çerik le lgili Yorumlar

Bu ba l alt nda, Milli E itim Bakanl taraf ndan 1948, 1962, 1968, 1998 ve 2005 y llar nda olu turulan ilkö retim programlar nda sosyal bilgiler ö retim programlar ndaki içerik ile ilgili yorumlara yer verilmi tir.

1948 Sosyal Bilgiler (Tarih, Co%rafya ve Yurtta/l#k Bilgisi) Program#’nda çerik le lgili Yorumlar

1948 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda ders konular tarih dersinde 4. s n fta 11, 5. s n fta 13, co rafya dersinde 4. s n fta 6, 5. s n fta 10, yurtta l k bilgisi dersinde 4. s n fta 6, 5. s n fta 10 ana ba l k olarak belirtilmi tir. Konular ve ders saatleri aras ndaki kar la t rmal tablolar 3.6, 3.7 ve 3.8’de görüldü ü gibidir.

3.Türklerin Gslamiyet’i kabulü (Türk-Arap ili kileri de ele al nacakt r.)

4.Türklerin Gslamiyet’e hizmetleri

E.Orta Asya ve Yak n Do u’da kurulan Türk devletleri

1.Karahanl lar 2.Gazneliler

3.Büyük Selçuklu Devleti 4.Eyyûbiler

5.Memlükler

(Bu devletleri kuruldu u yer, kurucular , önemli siyasal olaylar ve y k l lar üzerinde

durulacakt r.)

F-Orta Asya ve Yak n Do u’da kurulan Türk Devletleri’nde kültür ve uygarl k

1.Devlet yönetimi 2.Din ve inan

3.Sosyal ve ekonomik ya am 4.Yaz , dil ve edebiyat 5.Bilim ve sanat

Tablo 4.6.

1948 lkokul Program#’nda Sosyal Bilgiler (Tarih) Ders Saati ve Konu Say#s#

S n f Konu Say s Haftal k Ders Saati

IV.S n f 11 2

V.S n f 13 2

Tablo 4.7.

1948 lkö%retim Program#’nda Sosyal Bilgiler (Co%rafya) Ders Saati ve Konu Say#s#

S n f Konu Say s Haftal k Ders Saati

IV.S n f 6 2

V.S n f 10 2

Tablo 4.8.

1948 lkö%retim Program#’nda Sosyal Bilgiler (Yurtta/l#k Bilgisi) Ders Saati ve Konu Say#s#

S n f Konu Say s Haftal k Ders Saati

IV.S n f 6 2

V.S n f 10 1

Kaynak: MEB Glkokul Program , 1948

1948 sosyal bilgiler program nda konular n üniteler eklinde düzenlenmemesi program n önemli bir eksi idir. 1948 program nda, tarih dersinin konular n n belirlenmesinde Türk tarihi üzerinde önemle durulmu tur. Dördüncü s n fta, Ta Devirleri’nden sonra Orta Asya Türk Tarihi’ne geçi yap lm Anadolu Selçuklular ’na kadar gelinmi tir. Gslamiyet’in do u u ve eski uygarl klara da de inilmi tir. Be inci s n fta Anadolu Selçuklular ’ndan itibaren Osmanl Devleti dönemi geni yer alm , Kurtulu Sava , Devrimler ve II.Dünya Sava ile konular tamamlanm t r. Tarih konular siyasi içerikli olaylarla s n rland r lm t r. 1948 program nda, co rafya dersinin konular yak n çevreden ba layarak geli mi tir. Dördüncü s n fta, yak n yurdun köy, bucak, ilçe ve ilin co rafyas ve Türkiye’nin

