Hedef ve Hedef Davran#/lara li/kin Bulgular

Bu ba l k alt nda, Milli E itim Bakanl taraf ndan 1948, 1962, 1968, 1998 ve 2005 y llar nda olu turulan ilkö retim programlar nda sosyal bilgiler ö retim programlar nda hedef ve hedef davran larla ilgili bulgulara yer verilmi tir.

1948 lkö%retim Program#’nda Hedef ve Hedef Davran#/a li/kin Bulgular

Programda sosyal bilgiler derslerinin (tarih, co rafya, yurtta l k bilgisi) hedefleri, genel hedefler olarak yaz lm t r. Dersin özel hedefleri yaz lmam , konular üniteler eklinde düzenlenmedi i için ünite hedef ve hedef davran lar yaz lmam t r (MEB Glkokul Program , 1948: 124-157).

Tarih Dersi, Amaçlar:

1-Türk çocuklar n , Türk devriminin manas ve tarihi önemi üzerinde dü ündürmek ve onlar n devrim de erlerine ba lanmalar n sa lamak;

2-Bugünkü kültürün, uzun bir dönemin geçmi inin eseri oldu unu onlara kavratmak ve bu kültürde Türk milletinin hizmetlerini ve pay n belirtmek;

3-Çocuklara, erefli bir geçmi i olan büyük bir milletin evlatlar olduklar n duyurarak, Türk ulusunun gelece ine olan güvencelerini art rmak ve onlar n Türk milletinin ülkülerini gerçekle tirmek için her fedakârl göze alabilecek bir karakterde yeti tirmek;

4-Tarihte milletlerine ve insanl a hizmet etmi büyük adamlar n

hayatlar na ve hizmetlerine kar ö rencilerde ilgi ve hayranl k uyand rmak;

5--nsanlar n çevreleriyle ya ay lar aras ndaki s k ili kiyi belirtmek ve insanlar n çevreleri üzerine nas l tesir ettiklerini çocuklara kavratmak;

6-Çocuklar n bugünü daha iyi kavramalar için onlara geçmi i inceleyerek gelecek için önlerine ufuk açmak ve milletler ailesi içinde Türk ulusuna dü en insani ödevler bulundu unu belirtip bunu onlara duyurmakt r.

Co rafya Dersi, Amaçlar:

1-Çocuklara yurdumuzu ve yurtta lar m z tan tmak ve sevdirmek;

2--nsanlar n birbirleri ile ve co rafi çevreleriyle kar l kl etkilerini, insan topluluklar n n ya ama ekillerini ve geçinme yollar n inceleterek ö rencileri yurdun ekonomik kalk nmas nda bilgili ve etkili birer ö e haline getirmek;

3-Çocuklar na dünya ve dünyan n güne sistemindeki yeri, hareketleri ve bunun sonuçlar hakk nda bilgi kazand rmak ve bu olaylar , s k s k görüp temasta bulunduklar co rafya olaylar n n sebeplerini ara t rmaya ve bu olaylar aras ndaki ba l l k ve ili kileri bulup ç karmaya al t rmak;

4-Yurdumuzun en çok ili kisi oldu u ülkelerle, dünya üzerindeki ba ka memleket ve uluslar çocuklara tan tmak;

5-Ö rencilere harita fikri vermek; onlar haritalardan anlar ve faydalan r bir hale getirmektir.

Yurtta l k Bilgisi, Amaçlar:

1-Topluluk halinde ya aman n bir zaruret oldu unu, ulus kavram n ve Türk ulusunun karakterini ö rencilere kavratmak, onlar n Türk ulusuna, Türk askerine ve Türk ordusuna kar duyduklar sevgi, sayg ve güven duygular n kuvvetlendirmek.

