ibahiyye’nin Goru§lerinin Ele§tirisi

/

bahiye’ye²²³gore, kulAllah’i.sevmedezirve noktasinageldigindeorug, zekat,

hac

gibizahir ibadetler

ondan

du§er.

Bundan

sonra

bu

gahsinibadeti, tefek-kiirolur. Kendi nuruyla

goge

yiikselir, cennetegirer, hurilerlekucaklagir.

Ehl-i Siinnet alimlerine gore,

bu

iddialann higbir Islami dayanagi yoktur.

Qunkii Nebilerkendi baglannagoge gikamazlar. Allah Teala'ntn

Peygamberimiz hakkinda buyurdugu

“Kulu

Muhammed'i

geceleyin, Mescid-i

Haram’dan

kendi-sine bazi ayetlerimizi gostermek igin, etraftni miibarek kildigirmz Mescid-i

Ak-sa’yagotiirenAllah, herturlii

noksan

sifatlardanmunezzehtir^”224soziinde, yine Hz. Isa

hakkinda

“FakatAllah

onu

kendisine yukseltmigtir"²²⁵, yine Hz.

Adem

ile ilgili olarak“Dedikki:

Ey Adem,

sen vee§in cennette oturun, ikiniz de

ondan

dilediginiz yerde bol bol yeyin, fakat §u agaca yaklagmayin,

yoksa

zalimlerden olursunuz"²²⁶,

aynca

Hz.Idris’in

durumunu

anlattigi“Biz

onu

yticebiryere

yiik-223. lbahiyye, dinin emirleriyleahlakive herhangibirkanuniduzenlemeleribenimsemeyen gruplaraverilengeneladolup,hemen hemenhertoplumvedevirde bulunmaktadir.

Is-lamtarihioncesindeMezdekiyye, IslamtarihindeiseBabekiyye, Batmiye, Karamita ve a§in §fa firkalan temsiletmi§tir.

224. el-lsra 17/1.

225. en-Nisa4/158.

226. el-Bakara 2/35.

(BAHRO'L-KELAM TERCUMESt) ^•145

selttik^"227

sozunde

de peygamberlerin kendi

imkanlan

dogrultusunda goklere yukselmedigini gormekteyiz.

Allah’in elgileri boyleyken, onlann di§indakilerinkendi ba§lanna

goge

yiik-selmelerirniimkiindegildir.Ibahilerinbirkisminagore,AllahTeala kadinive

ma-kyaratti veonlari erkekleri ortakmailkildi. Insan

ba§kasinm makna ya da

kan-sinaihtiyagduyarsa,onlanalabilir. Qunkii

Adem ve Hawa

oldiiktensonra

onla-nn

mallanbizleree§itbir§ekilde miras kaldi.

Ehl-i Siinnet’e gore, birkimsenin

mak

kendi nzasiylavermedikpe ba§kasina helal degildir. Nitekim

“Ey iman

edenler! Mallannizi aranizda haksizhkla

yeme-yin.

Ancak

kendi

nzamzla

yaptigimzticaretle

yemeniz

helaldir^”228 §eklinde bu-yurmaktadrr.

Bu baglamda

rivayet edilen hadisler goktur. Onlardanbirisi §u

ha-distir: “Delil gostermekdavaci,

yemin

iseinkaredenuzerinedir”²²⁹.

Yine onlardan birkismina gore, ki§i Allah’i

sevmede

zirveye ula§irsa,

ona ba§kalanmn

kanlan ve cariyeleri helal olur. Onlar

onun

koklamasi igin tahsis edilmi§ reyhan gibidirler. Qtinku

bu

ki§i Allah’ in sevgilisidir. Kadinlar ise Allah

Teala’mn

kullandir. Sevgilidesevdigineistedigini

vermekten

geridurmaz. Onlar

bu konuyla

ilgili Hz. Ali'nin, “Kadinlarbizim igin yaratilmi§ reyhanlardir. Hepi-mi7,

reyhamn kokusunu

koklanzӤeklindebirsoziinedayanmaktadirlar.

HzlAli’nin

bu

soziiylebaglantiholarakEhl-iSiinnetbilginleri,kadinlann nikah

olmadan

helalolmayacagi goru§iinesahip olmu§lardir. Cariyelerise,

ya

mulkiyeti akina

aimak

ya dayinehiirlerdeoldugugibinikahlamaksuretiylehelal olurlar. Sa-hibi

ondan

ba§kasiylaevlensebile,

onun

cariyesive helalligi

olmaya devam

eder.