co rafyas incelenmi tir. Be inci s n fta Dünya Co rafyas ve Türkiye Co rafyas ’n n ana çizgileri incelenmi tir. 1948 program nda yurtta l k bilgisi dersinin konular n n belirlenmesinde birey ve toplum ili kileri göz önünde bulundurulmu tur. Dördüncü s n fta, bireysel hayattan ba lamak üzere ailede, okulda köyde ve ehirlerde hayat üzerinde durulmu tur. Ulus özelliklerine de de inilmi tir. Be inci s n fta idari yap , demokrasi ve gençlik üzerinde durulmu tur. Genel olarak cumhuriyet dönemi ilkokul programlar nda yer alan tarih dersinin “Türk ve Türkiye Tarihi”, co rafya dersinin “Türkiye Co rafyas ” ve yurtta l k bilgisi dersinin ise “Türkiye’nin Gdari ve Sosyal Yap s ” ana konular na dayand anla lm t r. Buradan hareketle üç dersin içeri inin genel olarak milli bir karakter ta d söylenebilir. Yaman (1999) ara t rmas nda bu durumu belirtmi ve bu üç dersin ana temelinin ise “Türk Toplumu ve Atatürkçülük” oldu unu eklemi tir. Derslerin hedefleri taksonomik olarak saptanmad ndan konular n içeri i hedeflere göre yaz lmam , hedefler de il içerik ön planda tutulmu tur. Gçerik, çok yo un olup önceki programlara göre daha ayr nt l d r. Böylece bir çok kuru ve gereksiz bilgi ö renmek zorunda kal nm t r.

Programda ö rencilere hayatla ilgisi olmayan pek çok konu ö retiyoruz. Memleket realitesinde bulunmayan bir tak m eyler ö retiyoruz. Çocu un muhitindeki mevzular , ders konusu yapm yoruz. Bu iki noksan dolay s yla çocuklar m zda bir formasyon noksan vard r (Cumhuriyet Gazetesi, 1949). Yak n çevreden ba lama, ilkesinden hareketle köy ve köy hayat için köy okullar nda okutulacak ders konular belirlenmi tir. Bu durum o y llarda ülke nüfusunun önemli bir k sm n n, %75.1’inin köylerde ya amas ve köylünün e itimi aç s ndan önemlidir (Kongar, 1998: 549).

1962 Sosyal Bilgiler (Ülke ve Toplum ncelemeleri) Program#’nda çerik le lgili Yorumlar

Tablo 3.9’da 1962 Glkokul Program Tasla ’nda disiplinler aras yakla mla ele al nan sosyal bilgiler dersinin ülke ve toplum incelemeleri ad yla haftal k ders saatleri ile konu say lar verilmi tir.

Tablo 4.9

1962 lkokul Program#’nda Sosyal Bilgiler (Ülke ve Toplum ncelemeleri) Ders Saati ve Konu Say#s#

S n f Konu Say s Haftal k Ders Saati

IV.S n f 11 6

V.S n f 14 5

Kaynak: MEB Glkokul Program Tasla , 1962

1962 Glkokul Program Tasla ’nda sosyal bilgiler dersleri (Tarih, Co rafya, Yurtta l k Bilgisi) “Toplum ve Ülke Gncelemeleri” ad alt nda birle tirilmi tir. Bu yönüyle disiplinler aras bir yap ya sahiptir. Bu programda ders konular 4. s n fta 11, 5. s n fta 14 ana ba l k olarak belirtilmi tir. Konular ve ders saatleri aras ndaki kar la t rmal tablo 3.9’da görüldü ü gibidir. 1962 Ülke ve Toplum Gncelemeleri Program ’nda konular n üniteler eklinde düzenlenmemesi program n önemli bir eksi idir. 1962 Ülke ve Toplum Gncelemeleri Program ’nda yak n çevre üzerinde önemle durulmu tur. Dördüncü s n fta konular, çocu un en yak n çevresi olan ev, aile, okul, mahalle, semt, köy, bucak, ilçe, il ve Türkiye olarak belirlenmi ve bunlar n üçüncü s n f hayat bilgisi konular n n devam olacak ekilde düzenlenmi tir. Bu s n fta yurtta l k bilgisi konular ndan yönetim örgütlerine de inilmi , ilk defa trafik kurallar bu konular içerisinde incelenmi tir. Bu s n fta tarih konular nda Türklerin ana yurdundan Osmanl Devleti’ne kadar olan dönem ve Kurtulu Sava sonras olan devrimler incelenmi tir. Be inci s n fta Co rafya konular ndan Türkiye’nin kom ular ve Türkiye’nin ili kide oldu u devletler ve k talar, okyanuslar incelenmi tir. Tarih konular nda Osmanl Devleti, Kurtulu Sava ve Gkinci Dünya Sava incelenmi tir. Yurtta l k bilgisi konular nda demokrasimizin geli mesi, çok partili hayata geçi , yeni anayasam z, hükümet te kilat ve sosyal i ler incelenmi tir. Derslerin hedefleri taksonomik olarak saptanmad ndan konular n içeri i hedeflere göre yaz lmam , hedefler de il, içerik ön planda tutulmu tur. Gçerik, 1948 program na göre daha dar kapsaml olmas na ra men yine kuru ve gereksiz bilgi ö renmek zorunda kal nm t r. “Toplula t rma esas nda 1948 program n n tarih, co rafya konular ndan baz lar al nmamak suretiyle, program tasla n n bu derslerle ilgili yükü k smen hafifletilmi tir”