2-Ulus ve yurt i lerine kar ö rencilerde yak n ilgi uyand rmak, ulus ve yurt i lerini her i lerinin üstünde tutmay , ulus ve yurda kar canla ba la hizmet etmeyi çocuklarda al kanl k ve ülkü haline getirmek;

3-Ö rencileri Cumhuriyetçi, Ulusçu, Halkç , Devletçi, Laik ve Devrimci birer yurtta olarak yeti tirmek için ilk ad m atmak;

4-Cumhuriyet rejiminin niteli ini, Türkiye’de nas l kuruldu unu, bu rejimin Türkiye’nin hayat ve gelece i için ne kadar önemli ve zorunlu bulundu unu ö rencilere kavratmak;

5-Türk Devrimin manas n , ayr ayr yönlerden önemini, Türkiye’nin saadet ve refah na yapt ve yurdun gelece ine yapaca etkiyi ö rencilerine kavratmak ve onlar Türk Devrimi’nin de erlerine ba l ve bunlar her zaman korumaya haz r fedakâr birer Türk evlâd olarak yeti tirmek;

6-Kanun kavram n ö rencilere benimsetmek, kanuna ve devlet otoritesine uyma duygusunu ve al kanl n kazand rmak, ö rencilere ödev ve hak kavramlar n kavratmak vatanda l k hak ve ödevlerini onlara benimsetmek;

1962 lkö%retim Program#’nda Hedef ve Hedef Davran#/a li/kin Bulgular

1948 Glkokul program ’nda, tek disiplinli program desenine uygun tarih, co rafya ve yurtta l k bilgisi derslerine yer verilmi tir. Bu dersler ilk kez 1962 y l nda yay nlanan Glkokul Program Tasla ’nda disiplinler aras bir yakla mla “Toplum ve Ülke Gncelemeleri” ad alt nda birle tirilmi tir. 1962 y l nda yay nlanan Glkokul Program Tasla 1968 y l na kadar taslak halinde kalm t r, 1968 y l nda ilkokul program na dönü mü tür. Toplum ve ülke incelemeleri dersleri ile hayat bilgisi dersi bir arada, genel amaçlar ö retim program n n ba nda yer alm t r. Dersin özel hedefleri yaz lmam , konular ünitelere göre düzenlenmesine ra men ünitelerin hedef ve hedef davran lar belirtilmemi tir. Taslak program n ba nda yap lacak olan de i iklerin gerekçesi 12 madde ile aç klanm t r (MEB Glkokul Program Tasla , 1962: 26-27).

Amaçlar:

1-Türk çocu unu ailesine ulusuna yurduna Türk Devrimleri’ne ve ülkülerine ba l , çal kan, ara t ran, inceleyen, fedakar ve fazilet sahibi iyi bir yurtta , mükemmel bir insan yeti tirmek.

2-Çocuklara erefli bir geçmi i olan büyük bir milletin evlatlar olduklar n duyarak Türk ulusunun gelece ine olan güvenlerini art rmak ve onlar Türk ulusunun ülkülerini gerçekle tirmek için her fedakarl göze alabilecek bir karakterde yettirmek.

3-Olumlu karakter özellikleri kazand rmak, her yönde görev ve

sorumluluklar almak, aile bütünlü üne ba l , yuvan n saadetinin

gerçekle tirilmesindeki hizmet duygular n geli tirmek.

4--nsanlar n birbirine muhtaç olduklar n kavratmak, grup faaliyetlerine kat lmas n n, ba kalar na yard m etmenin önemini takdir ettirmek ve uygulanabilir hale getirmek.

5-Ulusal kaynaklar tan mak, ve bunlar koruman n bir ödev oldu unu kavrat p benimsetmek.

6-Yurdu ve dünyay tan ma; çocuklara plan, kroki ve harita fikri vermek, onlar bu araçlar anlar ve uygular hale getirmek.

7-Çocu a uluslar ailesi içinde Türk ulusuna dü en insanl k ödevlerini ö retmek, (Ne Mutlu Türküm Diyene, Yurtta Sulh, Cihanda Sulh) fikrini ve Birle mi Milletler ülküsünü benimsetmek.

8-Geçmi te uluslar na ve insanlara iyilikleri dokunmu olan büyük Türk adamlar n n hayatlar na ve hizmetlerine kar ö rencilerde hayranl k uyand rmak, kötülükleri dokunana kimselerin ak betlerinden de ibret dersi almalar n sa lamak.

1968 lkö%retim Program#’nda Hedef ve Hedef Davran#/a li/kin Bulgular

1968 Glkö retim Program ’nda sosyal bilgiler dersinin genel amaçlar ö retim program n n ba nda yer alm t r. Dersin özel hedefleri yaz lmam , konular üniteler eklinde düzenlenmesine ra men ünitelerin hedef ve hedef davran lar belirtilmemi tir.

