A- AVUSTURYA MACARİSTAN OKULLARI 85
4) İstanbul’da Açılan Fransız Okulları 106
Tablo 11: İstanbul’da Açılan Fransız Okulları’nın Kronolojik Tablosu İstanbul’da Açılan Fransız Okulları’nın Kronolojik Tablosu 261
Kuruluş
Tarihi Okulun Adı
1583 Saint-Benoit Fransız Okulu 1629 Saint-Georges Fransız Okulu
1629 Beyoğlu Saint-Louia Dil Oğlanları Koleji 1745 Saint-Georges Dil Oğlanları Koleji
1803 Galata Saint-Benort Erkek Koleji(Saint Benort Fransız Okulu’nun Devamı) 1839 Saint Benoit Providence Fransız Müessesesi
1842 Galata Saint-Pierre Fransız Okulu
1844 Pangaltı Notre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi 1846 Sainte-Pulcharic Fransız Kız Ortaokulu
1853 Taksim Saint-Vincet de Paul Fransız Müessesesi 1853 Bebek Saint-Joseph Fransız Müessesesi
1856 Pangaltı Notre Dame de Sion Fransız Müessesesi
1857 Şişli Notre Dame de la Paix Fransız Müessesesi(Daha önce kurulmuş ancak 1857’de resmileşmiştir.)
1863 Kadıköy Notre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi 1864 St. Joseph Erkek Koleji (Kadıköy)
1864 Saint-Pulcherie Cizvit Erkek Koleji 1870 Beyoğlu Saint-Michel Fransız Koleji 1870 Taksim St. Jean Baptiste Fransız Okulu 1871 Pangaltı St. Esprit Fransız Erkek Okulu 1871 Pangaltı Saint-Esprit Fransız Kız Okulu 1872 Beyoğlu Sainte-Elisabeth Fransız Yatılı Okulu 1872 Beyoğlu Sainte- Elisabeth Fransız Ücretsiz Okulu 1878 Frerélerin Kadıköy Erkek İlkokulu
1882 Beyoğlu Saint Louis Fransız Ruhban Okulu 1882 Kumkapı St. Jeanned Are Fransız Okulu 1883 Büyükada Saint-Antoine Fransız Okulu 1883 Kumkapı Assomption Fransız Koleji
1886 Fenerbahçe Ste.Irene Fransız Okulu
1894 Üsküdar İmmaculeé Conception Fransız Koleji 1895 Haydarpaşa Sainte- Euphémic Fransız Okulu
1896 Feriköy St. Jean Chrysostome – Ste. Jeanne d’Are Fransız Koleji 1896 Bebek Saint Gabriel Fransız Okulu
1898 Haydarpaşa Saint- Louis Erkek Koleji
1909 Bakırköy Notre Dam edu Rosaire Fransız Koleji 1910 Yeşilköy Sacré Coeur Fransız Okulu
1. Saint-Benoit Fransız Okulu:
Bu okul Osmanlı İmparatorluğu devrinde İstanbul’da kurulan ilk Fransız öğretim müessesesidir. 8 Kasım 1583’te İstanbul’a gelen Fransız Cizvit misyonerleri, Galata’daki Saint-Benoit kilisesi ve manastırına yerleştirildiler. Burada 18 Kasım 1583’te Saint Benoit Fransız okulunu açtılar.262 Açılan bu okulun Osmanlı İmparatorluğu’nda kurulan ve 100 binden fazla öğrenci toplayan ve sayısı 500’ü aşan Fransız okullarının ilk olması nedeniyle önemlidir. Osmanlı Devleti’nde dini, içtimai ve siyasi etki ve tepkileri önemli olmuş olan Fransız misyoner öğretim faaliyetlerinin hareket noktasıdır. Saint Benoit Okulu Osmanlı İmparatorluğu’nda yalnız Fransız misyoner öğretim faaliyetinin değil aynı zamanda bütün yabancı öğretimin de başlangıcı sayılabilir.263 Okul bir kere 1612’de bir kere de 1812’den 1831 yılına kadar salgın hastalık nedeniyle kapalı kalmıştır. II. Mahmud tarafından Rum ve Ermeni çocuklarının yanında Türk çocuklarının da koleje devam etmeleri için izin verilmişti.264
2.Saint-Georges Fransız Okulu:
1629’da İstanbul’a gelen ilk Capucin misyonerleri tarafından, Galata’da açılmıştır. Önceleri öğrencileri Fransız ve İtalyan iken, sonraları Rum ve Ermeni öğrencileri de devam etmeye başlamıştır.
