uygulama, yaratıcı çalışma, benimsenme ve yayılma bileşenleri konusu incelenecektir.
2.5.1. Ticarileştirme
İnovasyona gerekli olan bilgilerin ve bilgi kaynaklarının toplanıp inovasyon projeleri tanımlandıktan daha sonra inovasyonun ticarileştirilmesine sıra gelmektedir. Pazarlardan sürekli olarak alınan bilgiyle desteklenen geliştirme faaliyetleri, ürünlerin, hizmetlerin pazarlanmasını ve süreçlerin ticarileştirilmesi ile devam etmektedir. İnovasyon, yeni ürünleri geliştirme, fikir aşamalarından ticarileştirmeye kadar her adımda çalışanın ve ortak aktörlerin katkı sağladığı bir süreci ifade etmektedir. Ticarileştirme ile beraber teknolojinin tabanda karşılık bulması, müşterinin zevk ve tercihinde hızlı değişimler; işletmenin yeni ürün geliştirmesini mecbur kılabilir. Ticaret ve rekabette yenilenen, geliştirilen ürünlerle yenilenme ticarileştirmenin çerçevesinin yeni dinamiği olmaktadır. Bununla beraber inovasyona yönelik bir ekosistemin oluşturulması inovatif düşüncelerin ticarileştirilmesi gerekmektedir. Böylece teknoloji yoğun ürünler ve hizmetlerle Türkiye’nin rekabetteki gücünün artırılmasına yönelik Kalkınma Planlarındaki inovasyon politikasının temel hedefi olarak belirlenmektedir170.
Yenilikler pazarlarına giriş süreci, ticarileştirme süreci şeklinde ifade edilmektedir. Bilgilerin üretilmesi ve yaygınlaşmasından sonra bilginin hangi oranda yaygınlaşıp, kullanıldığını ölçmek güçleşmektedir. Bununla beraber bilim dünyasının sanayi ile arasında bulunan bağlantıları analiz etmenin diğer bir yöntemi de atıf endekslerini incelemek olmaktadır. Bilim dünyası ve sanayi arasında dikkate alınacak göstergelerin arasında bilgilerin ticarileştirilmesi hususu dikkat çekmektedir. Bunun yanı sıra bilginin yayınlanması, bilgi işlevselliği ve kümelerinin varlığı ile
göstergelere önem gösterilmesi gerektiği ifade edilebilir. Böylece ticarileştirme olgusunun bu çerçeve dahilinde işletmenin büyümesinde belirleyici rolleri bulunmaktadır. Ticarileştirmenin genel süreci; fikir aşamaları, ticarette konu olan fikri mülkiyetin bulundurulması, ticari değerlerin tespit edilmesi sayılabilir. Bunlar dışında, pazar araştırmaları, sözleşme koşullarının tespiti ve ticari faaliyetlerin başlaması aşamalarından meydana gelmektedir171.
Türkiye’de inovasyon süreci nedeniyle yapılan araştırmada, inovasyonun ticarileşmeye uzanan süreçte, doğrusal işleyen kavramlar olarak algılanmaktadır. İnovasyonun kendisine özgü yapısı nedeniyle karmaşık bir yapısı bulunmaktadır. İnovasyon, işletmeler arasında oluşan işlerliğini sağlayarak dinamikliği ve karmaşık yapıyı ortadan kaldırmaktadır. İnovasyon, ticarileştirilme süreci içinde inovasyonlara duyulan talepleri şekillendiren ya da doğrudan etkileyen faktörleri içermektedir. Bunlar, etkinliği, güvenliği, elverişliği ve kalite kavramını ikinci derece önem taşıyan etkenler olarak görmektedirler. İnovasyonun, sadece ticari alana yönelik faaliyet göstermesi karmaşık yapının devam etmesine neden olmaktadır172.
Araştırma geliştirme yatırımı sonrasında ürünlerin ticarileştirilmesi ve girişim sermayesi fonunun artırılması sağlanmaktadır. Ar-Ge sonucu oluşan maksimum
üretimler, işletmelerdeki girişim sermayelerinin oranından doğrudan
etkilenebilmektedir. Ticarileştirme fonunun artırılabilmesi için girişim sermayelerindeki yasal düzenlemelerin yapılması büyük fayda sağlamaktadır. İnovasyon sürecince, yatırım yapmak isteyen işletmeler ile girişimci yöneticilerin buluşmasına imkân sağlanması önem taşımaktadır173.