Amaçlar:

Bu dersle ö renciler:

1-Yurtta l k görev ve sorumluluklar yönünden:

a.Ailelerine, ulusa, yurda, Türk devrimleri’ne ve ülkülerine ba lan r; çal kan, inceleyici, ara t r c , fedakar ve fazilet sahibi iyi bir yurtta , mükemmel bir insan olarak yeti irler;

b.Berefli bir geçmi i olan büyük bir milletin evlatlar olduklar n anlar; milletin gelece ine olan güvenlerini art r r ve Türk milletinin ülkülerini gerçekle tirmek için her fedakarl göze alabilecek bir karakter kazan rlar;

c.Her yönde görev ve sorumluluklar alabilecek hale gelir, aile bütünlü üne ba l l k kazan r, yuvan n saadetini gerçekle tirmedeki hizmet duygular n geli tirirler;

ç.Topluluk halinde ya aman n bir zaruret oldu unu, millet kavram n n ve Türk milletinin karakterini kavrar; Türk milletine, bayra na Türk askerine ve Türk ordusuna kar sevgi, sayg ve güven duygular n kuvvetlendirirler;

d.Millet ve yurt i lerini her eyin üstünde tutar, millet ve yurda kar canla ba la hizmet etmeyi al kanl k ve ülkü haline getirirler.

e.Türk devriminin anlam n , ayr ayr yönlerden önemini, Türkiye’nin

devriminin de erlerine ba l ve bunlar her zaman korumaya haz r, fedakar birer Türk evlad olarak yeti irler;

f.Kanun kavram n benimser, kanuna ve devlet otoritesine uyma duygusunu ve al kanl n kazan rlar;

g.Bugünkü uygarl n uzun bir geçmi in eseri oldu unu kavrar ve bu uygarl kta Türk milletinin hizmetini ve pay n anlar;

.Tarihte, milletimize ve insanl a hizmet etmi olan Türk büyüklerini tan r ve onlara kar ilgi ve sevgi duyarlar;

h.Türkiye Cumhuriyetinin insan haklar na dayanan milli, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti oldu unu, cumhuriyet rejiminin özelli ini ve önemini kavrarlar;

.-nsanlar n birbirlerine muhtaç olduklar n anlar; grup faaliyetlerine kat lman n, ba kalar na yard m etmenin önemini takdir eder ve bunu uygulayabilir hale gelirler.

i.Çevresindeki eski ve yeni sanat, kültür eserlerini, müze ve an tlar gibi milli de erlerimizi tan yarak onlar tan mak gerekti ini ö renirler.

2-Toplumda insanlar n birbirleriyle olan ili kileri yönünden:

a.Bütün çal malar demokratik ya ay n kurallar na göre düzenlemeyi ö renirler;

b.-nsanlar n kar l kl hak ve sorumluluklar ta d klar n , ve birbirinin görü ve inan lar n , sayg ve ho görürlükle kar lamalar gerekti ini benimserler;

c.Beraber çal ma sorumluluk alma, yard mla ma ve karar verme kurallar n uygulamay ö renirler;

ç.Aile, okul ve toplum hayat n n dayand temel ilkeleri ve topluluk halinde ya aman n zorunlulu unu kavrarlar;

d.Kanun ve nizamlara kar sayg duymay ve devlet te kilat m z , seviyelerine göre ö renirler;

3-Çevreyi, yurdu ve dünyay tan ma yeteneklerini geli tirmek yönünden: a.Çevrelerini yurdu tan r; Türkiye’nin yak n ve uzak kom u memleketler ve dünya milletleriyle olan ili kileri hakk nda genel bilgi kazan rlar;

b.Gerekli plan, kroki ve harita bilgileri kazanarak onlardan yararlanabilir hale gelirler;

c.-nsanlar n birbirleriyle ve co rafi çevreleriyle kar l kl etkilerini, insan topluluklar n n ya ama ekillerini ve geçinme yollar n inceleyerek yurdun ekonomik kalk nmas nda bilgili ve etkili birer yurtta haline gelirler;

ç.Bilimin ve teknik geli melerin insan hayat ndaki etkilerini kavrar; ka iflere ve bilim adamlar na kar sevgi duyarlar;

d.S k s k görüp temasta bulunduklar co rafya olaylar n n sebeplerini ara t rmaya ve bu olaylar aras ndaki ba l l k ve ili kileri bulup ç karmay ö renirler.

