Allah’a Mekan Nispet Etmek

Tf

^erramiye52, “Allah Tealaar§tadir,

onu

kaplayacakbir§ekildeorada yer

tut-x V

mu§tur" demi§tir. Onlar, “Allah’tirgoklerive yeri ve ikisinin

arasmda

bu-lunanher §eyialtidevrede yaratanve sonra Kudret ve HakimiyetTahti’na (ar§) oturan"^53.

BaziMiifessirleregore‘Istivaetti'nm anlarru,

hukumran

oldu demektir.

Ba§-ka

birdeyi§leAr§in padi§ahimanasindadir. Kelimenin

bu anlamda

kullanili§min dogru

olduguna

dair birdelilde, “Bi§r Irak’aistila (istiva) etti/KiIica

ve kan dok-meye ba§vurmadan”

§eklindeki§iirdir.

52. Kerramiye,zuhdyoniiagirhkholan

Muhammed

b. Kerrames-Sicistanfnin (6.255/869)

fikirierietrafindaoilman cemaatin olugturdugubir mezheptir.lbnTeymiyye,Makdisi el-Beggari onuEhl-iSiinnetarasmdakaydederken, Ebii’l-Hasan el-E§'an tarafindan Mur-cie’ninbirkoluolarakgosterilir.Ebu Mansurel-MatimdiiseKerramiye’yi“imamsadece sozden (kavl) ibaretsayaniar”geklinde miistakilbirmezhepsayar.Maveraiinnehir Sun-niHanefilerindenEbii’I-Yusrel-Pezdevfise,onlanHanbelilerlebirlikte'miicessime' kate-gorisinde gosterir. Genel birdegeriendirme yapilacakolursa, Kerramiye mezhebi, itikadf goriigleri bakimindan Sunni itikad esaslanna yakin bir konumda oldugunu soylemek mumkiindur. Bk. Cagfer Karadag, "Kerramiye ve itikadi", Kelam Ara§tirmalan, V, 2 (2007), 41-62.

es-Secde32/4.

53.

46 ^•MATURtDlAKAlDl

Buradaki ‘istiva’

dan maksat

oraya

hakim

olmaktir. Maliki

mezhebinin

on-deriolan

Imam

Malik’e (o. 179/795) ilgiliayetinanlamisoruldugundao: “Istiva

malumdur,

keyfiyeti/niteligiiseaklin

simrlanm

agar.Ayete

iman etmek

vaciptir.

Manasmi

kurcalayarakinsanianlayigaindirgeyecekgekildesoru

sormak

bidattir”

demigtir.

Bu

soruyu soran kimseninniyetinisezerek, “Seni yanlig diigunceler ige-risinde goruyorum.

Bu

tur konularda

ugragma”

demigtir.

Bu

soruyu soran kigi,

Cehm

b. Safvan_(6.

128/745-46)

idi54

.

Allah Teala'mnarga istivasinm fiziki

baglamda

duguniilmemesinigerektiren bir

bagka

onemli noktada,

O'nun

argi

yaratmadan

once de varolmasidir. Allah’in arga yaratildiktan sonraintikal ettigini

soylemek

decaiz degildir. Ciinkii bir

yer-den

digerinegegme, yerlegme

anlaminda

^olan intikal, yaratilmi§ varliklann ozel-ligidir. Allah Teala da

bundan

munezzehtir.

Istivanin

mekansal baglamda

anla§ilmasininimkansizliginmbir

ba§ka

sebe-bi de, Ar§in uzerine Allah'in

mekan

tuttugunu soyleyen kimse, ar§in

ondan

bu-yiik

O'nun

daar§tanbuyiik

oldugunu

soylemektengeriduramaz.

Bunu

soyleyen her

kim

isedinden uzakla§mi§ olur. QiinkuAllah’abir sinirtayin etmi§olur. Hz.

Ali’den (r.a.) gelenbirrivayette,Kendisine"Rabbimizgogii

yaratmadan

once ne-redeydi?" diye sorulunca, o,

"Mekan ve zaman olmadan

once de varolan Allah

hakkinda bu

soruyu

sormak

ne kadaranlamsiz!

0

^§u

anda

da degi§ime

ugrama-dan

oldugugibidir" demi§tir.

Caferi Sadik’tan {6. 148/765) gelen bir rivayette, Tevhit ug kademelidir.

Bunlar,

O’nun

higbir

geyden

neget etmedigini,bir

mekanda

yer tutmadigim vebir geyiniizerindeolmadigimbilmekdir.Allah'inbirgeyden turediginisoylemek, ya-ratilmig

oldugunu

kabul

etmek

olur.

O'nun

biryerdebir

mekan

tuttugunu soyle-yerek

onu bu

gekilde nitelemek,

O'nu

simrliliklatavsif

etmek

anlaminagelir.

O’nu

birgeyiniizerinde olarakkabul etmek, Allah'iihtiyagsahibi

olmak

ve

taginmak-la nitelemek

manasina

gelir.

Bu

turyaklagimlar^ise, din digikabul edilir.

Soziinozii, Mtigebbihe, goruglerini "Kudretve ihtigam sahibi olan Rabbini-zinZati (vechi) sonsuza

dek

kalicidir"55gibiayetler

yaninda

“Allah

Adem’i

eliy-le yaratti. Tevrat’i eliyle yazdi. Firdevs,

Adn

Cennetlerini, levhi, argi

ve

kalemi

54.