2.5.2. Erişilebilir Bilgi
İşletmede toplumun gereksinim duyduğu bilgilerin üretimini, dağılımını ve tüketimi sırasında kaynakların ne şekilde tahsis edilmesi gerektiğini erişilebilir bilgi disiplini incelemektedir. İyi performans sergileyen ve geniş erişilebilir bilgi sistemleri, inovasyon sürecinin yaygınlaşmasını ve benimsenmesini sağlamaktadır. Hizmet ve ürün inovasyonunu, eğitimle, bilimle temel bilgilerin oluşturulması esasına dayandırmak gerekmektedir. Bununla beraber, genel itibariyle bilgilere ulaşmanın kolaylaşmasını sağlamak gerekmektedir. Erişilebilir bilgi; tarihi ve kurumsal durumları anlamayı, işletmedeki inovasyon süreçlerinde ekonomik bilgilerin, üretilip
171 Enver Selçuk Karaata, “İnovasyonun Ölçümünde Yeni Arayışlar”, TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu, İstanbul, 2012, 2-19, ss. 16-17.
172 MÜSİAD, a.g.e., s. 45. 173 Hobikoğlu, a.g.e., s. 405.
dağıtılmasına imkan sağlamaktadır. Böylece, bilgilerin ekonomideki etkisini ve konumunu açıklamaya çalışmaktadır. Bununla birlikte, yeni hizmetlerin ve ürünlerin işlevlerine odaklanmak, erişilebilir bilgi çalışmalarının sayesinde gerçekleşmektedir. İnovasyon süreçlerindeki işletmeler, süreç içerisindeki kişilerle beraber yapacağı çalışmada faaliyetler ile alakalı bilgiye kolay ulaşım sağlamaya gayret etmektedir174
.
2.5.3. Yaratıcı Çalışma
Yaratıcı çalışmanın, insanların zihninde bilişsel süreçten geçerek, hayata geçen karmaşık bilişsel faaliyetleri ifade etmektedir. İnsanın bilişsel faaliyetlerinde kişiler yaratıcı şekilde problemleri çözebilme aşamasında, sınırlı kaynaklarını tüketmekte istekli olma hususunda bilinçli kararlar vermektedir. Bunun yanı sıra orijinal ve yeni ürünlerin ortaya konulması yaratıcı çalışma yeteneği ile mümkün olmaktadır. Yaratıcı çalışmaya ait unsurların ve gerekliliklerin giderilmesi yalnızca yaratıcı çalışma alanına ait bilgilerin birikimi ile mümkün kılınmaktadır. Böylece yaratıcı çalışmaya, belirli bilgilerin birikimleri ve bu birikimleri işleyecek yetenekleri gerektirmektedir175.
Ekonomide sürekli inovasyon ortamı sağlayan, bilgileri üreten ve üretilmiş olan bilgileri ürünlere ve hizmetlere dönüştüren inovasyon algısı olmaktadır. Bilgilerin inovasyonla buluşmasını sağlamak için, sürdürülebilir öğrenmelerin gerçekleşmesi inovatif anlayışı barındıran kişiler gerekmektedir. Böylece bilgilerin üretimini yapabilen bireyler; yaratıcı bir beyne sahip olup, mevcut bilgileri tekrar ve diğer kanallarla kullanabilme becerilerini bulundurmaktadır. Böylece yaratıcı beyni bulunan bu kişiler farklılıkları kucaklamakta ve sürekli öğrenmekte, meraklı kişiler olarak ifade edilmektedir. Bununla beraber bilgileri işleyebilme kabiliyeti; zaman içinde üretim faktörlerinden biri olarak görülmektedir. Uluslararası arenada artan rekabet gücü, Ar-Ge faaliyetlerinin, yaratıcı çalışmanın ve ekonomik kalkınmanın, sürdürülebilirliğinde mihenk taş olmaktadır176.
2.5.4. Deneme ve Uygulama
Yansıtma, deneme, deneyim ve kavramların gelişme süreçlerini kapsayan öğrenme döngüsü de inovasyon olarak ifade edilmektedir. Döngünün tamamlanmasıyla öğrenme elde edilmektedir. İşletmelerin teknolojik bilgilerine bilgi
174 OECD, Innovation and Growth Rationale for an Innovation Strategy, OECD University Press, 2008, p. 18.
175 Canan Muter Şengül, “Örgütlerde Yaratıcılık ve İnovasyonun Artırılmasına Yönelik Yaklaşımlar”, Sosyal ve Beşeri Bilimleri Dergisi, 2015, Cilt: 7, Sayı: 2, 26-37, s. 27.