(Tümer,1965: 44-45). “ 1962 Glkokul Program Tasla esnek-elastiki karakterdedir” (Güngördü ve Güngördü, 1966: 63).

1968 Sosyal Bilgiler Program#’nda çerik le lgili Yorumlar Tablo 4.10.

1968 lkö%retim Program#’nda Sosyal Bilgiler Ders Saati ve Ünite Say#s#

S n f Ünite Say s Haftal k Ders Saati

IV.S n f 5 3

V.S n f 6 3

Kaynak: MEB Glkokul Program , 1968

1968 Glkö retim Program ’nda, dersin üniteleri 4. s n fta be , 5. s n fta alt ünite eklinde düzenlenmi tir. 1962 Glkokul Program Tasla ’nda ülke ve toplum incelemeleri program sosyal bilgiler olarak de i tirilmi tir. Üniteler daha toplu, bütün hale getirilmi tir. Program disiplinler aras bir yap ya sahiptir. Sosyal bilgiler dersi içeri i genel olarak Glimiz, Türkiye’miz, Gslamiyet’in do u u ve ilk Gslâm Türk Devletleri, Osmanl Devleti, Kurtulu Sava , Devrimlerimiz, Gkinci Dünya Sava , Dünyaya Toplu Bak , Demokrasimiz konular ndan olu mu tur. Ders konular n n ba nda 4. ve 5. s n flarda i lenecek belirli gün ve haftalar aç klanm t r.

Yeni haz rlanm program n özellikleri u ekildedir: Yeni program köy ve ehirde okuyan ö rencilerin bilgi farkl l klar n giderme amac n gütmektedir. Çocu a faydas z bilgileri y mak yerine, onun ihtiyac olan bilgileri vererek davran de i ikli i sa lamaya çal lm t r. Glkokullarda e itime yak n çevreden ba lan lmas , öngörülmü , çocuklar n bulamakta güçlük çekece i ödevlerin verilemeyece i belirtilmi tir. Yeni programda Tarih, Co rafya, Yurtta l k Bilgisi dersleri Sosyal Bilgiler ad alt nda, Tabiat Bilgisi, Aile Bilgisi, Tar m-G dersleri Tabiat Bilgileri ad alt nda birle tirilmi tir. Yaz dersi Türkçe dersi içine al nm t r. Çevrenin özellikleri e itimde rol oynam t r. Çocuklara dünyan n de i mekte oldu u anlat larak onlar n anlayabilece i ekilde uzay, atom ara t rmalar ile ilgili son bilgiler verilmi tir (Cumhuriyet Gazetesi, 1968).

