E%itim Durumlar# le lgili Bulgular

Bu bölümde 1948, 1962, 1968, 1998 ve 2005 ilkö retim programlar na uygun haz rlanm sosyal bilgiler dersinde e itim durumlar ile ilgili bulgulara yer verilmi tir.

1948 Sosyal Bilgiler Program#’nda E%itim Durumlar# le lgili Bulgular

E itim durumlar ile ilgili net bir aç klama olmad ndan, programda yer alan e itim ö retim ilkeleri ve aç klamalar bölümlerinden yararlan larak e itim durumlar ile ilgili durum saptamas na gidilmi tir. 1948 Glkokul Program ’nda ilkokulun e itim ve ö retim ilkeleri 17 madde halinde verilmi tir (Glkokul Program ; 1948: 3-21). E itim ve ö retim ilkeleri sosyal bilgiler dersinin nas l i lenece i konusuna k tutmaktad r.

Glkokulun e itim ve ö retim ilkeleri: 1.Glkokul milli bir e itim kurumudur. 2.Glkokul gerçek bir topluluktur.

3.Okul, çocu a geni ölçüde etkinlik, i yaratma imkanlar sa layan canl bir çevre olmal d r.

4.Okulda pratik bilgilere ve becerilere önem verilmelidir.

5.Glkokul ö rencilerine kazand r lacak bilgi ve becerilerin sa lam ve köklü olabilmesi için çocuklara çal ma yerleri haz rlanmal , buralar çal ma araçlar ile donatmal d r.

6.Glkokullar n bu çal malar nda tutum, milli kaynaklar koruma ulusal ekonomiyi kavray ve duyu u önemli bir yer tutmaktad r.

7.Okul, ö rencilerine metotlu ve verimli çal ma yollar n ö retecek; bu bak mdan onlara iyi al kanl klar kazand r lmaya çal lacakt r.

8.Glkokul çocuklar n n özellikleri göz önünde bulundurulmal d r. 9.Okul ile aile aras nda s k bir i birli i sa lanmal d r.

10.Glkokul, çocuklara duygular n ve fikirlerini türlü yollarla ifade etme imkan vermelidir.

11.Çocuklar bir konuya, bir faaliyete kar ilgili k lmak için onlar n iç güdülerinden faydalan lmal d r.

12.Okul, ö renciye bilimsel metotlara göre çal ma yollar n ö retecek; onu tenkidi dü ünmeye sevk edecek; gündelik hayat nda, hareketleri dü ünerek ve muhakeme ederek düzenlemeyi onda bir al kanl k haline getirecektir.

13.Ahlâk e itiminde muvaffak olabilmek için çocuklara, soyut ahlâk kurallar belletmekten ziyade onlar n ya ay lar n n ahlâki olmas n sa lamaya çal mal d r.

14.Okul, çocuklarda güzel eylere kar sevgi ve ba l l k uyand rmal ; onlara kendi ya lar na göre her eyde ve her yerde güzeli, iyiyi, do ruyu aray p bulma ve de erlendirme al kanl k ve iktidar n kazand rmal d r.

15.Glkokul, ö renciye bo zamanlar n iyi bir ekilde kullanma al kanl kazand rmal d r.

16.Glkokul çal malar nda, yak n yurt ve yak n zaman prensibi hakim olmal d r.

17.Glkokulun ilk üç s n f n te kil eden birinci devresinde toplu ö retim esas na uyulacakt r.

Yöntem ve teknikler konusu ile aç klamalar bölümünde verilenler ipucu niteli indedir. Özetle;

1.Ö retmen, tarih dersinde geçmi i çocuklar n n göz önüne getirmek için okulun bulundu u yerdeki sur, cami, kervansaray, kitapl k gibi eski ve yeni eserleri ziyaret ettirecek, müzede veya ba ka yerdeki eserleri gösterecek, bunlar n foto raflar ndan yararlanacak ve bunlar ö rencilerin seviyelerine göre aç klayacakt r.

2- Ö retmen co rafya dersinde inceleme konusunu te kil eden memlekete, gitmi çocuklar varsa onlar n o memlekete ait an lar ve duyu lar n söyletecek ve bu suretle dersler canland r lacakt r.