Onlarin iddialannin aksine

zinanm

haramligimn delili, Allah

Teala’mn

“Zina eden erkek ve zina eden kadinayiizsopa

vurun

^”230 ayetidir. Bir

ba§ka

delil de Maiz’in zinaettiktensonra recmedilmesidir.Eger

onlann

iddiaettigigibizina

he-lalolsaydi,

Maiz

recmi

hak

etmezdi. Zirahelal olan§eyde,

recm

de sopayla ceza-landirma

da

yoktur.

Ibahiyyedenbirkisminagorebir ki§iAllah’i

sevmede

zirveye ula§mi§sa, Al-lah

onu

ate§e atmaz, giinkii Allah’in

cehenneme

soktugu kul, bir

daha

cennete girmez. Cennetipin de

aym

§ey sozkonusudur.

Onlann

gdrii§leri yanli§tir, ziraveliolsun

ya

da olmasrnkulbirgiinah i§ledi-gi

zaman bu

Allah’in dilemesiyle

meydana

gelmi§tir.Allah Tealaisterse

onu

faz-227. Meryem 19/57.

228. en-Nisa 4/29.

229. Buhari, “Ahkam" 12.

230. en-Nur24/2.

146 ^•MATURlDtAKAlDt

liylabagi§lar, isterse de adaletiyle

ona

azapeder. Zira ^“

0

, kimi dilerse yarligar,

-kimi istersede cezalandinr"²³¹ buyurulmaktadir. Giinahlan olgiisiinde

ona

azap ettikten sonra

O’nun

rahmeti

ve

nebilerin §efaatiyle

kulunu cehennemden

51 ka-nr.

Bu durum iman

iizerevefat etmi§ olmasi§artiylagegerlidir.

Soz konusu

ki§inin

durumu,

^iizerini5rtenpislikleringiderilmesiiginate§e ati-Ianaltingibidir.

Onu

kaplayanpislikleryaniptaondakialtinortayagiktiktan son-raoradan ahnir. AllahTeala

bu

ornekte oldugu gibi

onu da cehennemde

birak-maz. Bu mu’minin durumu,

kafirin

durumunun

aksinedir. Qunkiiinkarciate§i tu-tu§turmak

ve yakilmak

igin hazirlanmi?

odun

gibidir.

Bu

ba§kabir

manaya

gel-meyecek

§ekilde belirgindir. Cennetliklerin

durumu

ise boyle ^{degildir. Qiinkii} 0 nefsini terbiyeetme,tovbe

veya

Nebilerin §efaatiyle, giinahkirliliginden

annma-dikga,cennete giremez.

Nitekim Hz.

Muhammed

“Cennetikolaycagirilecekbiryer

mi

zannediyorsu-nuz. Vallahi incigibiolmadikga oraya giremezsiniz" buyurmugtur. Ate§,

cenne-tinaksinegiinahlanyakarve onlanasi

mu’min

olmaktananndirir.Boylece

men-finiteliklerden

annan

miimin, oradan gikar. Cennetiseigerisine girenleri oradan gikmalan igintemizlemez.

Yine

bu

firkaninbir kisminm, “kul Allah sevgisinde zirveye ula§inca

ondan

emir

ve nehye muhatap olma durumu

ortadankalkar. Artik

bu

ki§iye her

cam-mn

istedigi helaldir. Habibullahtan, oliimle kiifurarasinda tercih

yapmasi

isten-diginde 0, oliimii tercih ederse,

bu

ki§i az once sozii edilen zirveyeula§rm§ de-mektir. Miinafik

olmayan

herkes de habibullahtir” tarzindabir yakla§ima sahip olduguanla§ilmaktadir.

Ehl-i Siinnet alimlerine gore, higbirki§iden emir ve

yasaklamaya muhatap olma

sorumlulugu kalkmamaktadir.

Bu baglamda

Allah’a en yakinolan, en agir sorumluluklanyiiklenir,

Peygamberin durumu da

boyledir.

0

, Allah' in sevgilisi

ve

kullan arasindan segtigi birisiydi.

Ayaklan

§i§inceyekadar

namaz

^kilardi. Ni-tekim

“Ey

Nebi! Allah’tan kork"²³², “Gecenin bir boliimiinde de O’na secde et"233

,

“Ey

peygamberler!