1968 Glkö retim Program ’nda ilk defa konular üniteler eklinde düzenlenmi tir. Bu programda da hedefler taksonomik olarak yaz lmad ndan,

içerik ön plandad r. Konular n yo unlu u dikkat çekmektedir. Ünite konular aras nda kopukluk söz konusudur. Örne in; “Türkiye’miz” ünitesinde “Türkiye’ ye Nereden Geldik?” konusunda eski Türk Devletleri’nden bahsedilmi fakat Anadolu’ya geli a amas ndan bahsedilmeden Anadolu’daki ilk medeniyetlere geçi yap lm t r. Üniteler, yak n çevre (Glimiz ve bölgemiz, Türkiye’miz), basitten karma a, yak ndan uza a, kolaydan zora (ilimiz ve bölgemiz ünitesinde konular, ya ad m z kasaba veya ehir hangi ilde bulunuyor?, ailemiz ve bölgemiz Türkiye’nin neresinde bulunuyor? , ilimiz ve bölgemizin do al durumu, ilimiz ve bölgemizde ya ay , ilimizin yönetimi, ilimiz ve bölgemizin geçmi i hakk nda neler biliyoruz? , ilimiz ve bölgemizin turistik yerleri, milli kalk nmada turizmin önemi olarak belirlenmi tir.), somuttan soyuta olarak düzenlenmi tir. 1968 ilkö retim program nda “Türkiye’ye nereden geldik?” konusu, 1962 Glkokul Program Tasla ’nda Ülke ve Toplum Gncelemeleri Program ’ndan farkl olarak “Türkiye’miz” ünitesi içerinde yer alm t r. 1968 ilkö retim program nda, 1962 Glkokul Program Tasla ’nda Ülke ve Toplum Gncelemeleri program nda yer alan “Ailede, okulda ve yak n çevrede hayat” konusu yoktur. 1968 Glkö retim Program ’nda konular daha ayr nt l hale getirilmi tir. Örne in, 1962 Glkokul Program Tasla ’nda Ülke ve Toplum Gncelemeleri Program ’nda yer alan “Türkiye’nin Nüfusu” konusu 1968 Glkö retim Program ’nda, “Yurdumuzda Nüfus” olarak ele al nm t r. Bu ba l k alt nda u sorular n cevaplar aranm t r: 1.Yurdumuzda ne kadar insan ya yor? (Y llar boyunca nüfus durumumuz.) 2.Nüfusun ne kadar köylerde ne kadar ehirlerde ya yor? 3.Nüfus da l , yurdumuzun kalabal k ve tenha bölgeleri ve sebepleri? 4.Genel nüfus say m ne demektir? Ne zaman ve nas l yap l r? Niçin yap l r? Say m bize ne gibi faydalar ve kolayl klar sa lar?

Bu dönemin müfredat programlar , amaçlar gerçekle tirmekten çok uzak olup bugünün artlar ile ba da mayacak gereksiz konularla doldurulmu tur. Örne in, sosyal bilgiler dersleri isim ve rakam ezberlemeye dayan r. Milli olmayan gerçek için fayda sa lamas mümkün görülmeyen kanunlar konferans halinde verilmelidir. Tabiat bilgisi ve biyoloji kitaplar ndaki ezberi art olan bilgiler, zavall ö renciler ziraat mütehass s olacakm gibi bitkileri, veteriner olacakm gibi hayvanlar en küçük teferruatlar na kadar ö renme zorunlulu undalar (Akta , 1972).

Ünitelerde kazand r lmas gerekli ana ve yard mc noktalar n belirtilmemesi, ula lmas hedeflenen amaçlar n rastlant ya b rak lmas bak m ndan program n önemli bir eksikli idir.