3- Co rafya dersinde, ö retmen ders gezintileri yapacakt r. Bu gezintiler için önceden plan ve program ö retmen ile ö renciler taraf ndan ortakla a yap lacakt r.

4-Yurtta l k bilgisi konular n canland rmak için ö retmen gezintiler ve ziyaretlerden faydalanacakt r. Ö renciler mahkeme, belediye binas , milletvekili seçimlerinde seçim yerlerine götürülecektir.

5- Yurtta l k bilgisi derslerinin di er ba ka derslerle ilgisi daima göz önünde bulundurulacakt r.

1948 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda, ders konular düzenlenirken yan na uygun görülen teknik tam olarak yaz lmam t r. Glkö retim program n n sonunda “E itim ve ö retim s ras nda ilkokulun faydalanaca araç ve gereçler” ba l alt nda araç gereçlerin listesi verilmi tir.

Aç klamalar bölümünde, amaçlara ula mak için çe itli araçlara ihtiyaç oldu u baz lar n n yerinde incelenecek, bir k sm n n okul idaresince, birço unun ö retmen ve ö renci taraf ndan haz rlanmas gerekti i, belirtilmi tir.

1-Ö retmen tarih dersinde geçmi i, çocuklar n n göz önüne getirmek için okulun bulundu u yerdeki sur, cami, kervansaray, kitapl k gibi eski ve yeni eserleri ziyaret ettirecek müzede veya ba ka yerdeki eserleri gösterecek.

2-Ö retmen okulun bulundu u yerde as l bulunmayan eserlerin resimlerinden , kartpostallar ndan, gazete ve dergilerde ç km foto raflar ndan ve sinemadan yararlanacak.

3-Co rafya dersi ö retim araçlar : Atlaslar, yerküre, grafikler, co rafya defterleri, co rafyaya yard mc eserler, resim ve e ya koleksiyonlar , co rafya ders gezintileri vs.

1962 Sosyal Bilgiler Program#’nda E%itim Durumlar# le lgili Bulgular

E itim durumlar ile ilgili net bir aç klama olmad ndan, programda yer alan e itim ö retim ilkeleri ve aç klamalar bölümlerinden yararlan larak e itim durumlar ile ilgili durum saptamas na gidilmi tir. 1962 Glkokul Program Tasla ’nda, ilkokulun e itim ve ö retim ilkeleri 20 madde halinde verilmi tir (Glkokul Program Tasla ; 1962:21-25). E itim ve ö retim ilkeleri sosyal bilgiler dersinin nas l i lenece i konusuna k tutmaktad r.

Glkokulun e itim ve ö retim ilkeleri:

1.Glkokul program , Türk Milli E itiminin amaçlar ile ilkö retimin amaçlar n kademe kademe gerçekle tirmek için düzenlenmi bir vas tad r. Her ders konusunda kazand r lacak bilgi, tav r, al kanl k ve beceriler bu amaçlarla olan ba lant lar ve bunlara ula t r labildi i nispette bir önem ve de er ta r.

2.Demokrasi, demokratik bir hayat ya ayarak ö renilir. Demokratik e itim, yaparak ve ya ayarak ö renme yoluyla, kendi kendini idare eklini uygun bir tarzda ahenkle tirerek sa lamaya çal mal d r.

3.Her çocuk birbirinden farkl d r.

4.Çocu un büyüme ve geli mesi süreklidir. 5.Çocuk bir bütün olarak geli ir.

7.E itim ve ö retim çocuklar n ve gençlerin temel ihtiyaçlar na cevap vermelidir.

8.Her ya ant her çocuk için ayr manalar ta r. 9.E itim ve ö retimde hayatilik ve mahallilik esast r.

10.Çocuklar ba kalar n n isteklerini de il, ilgi duyduklar eyleri ö renirler. 11.De erlendirme e itim ve ö retimin ayr lmaz bir parças d r.

12.Çocuklar görme veya i itmeden ziyade yaparak ö renirler.

13.E itimde törel ve manevi de erlerin kazand r lmas hem program hem de yönetimin önemli bir unsurudur.