Temiz

vehelalolan §eylerdenyiyin; giizel

amel ve

ha-reketlerdebulunun”²³⁴,

“Emrolundugun

gibidogruol!"235

tarziemirlere

muhatap

(BAHRU

'L-KELAM TERCUMESl) ^• 147

Ote

yandan

Hz.

Adem

de ayni §ekilde

onun

sevgilisive segkinkuluydu, Al-lah Teala, Ҥu agaca

yaklagmaym"

²³⁶ diyerek,agacin

meyvesinden yemeyi

on-larayasaklarmgti. E§iyle beraberyedikleri

zaman, ona

sitem etmi§ ve cennetten gikarmigti.

BirrivayetteHz. Ai§e,oliinceyekadarPeygamber'inevhalkiikidefatig

gun

pegpege

bugday

ekmegini yiyememiglerdir. Yine bir hadis-i §erifte

Peygamber

efendimiz“Bir

gunde

yedi

Peygamber

aglikve bittendldiiler” diye buyurmugtur.

Mu’minlerin.dini yukiimluliiklerlesorumlu

olmasimn

kaldinlmasiyla beraber, Al-lah'

m

nimetlerindenistifade etmesiise,

bunun

cennette gcrgeklegecegivaat edil-mi§tir.Nitekim

konuyla

ilgiliKur'an’da “Gegmi§giinlerdeyaptigimz i§lerden

otu-rii afiyetleyeyin, igin”237

mealinde

buyruk

bulunmaktadir.

Buna

gore lbahiyye-nin anlayi§min aksine,

manevi

tekamul eden bir ki§i,

dunyada

degil, ahirette oduliinualacaktir.

Allah Tealakullanna,

“Onun

iginsizdenher

kim bu aya

§ahitolursa

onda

orugtutsun"²³⁸diyerek orucuemretmigtir.Yine0,

“Ey iman

edenler! Orug,

siz-den

oncekilerefarz kilindigi gibi sizedefarz kilindi"239diye

buyurmugtur.

Kul,

mu’

min, akilli, balig

olma

gartlarim tagidigi siirece

bu emre

muhataptir. Al-lah’in,

“Hem namazi

dosdogrukilin, zekativerin, riikuedenlerle birlikte sizde riikuedin"²⁴⁰

sozunde gegen namaz,

zekatgibidigeribadetler iginde ayni

buy-ruk soz konusudur. Hasta ve

yolcunun durumuysa

farklidir. Onlara orucu

ye-me mubah

kihnmigtir.

Ancak

AllahTeala’mn, "Iginizden hastaolan

veya

yol-culukta

bulunan

ise, digergiinlerde, tutamadigigiinlersayisincatutar.

Ona

da-yanipkalacaklariizerinedebir

yoksulu doyuracak

kadarfidyegerekir.

Her kim

de hayrinafidyeyiartirirsa,

hakkinda daha

hayirhdir.

Bununla

beraber,eger bi-lirseniz, orug

tutmamz

sizin igin

daha

hayirhdir’’²⁴¹ sozlerinde

oldugu

gibi

bu durumda

olanlann orug tutmalan

daha

iyidir.

Hayiz ve

nifasgoreninhali,

bun-larinkinden farklidir. Bunlar orug tutamaz,

namaz da

kilamaz.

Orucu kaza

et-tigihalde,

namazi

sikintiyasebepolabileceginden,

kaza

etmezler.

Orucu

tutma-da

namazi kaza

etmesihalinde, yagayacagisikmtiyi

yagamasi

soz

konusu

de-gildir.

148^•MATURiDlAKAlDl

Allah’i

sevmede

doruk noktasina ula§anlardan ibadet diistugu halde, pey-gamberlerden

kalkmaz

diyen kimse,velilerin derecelerini peygamberlerden

daha

iistiinve onlardan

daha

erdemli olarak gormektedir.VeliyiNebi'den

daha

list de-recedegorenise, acikliazabi

hak

^etmi§tir.

(BAHRtl'L-KELAMTERCUMESt).^• 149

BOLUM

Belgede Ebu l-muin en-neseft. MATURtDI AKAlDl. (Bahrii l-kelam Tercumesi) Notlarla Terciime Eden. Do?. Dr. Ramazan BlQER (sayfa 142-147)