1998 Sosyal Bilgiler Program#’nda çerik le lgili Yorumlar

1998 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda ise, ders konular 4. s n fta dört, 5. s n fta dört eklinde düzenlenmi tir. Programda, sosyal bilgiler dersi, tarih, co rafya ve yurtta l k bilgisi derslerini kapsayacak ekilde toplula t r lm t r. Bu nedenle Sosyal bilgiler dersi, 1962 ve 1968 programlar nda oldu u gibi disiplinler aras bir yap ya sahiptir. Üniteler hedeflere göre düzenlenmi tir. 1998 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda konular üniteler eklinde düzenlenmi tir, ilk defa her s n fla ilgili bölümün ba nda s n f üniteleri ve süreleri tablo eklinde verilmi tir. Program n sonunda “Sosyal Bilgiler Dersinde Kullan labilecek Araç ve Gereçler” ba l alt nda sosyal bilgiler dersinde kullan labilecek araç ve gereçler ile ilgili liste verilmi tir. Program n ba nda “Atatürkçülük Program ” ad alt nda Atatürkçülükle ilgili konular n hedef ve davran lar yeniden düzenlenerek verilmi tir.

Tablo 4.11.

1998 Sosyal Bilgiler Ö%retim Program#’nda 4.S#n#f Üniteleri ve Süreleri

ÜNGTELER AMAÇ SAYISI ÖNGÖRÜLEN DERS SAATG SAYISI ORAN % 1-Okul, Aile ve Toplum Hayat 32 27 25 2-Yak n Çevremiz 16 15 14 3-Glimiz ve Bölgemizi Tan yal m 32 39 36 4-Tarih Glk Yurdumuz ve Tarihte Anadolu 16 27 25 Toplam 96 108 100

1998 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda, dersin genel amaçlar na ula mak için 4. s n fta 96 hedef belirlenmi tir. Hedeflere ula mak için 4 ünite düzenlenmi tir. “Glimiz ve Bölgemizi Tan yal m” ünitesi 32 hedef ve 39 öngörülen ders saati say s yla en a rl kl ünitedir. 32 hedef ve 27 öngörülen ders saati say s yla “Aile, Okul ve Toplum Hayat ” ünitesi, 16 hedef ve 27 öngörülen ders saati say s yla

“Tarih Glk Yurdumuz ve Tarihte Anadolu” ünitesi, 16 hedef ve 15 öngörülen ders saati say s yla “Yak n Çevremiz” ünitesi takip etmi tir.

Tablo 4.12.

1998 Sosyal Bilgiler Ö%retim Program#’nda 5.S#n#f Üniteleri ve Süreleri

ÜNGTELER AMAÇ SAYISI ÖNGÖRÜLEN DERS SAATG SAYISI ORAN % 1-Vatan ve Millet 7 12 11 2-Cumhuriyete Nas l Kavu tuk? 12 39 36 3-Güzel Yurdumuz Türkiye 31 36 33 4-Gslâmiyet’in Do u u, Yay l Ve Türler 12 21 20 Toplam 62 108 100

1998 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda, genel amaçlara ula mak için 5.S n fta, 62 hedef belirlenmi tir. Hedeflere ula mak için 4 ünite düzenlenmi tir. Hedefler 4. s n f hedeflerinin devam niteli inde ve giderek derinle mektedir. Hedef say s nda azalma olurken ünite say s ayn kalm t r. 12 hedef 39 öngörülen ders saati say s yla “Cumhuriyetimize Nas l Kavu tuk?” ünitesi en a rl kl ünitedir. Bunu 31 hedef 36 öngörülen ders saati say s yla “Güzel Yurdumuz Türkiye”, 12 hedef 21 öngörülen ders saati say s yla “Gslâmiyet’in Do u u Yay l ve Türkler”, 7 hedef 12 öngörülen ders saati say s yla “Vatan ve Millet” ünitesi izlemi tir.

Programda yer alan üniteler her s n f düzeyinde, kapsam geni letilerek verilmi tir. Örne in: 4. s n fta yer alan “Tarih Glk Yurdumuz ve Tarihte Anadolu” ünitesi, 5. s n fta “Gslâmiyet’in Do u u, Yay l ve Türkler” ünitesi ile 6. s n fta “Türkiye Tarihi” ve “Osmanl Devleti’nin Kurulu u” 7. s n fta “Gstanbul’un Fethi ve Sonras ”, “17. ve 18. Yüzy llarda Osmanl Devleti” ve “19. ve 20. Yüzy llarda Osmanl Devleti” üniteleri olarak devam etmi tir. S n f düzeyi ilerledikçe konular n kapsam geni letilmi , baz konular ç kar lm , baz konular eklenmi tir.