14.E itim ve ö retim, okulla ailenin i birli i ile daha iyi gerçekle ir. 15.Okul, toplumsal de i me ve kalk nma merkezidir.

16.Konular n seçiminde çocu un en yak n çevresinden ve yak n zamandan ba lamas ve gittikçe bu çevrenin geni letilmesi, ç kacak f rsatlardan da faydalan lmas laz md r.

17.Ö retim ve e itim, pratik beceriler ve al kanl klar kazand rmal d r. 18.E itim, ö retim planl bir çal mad r.

19.Rehberlik ilkesi 20.Özel e itim ilkesi.

Yöntem ve teknikler konusu ile aç klamalar bölümünde verilenler ipucu niteli indedir. Özetle;

1-Ö retmen tarih dersinde geçmi i çocuklar n n göz önüne getirmek için okulun bulundu u yerdeki sur, cami, kervansaray, kitapl k gibi eski ve yeni eserleri ziyaret ettirecek, müze veya ba ka yerlerdeki eserleri gösterecek, bunlar n foto raflar ndan yararlanacak ve bunlar ö rencilerin seviyelerine göre aç klayacakt r.

2-Yurtta l k bilgisi konular n ö retmen, ö rencilere kavratmak için en basit örneklerle canland rmaya çal acakt r. Mesela, milletvekili ve muhtar seçimi gibi.

3-Ö retmen, konular pratik olarak i lemek için okulun bahçesinden, k r gezintilerinden, veya el birli i ile yap lacak ders araçlar ndan faydalanacakt r (Glkokul Program Tasla ; 1962:32-37).

1962 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda, ders konular düzenlenirken yan na uygun görülen teknik tam olarak yaz lmam t r.

Ö retim program nda, derste kullan lacak araç ve gereçler, aç klamalar bölümünde ve ilkö retim program n n sonunda “E itim ve Ö retim S ras nda Glk Okulun Faydalanaca Araç Ve Gereçler” olarak belirtilmi tir.

Aç klamalar ve “E itim ve Ö retim S ras nda Glk Okulun Faydalanaca Araç Ve Gereçler” bölümlerinde, amaçlara ula mak için çe itli araçlara ihtiyaç oldu u baz lar n n yerinde incelenecek, bir k sm n n okul idaresince, bir ço unun ö retmen ve ö renci taraf ndan haz rlanmas gerekti i belirtilmi tir.

1-Okulun bulundu u yerdeki sur, cami, kervansaray, kitapl k gibi eski ve yeni eserler, müzeler veya ba ka yerdeki eserler,

2-Ö rencilerin konuya ilgisini çekecek gazeteler, dergiler ve bunlardan al nm grafikler, resimler, istatistikler,

3-Okul uygulama bahçesi, akvaryum, teraryum1, ensektaryum2ve saks lar.

1968 Sosyal Bilgiler Program#’nda E%itim Durumlar# le lgili Bulgular

1968 program nda e itim durumlar yla ilgili bir bölüm olmay p, e itim durumlar nda ö retmene rehber olabilecek “Glkokulun e itim ve ö retim ilkeleri” 23 madde olarak verilmi tir (Glkokul program ;1968:8-19).

Glkokulun e itim ve ö retim ilkesi: 1.Glkokul milli bir e itim kurumudur. 2.Glkokul gerçek bir topluluktur.

3.Okul, kültürel geli me ve e itim merkezidir.

4.Glkokul, ö rencilerin temel ihtiyaçlar na cevap veren bir kurumdur. 5.Her çocuk birbirinden farkl d r.

6.Çocu un büyüme ve geli mesi farkl d r. 7.Çocuk bir bütün olarak geli ir.

8.Derslerle amaçlar ve ilkeler aras nda ba lant kurulmal d r.

9.E itimde ahlaki ve manevi de erlerin kazand r lmas hem program n hem de yönetimin önemli bir unsurudur.

1_{Karada ya ayan hayvanlar incelemek için yap lan camdan kap}

10.Glkokul ö renciye bilimsel metotlara göre çal ma yollar ö reten bir kurumdur.

11.Ö renme kar l kl bir etkile imdir.