4-Ekonomik ya ama fikrini ve yeteneklerini geli tirmek yönünden;

a.Kendi e yas n , okulunu, okul e ya ve araçlar n dikkatli kullanma ve koruma al kanl kazan rlar;

b.Tutumlu olma ve planl çal ma al kanl n elde ederler; c.Üretim, tüketim ve da t mla ilgili temel bilgileri ö renirler;

ç.Yak n çevrenin ekonomik de erleri ile milli kaynaklar m z tan r ve bunlar koruman n bir ödev oldu unu kavrarlar;

d.-nsan topluluklar n n ya ama ekillerini ve geçinme yollar ile bunlar aras ndaki ekonomik ba l l klar inceleyebilirler;

e.Turizmin anlam n , özellikle bizim yurdumuz için önemini kavrarlar. 1998 lkö%retim Program#’nda Hedef ve Hedef Davran#/a li/kin Bulgular

Programda, sosyal bilgiler dersinin genel hedefleri ile her s n f düzeyinde özel hedefleri yaz lm t r. Genel hedefler 4 ba l k alt nda 34 madde halinde, ilkö retimin ve milli e itimin genel amaçlar n destekler niteliktedir. Programda 4. s n fta 96, 5. s n fta 62 özel hedef belirlenmi tir. Özel hedefler bili sel, duyu sal ve psiko-motor özellikler ta maktad r. Programda özel hedefler ünite ba l klar na göre düzenlenmi tir (TD,1998, Say : 2487).

Sosyal Bilgiler Dersinin Genel Hedefleri Ö renciler bu derste:

A.Vatanda l k görevleri ve sorumluluklar yönünden

1.Ailesine, milletine, vatan na, Atatürk ink lap ve ilkelerine ba l , çal kan, ara t r c , özverili, erdemli, giri imci iyi insan, iyi vatanda olarak yeti irler.

2.Türk milletinin dünya tarihindeki önemini, milletler tarihi içindeki onurlu geçmi ini ve yerini, insanl a yapt hizmetleri kavrayarak büyük bir milletin evlatlar olduklar n anlar, milletin gelece ine olan güvenini art r r ve Türk milletinin ülküsünü gerçekle tirmek için her türlü fedakarl göze alabilecek bir karakter kazan rlar.

3.Türkiye Cumhuriyeti’nin insan haklar na dayanan milli, demokratik, laik, ve sosyal bir hukuk devleti oldu unu bilir; cumhuriyet rejimin özelliklerini ve önemini kavrarlar.

4.Topluluk halinde ya aman n bir zaruret oldu unu, millet kavram ve Türk milletinin karakterini kavrar; Türk milletine, Türk bayra na, Türk askerine ve ordusuna sevgi, sayg ve güven duygular n kazand r r.

5.Türk milletinin zeka ve kabiliyetini, çal kanl n , ilim ve

sanatseverli ini, estetik duygusunu, insan sevgisinin yüceli ini benimseyerek bu üstün özellikleri davran haline getirirler.

6.Millet ve yurt i lerini her eyin üstünde tutarak milleti ve yurdu için canla ba la hizmet etmeyi al kanl k ve ilke haline getirirler.

7.Tarihte milletimize ve insanl a hizmet etmi olan Türk büyüklerini tan r; tarihi olaylara yön veren ki ilerin yerinde ve zaman nda gösterdikleri ileri görü lülük, yüksek kavray , cesaret, fedakarl k ve kahramanl klar n n tarihin ak n nas l etkilediklerini kavrarlar.

8.Toplumu yönlendiren Mustafa Kemal Atatürk ve di er Türk büyüklerinin sadece milli de il, evrensel yönlerini de kavrayarak ve takdir ederek; milletimize de dü en insanl k görevleri bulundu un görür, insanl a sevgi, sayg ve hizmet verme bilincine var rlar.

9.Türk ink lâb n n anlam n , ayr ayr yönlerden önemini Türkiye’nin refah

ve mutlulu una yapt ve ülkenin gelece ine yapaca etkiyi kavrar; Türk

ink lâb n n de erine ba l ve bunlar her zaman korumaya haz r, fedakâr birer Türk evlad olarak yeti irler.