1998 Sosyal Bilgiler Ö retim Program , ilkö retimin 8 y l olmas ile eski ilkokul 4. ve 5. s n f sosyal bilgiler dersleri ile ortaokul milli tarih ve milli co rafya dersleri kald r lm , 4., 5., 6. ve 7. s n f sosyal bilgiler dersleri olarak birle tirilmi ve

yeniden düzenlenmi tir. Programdan baz konular ç kar lm , programa baz konular eklenmi tir. 1998 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda konular, üniteler eklinde düzenlenmi , ve yak ndan uza a, somuttan soyuta, basitten karma a, yak n çevreye uygun olarak düzenlenmi tir. Programda her ünitenin süresi ve oranlar belirtilmi tir. Böylece ana fikre ve ula mak istenen hedefler rastlant ya b rak lmam t r. Programda her ünitenin ba nda ö rencide olu mas beklenen hedef ve süreleri yaz lm t r. Fakat hedef davran lar yaz lmam t r. 1998 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda daha önceki programlara göre daha ça da program geli tirme ilke ve teknikleri dikkate al nm olmas na ra men, programdaki eksiklikler tamamen giderilememi tir. Di er programlara göre hem toplumun hem de bireyin ihtiyaç ve beklentilerine daha çok cevap verecek ekilde haz rlanm t r.

2005 Sosyal Bilgiler Program#’nda çerik le lgili Yorumlar

2005 Sosyal Bilgiler Ö retim Program , yap land rmac kuram n bak aç lar n içeren, özellikle çoklu zeka kuram na dayal , ö retim yakla m n

benimseyen ve ö renme s ras nda ö rencinin merkezde oldu u s n f uygulamalar na a rl k veren bir programd r. Programda, sosyal bilgiler dersi, tarih, co rafya ve yurtta l k bilgisi derslerini kapsayacak ekilde toplula t r lm t r. Bu nedenle sosyal bilgiler dersi 1962, 1968 ve 1998 programlar nda oldu u gibi disiplinler aras bir yap ya sahiptir. Eski programda, bili sel alan n bilgi basama a rl kl iken, yeni programda uygulama ve analizi öne ç karmaktad r. 2005 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda ders konular 4. s n fta 8, 5. s n fta 8 ünite eklinde düzenlenmi tir. Üniteler ö renme alanlar na göre düzenlenmi tir. 2005 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda da konular, üniteler eklinde düzenlenmi tir. Bu yeniliklere dayal olarak ilk defa programda, sosyal bilgiler dersinin genel hedefleri, ünite kazan mlar , sosyal bilgiler dersi ö retim program kazan mlar ile e le en ara disiplin alan kazan mlar , tablolar halinde verilmi tir. S n f etkinlikleri, sosyal bilgilerin vizyonu ve yap s , s n flar n Atatürkçülük tablolar , ölçme ve de erlendirme bölümleri programda yer alm t r.

Tablo 4.13.

2005 Sosyal Bilgiler Ö%retim Program#’nda 4. S#n#f Ö%renme Alanlar#, Üniteleri ve Süreleri

2005 Sosyal Bilgiler Ö retim Program ’nda dersin genel amaçlar na ula mak için 4. s n fta 46 kazan m, 108 ders saati say s belirlenmi tir. Hedeflere ula mak için 8 ünite düzenlenmi tir. “Ya ad m z Yer” ünitesi 8 kazan m 15 ders saati say s ile en a rl kl ünitedir. 7 kazan m 15 ders saati say s ile “Üretimden Tüketime” ünitesi, alt hedef 15 ders saati say s ile “Geçmi imi Ö reniyorum”

Ö RENME