12.Her ya ant her çocuk için ayr bir önem ta r. 13.E itim ve ö retimde hayatilik esast r.

14.Konular n seçilmesinde, i lenmesinde bulunulan yerden ve zamandan ba lanmal d r.

15.Çocuklar ba kalar n n istediklerini de il kendi ilgi duyduklar eyleri ö renmek isterler.

16.Çocuklar görmek ve i itmekten çok yaparak ö renirler.

17.E itim ve ö retimde tutumlu olma al kanl kazand rmak esast r. 18.E itim ve ö retim planl ve programl bir çal mad r.

19.E itim ve ö retim de rehberlik esast r.

20.De erlendirme e itim ve ö retimin ayr lmaz bir parças d r. 21.E itim ve ö retim, okulla ailenin i birli i ile gerçekle ir.

22.Bedeni ve zihni kusuru olan ö rencilerle özel ekilde me gul olunmal d r.

23.Glkokulun bütün s n flar nda toplu ö retim esast r.

1968 Program nda ilk kez yöntem ve tekniklerle ilgili bir aç klama yap lm t r. Metot ve teknikler bölümü, programdaki tüm dersler ile ilgili özel bir aç klama yap lm t r. Sosyal bilgiler ö retim program nda dersle ilgili özel bir aç klama olmay p, genel aç klamalardan yararlan lm t r. Metot ve tekniklerin e itim amaçlar na ula mada çok önemli oldu u vurgulanm t r.

Ünitelerin i leni inde ihtiyaca göre anlatma, soru-cevap, gözlem, inceleme, ara t rma, labratuvar, i gösterme, proje, deney, problem çözme vb. metot ve tekniklerin kullan labilece i, ünitelerin i leni i s ras nda ferdî, küme, seviye gruplar ve s n f çal malar na ba vurulabilece i belirtilmi tir. Glk defa küme ve seviye gruplar yla ilgili aç klamalara yer verilmi , küme çal mas n n s n f içi etkile imdeki rolü belirtilmi tir. Yöntemlerinin yan nda çe itli metotlardan yararlan lmal d r. Öncelikli ö renciyi aktif yapan , onu ara t rmaya ve incelemeye sevk eden metotlara yer verilmesi, ö retmenin ö rencilerin çal malar nda rehber olmas gerekti i belirtilmi tir. Ö renci merkezli bir program n gerçekle tirilmeye çal lmas

program n getirdi i bir yeniliktir. Bu bölümde ayr ca amaçlara k sa yoldan ve verimli bir ekilde ula mak için y ll k, ünite ve günlük plan n gereklili i ve nas l i lenece ine ait maddeler yer alm t r.

Sosyal bilgiler program n n ba nda yer alan aç klamalar k sm nda da ilkokul dört ve be inci s n flarda “tarih, co rafya ve yurtta l k bilgisi” derslerinin konular n n birbirleriyle olan yak nl ve çocu a uygunlu u bak m ndan birle tirilerek sosyal bilgiler ad alt nda bir bütün haline getirildi i belirtilmi tir. Ayn zamanda dersin nas l i lenece ine dair maddeler yer alm t r. Yak ndan uza a ilkesinin sosyal bilgiler dersinde önemli oldu u, ünitelerin bu ilkeye uyularak i lenmesi gerekti i, ö rencilere yak n ehir, kasaba ve köyler aras nda gezi imkanlar haz rlanmas gerekti i, bu suretle ö rencilerin içten bir yak nl k duygusu ile yurtta lar n tan malar n ve onlarla yard m ve i birli i ruhu ile kayna malar n n sa lanmas gerekti i, belirtilmi tir.

Derslerde kullan lacak araç ve gereçlerle ilgili, program n sonunda “E itim ve Ö retimde Yararlan lacak Araç ve Gereçler” ba l ad alt nda bir bölüm belirtilmi tir.

1.Araç seçiminde göz önünde tutulacak esaslar,

2.Ö retmen ve ö renci taraf ndan yap labilecek araçlar, 3.Ders araçlar n n kullan lmas ,

4.E itim ve ö retim araçlar n n s n fland r lmas , 5.Ö rencilerin kullanacaklar ders araç ve gereçleri,

6.Glkokulu i hayat na uygun hale getirmek için gerekli çal ma araç ve gereçleri alt ba l klar belirtilmi tir. Ayr ca ö retmen ve ö renciler taraf ndan yap lacak araçlara ait liste derslere göre verilmi tir.