10.Bugünkü uygarl n, uzun bir geçmi in eseri oldu unu kavrar; bu uygarl kta, Türk milletinin hizmetini ve pay n anlayarak Atatürk’ün direktifleri uyar nca “milli kültürümüzü ça da uygarl k seviyesinin üzerine ç karmak” yolunda her fedakârl göze alabilme bilincini kazan rlar.

11.Bu günü daha iyi de erlendirebilmeleri için geçmi ça lardaki sosyal, ekonomik ve siyasi olaylar n neden ve sonuçlar n günümüzle k yaslayarak dü ünme, ara t rma ve ak l yürütme yetene ini geli tirirler.

12.Her yerde görev ve sorumluluk alabilecek hale gelir, aile bütünlü üne ba l l k kazan r, ailenin refah ve mutlulu u için sorumluluk ve görev duygular n geli tirirler.

13.Kanun kavram n benimser; kanunlara ve devlet otoritesine uyma duygusu ve al kanl n kazan rlar.

14.Çevresindeki eski, yeni sanat ve kültür eserlerini, müze ve an tlar gibi milli de erlerimizi tan r; onlar korumak gerekti ini ö renirler.

B.Toplumda insanlar n birbirleriyle olan ili kileri yönünden;

1.-nsanlar n birbirlerine muhtaç olduklar n anlar; grup faaliyetlerine kat lman n, ba kalar na yard m etmenin önemini takdir eder ve bunu uygulayabilir hale gelirler.

2.-nsanlar n kar l kl hak ve sorumluluklar ta d klar n ve birbirlerinin görü ve inan lar n , sayg ve ho görü ile kar lamalar gerekti ini benimserler.

3.Beraber çal ma sorumluluk alma, yard mla ma ve karar verme kurallar n uygulamay ö renirler.

4.Bütün çal malar n demokratik ya ay n kurallar na göre düzenlemeyi ö renirler.

5.Aile, okul ve toplum hayat n n dayand temel ilkeleri ve topluluk halinde ya aman n zorunlulu unu kavrarlar.

6.Trafik kurallar na uymay al kanl k haline getirirler. C.Çevreyi, yurdu ve dünyay tan ma yetenekleri yönünden

1.Yurdumuzun, dünya üzerindeki yerinin önemini kavrar, ülkemizin kalk nmas nda severek sorumluluk alma duygular n geli tirirler.

2.Türkiye’nin yak n ve uzak kom u ülkeler ve di er dünya ülkeleriyle olan ili kileri hakk nda genel bilgi kazan rlar.

3.Türklerin ya ad di er ülke ve bölgelerin co rafi özelliklerini ö renirler, Türklerin geni bir alanda ya ayan büyük bir millet oldu unu kavrarlar.

4.-nsanlar n birbirleri ile ve co rafi çevresiyle kar l kl etkilerini, insan topluluklar n n ya ama ekillerini ve geçinme yollar n incelerler; yurdun ekonomik kalk nmas nda bilgili ve etkili birer vatanda olarak yeti irler.

5.Plan, kroki, harita ve grafik bilgileri kazanarak onlardan yararlan r hale gelirler.

6.Çevreyi koruman n günümüz ve gelecek y llar için önemini kavrarlar. 7.Ya anabilir bir çevrenin temel insan hakk oldu unu kavrarlar. Ç.Ekonomik ya ama fikrini ve yeteneklerini geli tirme yönünden;

1.Yak n çevrenin ekonomik de erleri ile milli kaynaklar m z tan r ve bunlar koruman n bir ödev oldu unu kavrarlar.

2.Kendi e yas n , okulunu, okul e ya ve araçlar n dikkatli kullanma ve koruma al kanl kazan rlar.

3.Tutumlu olma ve planl çal ma al kanl n elde ederler. 4.Üretim, tüketim ve da t mla ilgili temel bilgileri ö renirler.

5.-nsan topluluklar n n ya ama ekillerini ve geçinme yollar n inceler ve bunlar aras ndaki ekonomik ili kileri ö renirler.

6.Turizmin anlam n , özellikle yurdumuz için önemini kavrarlar. 7.Nüfus art h z n n e itime, ekonomiye olan etkisini kavrarlar.

Tablo 4.2.

1998 Sosyal Bilgiler Ö%retim Program#nda S#n#flar#n Özel Hedefleri

4. S#n#f 5. SINIF

Ünite 1 A LE, OKUL VE TOPLUM