Tam

adi,Ebu MuhrizCehmb.Safvan es-Semerkandiet-Tirmfzf olup,ilkkelamcilardan ve

Cehmiwe

firkasinm kurucusu olarak.kabuledilmektedir. Cebriyye anlayigimsavunmug, bazi gdriiglerinden dolayi, hadisciler, fikih ulemasi, Ehl-i sunnec ve Mu’tezile mezhebi mensuplanncaelegtirilmigtir.Kendisininbireseriolmadigi igin.goriiglerikonusunda bag-kalaritarafindan anlatilanlardogrultusundabilgilenmekteyiz.

er-Rahman 55/27.

55.

(BAHRU’L-KELAM TERCUMESl) ^•47

eliyleyaratti.

Tuba agacim

eliyle dikti”ve “Deveyieliyleyaratti” turnmiitegabih hadisierinzahirinedayandirmaktadir.

Muhammed

b.

Hasan eg-§cybanfden

⁵⁶ (r.a.) gelen bir rivayette o, "Al-lah'tan gelenlere

onun murad

ettigigekilde

iman

ederiz. Rasulullah’dan gelen

ha-berlere de,

onun bu

haberlerdenkastettigi

anlama iman

ederizdemeliyiz” geklin-de buyurmugtur.

Ommetin

biiyiiklerininve

bu

dininalimlerinin

gogunun

tercihide

bu

dogrul-tudadir. Cehmiyye, "Gokte ve yerde Allah

yalmz

O’dur”⁵⁷, "0, goklerin

ve

yerin Allah’i, gizlediginizve agiktanyaptigimzher geyive

hak

ettiklerinizi bilir”58 ayet-lerinedayanarak, Allah’a

mekan

izafe etmiglerdir.

Yine Cehmiyye, “Allahelbette,Kendisinekargi sorumlulukbilinci tagiyanlar-laberaberdir”, “Aralanndagizli gizli

konugan

heriigkiginin dordiinciisii

mutlaka

O’dur

ve

her beg kigininaltincisi; ister

daha

azistersegokolsunlar

ve

nerede bu-lunurlarsabulunsunlar O'nsuz olamazlar"⁵⁹, “Neredeolursaniz olun

0

sizinle be-raberdirve Allahbiittin yaptiklannizi gormektedir”^{60 ayetlerini} delilolarak kul-lanmaktadirlar.

Bu

tiir ayetleri kendi goriiglerinin dogrulugunu isbat

baglaminda

kullanma-lan, isabetli degildir, giinkii Allah’in goklerde ve yerde

olmasimn

anlami, yerde ve gokteolanlar

O’nun

takdirve tedbiriyledir. Nitekim “0 Gokteki'nin,

yeryiizu-nun

bir

gun

gelip sarsilmaya bagladigmda sizi

yutmasina

izin

vermeyecegine emin

olabilirmisiniz?"⁶¹ mealindekiayetinanlami, "Goktekudreti

ve

eserleri go-riineninazabindan

emin

mi oldunuz” geklindedir.

Ug

kigiaralanndafisiltiylakonugtuklarindadordiinciisu O’dursoziiniin anla-mi, “Allah’inilmionlarlaolur, yani onlardan haberdarolur"

manasmdadir.

Yine

"Siznerdeyseniz o sizinledir" ayetindeki ifadeise,

“O’nun

ilmininsizinle olmasi-dir" geklinde

anlamak

gerekir,

Eger

onun

bir

mekanda oldugunu

soylersek

bu

soziimiizbizigirkin bir sonu-cagotiiriir.

Bu

soztimuzmutlaka gu sonuglardanbirinidogurur.

Ya

tiim varligiy-laheryerdeolur.

Ya da pargalannm

her yerde olmasisuretiyleheryerdeolur.

Ve-56.

Muhammed

b. Hasane§-§eybanf, EbuHanife,Ebu Yusuf^i!ebirlikte, Hanefi mezhebinin ugbiiyiikimamindanbiri olup,eserleriyle Harieflliginsistemlegmesindeveyayilmasinda onemlikatkilan oldu.

48^•MATORlD!AKAlDl

yahut

biryerdeolup

ba§ka

^biryerde olmaz. Biitunvarligiylaher yerde olmasi

ba-tildir (yargisi gegersizdir). (Junkiibu,ikiilahin varligive tekbirilahin

olmamasi sonucuna

goturiir.

Oysa

kainatta tekbirilah vardir. Cuzleriyle heryerde olmasi

da

batildir. Zira Allah'iciizlerle tavsif

eden

(niteleyen) kafir

olmu§

^olur.-Bir yer-deolupba§kabiryerde

olmamasi

dabatildir. Qunkti

bu durumda

o

yaratilmi§la-nn

alametlerinden

ve

sifatlanndan olanintikale ihtiya$

duymu§

^olur.

Oysa

Allah Teala

bundan

munezzehtir.

(BAHRU’

L-KELAM

TERCUMESl) ^•49

BOLUM

Belgede Ebu l-muin en-neseft. MATURtDI AKAlDl. (Bahrii l-kelam Tercumesi) Notlarla Terciime Eden. Do?. Dr. Ramazan BlQER (sayfa 43-47)