1998 Sosyal Bilgiler Program#’nda E%itim Durumlar# le lgili Bulgular

Program n ba nda “Program n Uygulamas yla Glgili Aç klamalar” ba l alt nda 43 maddelik bölüm yer almaktad r. Bu maddeler uygulamada ö retmene yol gösterici niteliktedir.

1.Konular n i leni inde, yaln z anlat m ve soru-cevap teknikleriyle yetinilmeyip konular n özelli ine göre münazara, örnek olay incelemesi, problem çözme gibi ö renciyi aktif k lan, onu ara t rmaya ve incelemeye sevk eden tekniklere de ba vurur.

2.Ö rencilerin Atatürk Glke ve Gnk lâplar na ba l , lâik, demokratik ve ça da de erleri benimseyen ve koruyan bireyler olarak yeti meleri sa lan r (TD,1998, Say :2487).

Program n ba nda yer alan metot ve teknikler bölümünde de derslerde uygulanabilecek yöntem ve tekniklerle ilgili aç klamalara yer verilmi tir. Metot ve tekniklerin e itim amaçlar na ula mada çok önemli oldu u vurgulanm t r. Ünitelerin i leni inde ihtiyaca göre anlatma, soru-cevap, gözlem, inceleme, ara t rma, anlatma, labratuvar, i , proje, deney, problem çözme vb. metot ve tekniklerin kullan labilece i, ünitelerin i leni i s ras nda ferdî, küme ve seviye gruplar ve s n f çal malar na ba vurulabilece i belirtilmi tir. Küme ve seviye gruplar yla ilgili aç klamalara yer verilmi , küme çal mas n n s n f içi etkile imdeki rolü belirtilmi tir. Bu bölümde ayr ca, amaçlara k sa yoldan ve verimli ula mak için y ll k, ünite ve günlük plan n gereklili i ve nas l i lenece ine ait maddeler yer alm t r.

E itim durumlar yla ilgili olarak, sosyal bilgiler e itim program nda “Sosyal Bilgiler Dersinde Kullan labilecek Araç ve Gereçler, Atatürkçülükle ilgili konular n yer alaca /i lenece i üniteler” ba l klar na yer verilmi tir. Örne in; (TD,1998,Say :2487).

Sosyal Bilgiler Dersinde Kullan labilecek Araç ve Gereçler

A.Harita ve levhalar Kodu 1.Asya-Avrupa, Hun ve Kavimler Göçü 5197 2.Büyük Selçuklu Devleti 45150 B.Video kasetler Süre(dakika) a.Dizi ad : Havay Anlamak

(1)Gklim ve Ya ad m z Dünya...14

(2)Bulutlar ve ya ………...15

C.Film Seridi Film Karesi Kodu Dizi ad : Sosyal Bilgiler-Türkiyemiz

(1)Çevremizde Turizm 26 452 (2)Çevremizdeki Tarihi Eserler 23 453

Tablo 4.15.

Atatürkçülükle lgili Konular#n Yer Alaca%#/ /lenece%i Üniteler

S n f Önceki uygulama S n f Yeni uygulama

Bundan önceki Sosyal Bilgiler ö retim program nda yer alan “Atatürkçülükle” ilgili konular

Yeni Sosyal Bilgiler ö retim program nda yer almas gereken “Atatürkçülükle ilgili konular” n i lenece i üniteler

4 Atatürk’ün Ki ili i ve Özellikleri

4 “Sanatseverli i” 6 “Türkiye’miz”

4 “Türk milletinin temel özelliklerini vurgulayan Türk büyü ü olu u”

6 “Vatan ve millet”

Bu programda ayr ca 19.06.1995 tarih ve 2433 say l tebli ler dergisi ile 15.07.1996 tarih ve 2457 say l Tebli ler Dergisi’nde yer alan “Atatürkçülükle Glgili Konular”, bütünüyle ve bütün yönleriyle (aç klamalar ve hedef davran lar) 4, 5, 6 ve 7. S n f sosyal bilgiler ö retim program içinde aynen geçerli oldu u belirtilmi tir. Bu konular n i lenece i üniteler, ö retim program sonundaki tabloda verilmi tir (Çelenk, Tertemiz ve Kalayc , 2000:s.142).