katması her inovasyonla olmamakta, kendilerinin süreci nasıl yönetilebileceğine dair olan bilgi birikimleri de artmaktadır. Elde edinilmiş olan bilginin proje ekibinin dışındaki kişilerin de erişebileceği biçimlerde patentler, prosedürler, veri tabanları gibi kaydedilmekte ve belgelenmektedir. Bilgilerin çalışanların kişisel hafızalarında, deneyimlerinde kalması çalışanların işletmelerden ayrılmaları halinde bilgilerin kaybolmasına neden olmaktadır. Zorluklar, hassasiyetler, belirlenen sorunlar üzerine elde edinilmiş olan yeni bilgilerin, tasarımı odak alan öğrenme yöntemlerinin destek alınmasıyla katılımcılar, inovatif çözümleri geliştirmekte ve üretilen projelerin sayesinde çözümleri uygulama olanağı yakalamaktadır. Kendilerini yineleme niteliklerine sahip olan katılımcılar, deneysel üretimlerin bulunması doğrultusunda, kalıpların dışına çıkmış olan düşünce biçimlerinin geliştirmelerini teşvik etmektedir. Katılımcıların projelerinin uygulanması ve denemesinin yapılması, katılımcıların fikirlerinin teorik tasarım ötesine taşımaları konusunun desteklenmesine Madad Lab İnovasyon Fonu imkân sunmaktadır177.
2.5.5. Benimseme ve Yayılma
Yeniliklerin yayılmasında ve benimsenmesinde yeniliklerin başarıları gösterilirken, yenilikleri üretenler bakımından ekonomik getirilerin ne kadar sürede elde edileceğinin göstergesi kabul edilmektedir. Yeniliğin yayılması, sınırlı kitlelere ulaşması, yeniliklerden istenen sosyal ve ekonomik faydaların düşüklüğünü sağlayıp, böylece yenilik çalışmasının etkinliğini düşürebilir. Yeniliklerde yayılmanın hızı bununla beraber diğer yeniliklerde gelişmenin olması olumlu katkılar sağlamaktadır. Yayılma süreçlerinde kurulmuş iş birliklerinin, tarafların yalnız başına ulaşamayacağı ve elde edemeyeceği bilgiyi, teknolojilerle ve diğer kaynakların aracılığıyla ulaşma olanağı sağlayıp, sinerji oluşturmaktadır. Böylece yeniliğin benimsenmesi ve benimsenme hızı yeniliklere dair birtakım faktörlerden etkilenmektedir. Yenilikler, bilgilerin algılanmasıyla başlamakta ve inovasyonun uygulanma kararlarının verilmesiyle sonuçlanmaktadır. Bundan dolayı bilgilerin yayılmasını ve benimsenmesini, kitle iletişim araçları sağlanıp, inovasyonların kabul ve reddedilmesiyle neticelenebilmektedir. Bunun dışında zaman aşamalarında ise yeniliklere uyum süreçlerinde işletmelerin döneme göre farklılık sergilediği bilinmektedir178.
177 TMMOB, Teknoloji, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, 2004, Ankara, s. 299.
178 Ali B. Kutvan, “Ulusal Kalkınma Sürecinde İnovasyon ve İnovasyon Yönetimi”, Management Scientist, https://www.linkedin.com/pulse/ulusal-kalkinda-s%C3%BCrecinde-inovasyon-ve-y%C3% B6netimi-i-ali%CC%87-b-kutvan (Erişim Tarihi: 24.11.2018).
İnovasyonun benimsenmesini isteyen kullanıcılar ve uygulayıcılar, yeni teknolojik gelişimlerin ortaya çıkmasıyla daha iyi şekillendiği ve sonrasında farklı şekillerde yayıldığı söylenebilir. İnovasyonların uygulanmasında; genellikle inovasyon geçitlerinin tercih edildiği görülmektedir. Bu yüzden inovasyon geçitleri; işletmelerde inovasyonun tercih edilmesinde yapılan organizasyonlarda işletmeye faydalı olanların dikkate alınması noktasında yol gösterici durumda bulunmaktadır. Amerika’da inovasyon geçitleri uygulayan tüm eyaletlerde tarımla ilgili inovasyonlar ve tarımsal deney merkezleri geliştirilmektedir. Dolayısıyla inovasyonlar, tarımsal kapsam çerçevesinde faaliyet gösteren hizmetlere dönüştürülmektedir. Yapılan inceleme sonucunda faaliyetlerine izin verilen inovasyonun, tarımsal sektörlerle ilgili uzmanlarca özümsenebilmesi için çiftçiye tavsiye edilmesi fayda sağlayabilir. İnovasyon, belirli iklimlere, zemin koşuluna veya özel şarta göre sadece tavsiye edilmekte ya da onay alınabilmektedir. Tarımsal alanda, inovasyonların yayılmaya başlanılmasında, teknolojilerin Ar-Ge çalışanından yayılım ajanslarına aktarılmasında organizasyonel ara yüzlerin olduğu görülmektedir. Ar-Ge ile yayılım ajansları arasında bulunan ilişkilere benzeyen organizasyona bağlı ara yüzler farklı alanlarda da bulunmaktadır. Yapılan çalışmalarda başarı sağlanılabilmesi için inovasyonların içselleştirmesi ve benimsenen kişilerle çalışılması fayda sağlamaktadır179
.