2005 Sosyal Bilgiler Program#’nda E%itim Durumlar# le lgili Bulgular

Program n ba nda “Program n Uygulamas yla Glgili Esaslar” ba l alt nda 14 maddelik bölüm yer almaktad r. Bu maddeler uygulamada ö retmene yol gösterici niteliktedir. Örne in;

1. Ö retmen foto raflar, haritalar, filmler, CD-ROM’lar, tarih ve sosyal bilgiler benze im (simülasyon) programlar , çoklu ortam (multimedya) ve hipermedya gibi araçlar; telekomünikasyon hizmetlerini (internet gibi) imkânlar ölçüsünde sosyal bilgiler dersinin bir parças yapmal d r. Gezi düzenleyemedi i mekânlara, s n f içinde internet yard m yla, sanal alan gezileri yapt rmal d r.

2. Ö retmen, inceleme gezilerine önem vermelidir. Bu geziler pazar yerine, resmî dairelere, fabrikalara, sergilere, arkeolojik kaz lara, atölyelere, müzelere ve

tarihî mekânlara (tarihî yap lar, müze-kentler, sava alanlar ) yönelik olabilir. Ö retmen, s n fta ya da müzede drama etkinlikleri ile geçmi ya ant lar n canland r lmas ve ö rencilerin tarihî ki ilikler ile empati kurmas n sa lamal d r.

3. Üniteler i lenirken do rudan verilecek beceriler üzerine al t rmalar yap lmal d r. Dokuz temel becerinin yan s ra, ö rencilerin zaman ve kronolojiyi alg lama, mekân alg lama, de i im ve süreklili i alg lama ve sosyal kat l m gibi sosyal bilgiler becerilerini kazanmalar üzerinde özellikle durulmal d r. Bu beceriler alt a amalar ile birlikte ö retmen k lavuzunda verilmi tir.

4. Ö retmen, okulun bulundu u çevreye göre programdaki etkinlik örneklerini seçmeli ya da kendisi etkinlik haz rlamal d r. Olgular ve olaylar aktarmak ya da ö rencilere ders kitaplar n ezberletmek yerine, aktif ö renme etkinliklerini uygulamal d r. Yeni etkinlikler tasarlan rken, dersin 17 genel amac , ünite kazan mlar , farkl ö renme stilleri ve zekâ türlerine sahip ö rencilerin ilgi ve ihtiyaçlar göz önüne al nmal d r.

Programda yer alan ö retme ve ö retme süreçleri ve ö retmenin rolü bölümünde de derslerde uygulanabilecek yöntem ve tekniklerle ilgili aç klamalara yer verilmi tir. Metot ve tekniklerin e itim amaçlar na ula mada çok önemli oldu u vurgulanm t r. Sosyal bilgiler program n n uygulanmas sürecinde gerekli beceri, bilgi ve kavramlar kazand rmada i e ko ulabilecek ve etkinliklerimize temel olu turabilecek baz uygulamalar unlar olabilir (Aç kgöz, 2003:86-125).

Örnek olay incelemesi, sonuç ç karma, slogan bulma, iir-öykü yazma/ ark yapma, önem s ras na koyma, kendini de erlendirme, dramatizasyon vb. metot ve tekniklerin kullan labilece i, ünitelerin i leni i s ras nda ferdi, küme ve seviye gruplar ve s n f çal malar na ba vurulabilece i belirtilmi tir. Ayr ca bu bölümde ö renme alanlar kazand r lacak de erler, beceriler, program n yap s ve vizyonu hakk nda da bilgi verilmi tir.

E itim durumlar ile ilgili olarak sosyal bilgiler e itim program nda her s n fta ve her üniteye ait ö renme-ö retme etkinliklerine, yöntemlere kaynak ve araç- gereçlere yer verilmi tir.