3. Saint-Louis Dil Oğlanları Koleji:
1629 yılında Beyoğlu’nda kurulmuştur. Kapusen misyonerlerinin açmış olduğu bu okuldan mezun olanları elçilik ve konsolosluklarda tercüman olarak göreve alabiliyorlardı. Fransızca ve Latince öğretiliyordu. Okulun faaliyetlerinden memnun olan Fransa Kralı XIII. Louis 1637’de Beyoğlu’nda Fransa elçiliğinin yanındaki binayı
262 Polvan, 1952: 145 263 Polvan, 1952: 146 264 Haydaroğlu, 1990: 115
hediye etmiş ve okul buraya taşınmıştır. Latince ve Fransızca’dan başka Rumca, Ermenice, Türkçe ve İtalyanca da öğretiliyordu.
4. Saint Pierre Fransız Okulu:
St. Benoit müessesesinde, Lazarist rahipleri tarafından açılan bir erkek okuludur. Dini nitelik taşımakta olan okulun bütün masrafları “Papalık Propaganda Dairesi” tarafından karşılanıyordu.265
5. Notre Dame De Sion Fransız Kız Lisesi:
“Filles de La Chariteé” cemiyeti rahibelerince kurulup faaliyete geçmiştir. La Chariteé Cemiyeti rahibeleri, 1857’de okulu “Notre Dame de Sion rahibelerine” devrettiler. Okul bu rahibelerin elinde günden güne gelişerek lise haline geldi. Bu okul Osmanlı Devleti tarafından Maden Mühendis Mektebi olarak kullanılmıştır.266 1892 yılında 287 öğrenci devam ediyordu. 198’i yatılı, 89 ‘u yemekli yatısızdı. Yatılılardan 73’ü Latin, 4’ü Katolik Ermeni, 32’si Ortodoks Bulgar, 50’si Ortodoks Rum, 17’si Gregoryan, 22’si Yahudiydi.267
6. Saint-Joseph Fransız Koleji:
1864 yılında Kadıköy’de açılan Saint Joseph Fransız okuludur. 1902 yılında, bir Ticaret Enstitüsü ilave olmasıyla okul önem kazanmıştır. Osmanlı Devleti, 1910 yılında Ticaret Nazırlığı, enstitünün program ve idare yapısını aynen benimsemiş, “İstanbul’da Yüksek Ticaret Okulu’nu” kurmuştur.268
7.Galatasaray Lisesi (Galatasaray Sultanisi)
Galatasaray Lisesi’ni Osmanlı yönetimi ile Fransız yetkililer ortaklaşa kurmuşlardır. Okul Fransız eğitim veya öğretim sistemine göre teşkilatlanarak Fransız eğitimcilerin nezaretinde faaliyete geçmiştir.
Robert Koleji’nin Amerika’nın destek ve yardımlarıyla Hamlin tarafından kurulup faaliyete geçmesi Fransa ve Rusya’yı rahatsız etmiştir. Dış siyasetleri gereği Fransa ve Rusya, kolejin kurulmasına karşı çıkmışlardır. Özellikle Fransa, koleji Amerikan nüfuzunun merkezi olarak görmüştür. 269 Osmanlı Devleti ile iyi ilişkiler içinde olan Fransa, Amerika’nın kurduğu okullarla güç dengesinin kendi aleyhinde
265 Haydaroğlu, 1990: 116 266 Haydaroğlu, 1990: 118 267 Polvan, 1952: 207-208 268 Polvan, 1952:181-182
değişeceğini ve kendisinin ikinci plana itileceğini düşünerek bu duruma karşı çıkmıştır. Bu yüzden Galatasaray Lisesi’nin kurulması gündeme gelmiştir.270 Galatasaray Lisesi, Osmanlı Devleti’nde açılan yabancı okullardan farklı bir özelliğe sahiptir. Galatasaray Lisesi’nin dili Fransızca, eğitim ve öğretimi Fransız eğitim sistemine dayalı, yönetimi de Fransızların elindedir. Ancak giderini Osmanlı Devleti karşılamıştır. Galatasaray Lisesi Osmanlı elit tabakasınca desteklenmiş bir kurumdur.271 1856 Islahat Fermanı ile Müslüman olmayan tebaanın ehliyet ve durumlarına göre devlet hizmetlerine alınmalarını taahhüt etmesi üzerine Fransızlar kendi eğitim prensiplerine göre Hrıstiyanlarla Müslümanların birlikte okuyacağı dilin, Fransızca eğitiminde Fransız eğitim programına göre düzenleneceği ve Fransız öğretmenlerin vazife yapacağı bir lisenin açılması konusunda 15 Mart 1867’de bir muhtıra yolladılar. Fransız büyük elçisi M.Boure’e ile Hariciye Nazırı Fuat Paşa arasında yapılan görüşmede büyük bir lisenin açılması kararlaştırılır. Osmanlı eğitim sisteminin Fransız maarif sistemine göre yeniden yapılanması gerektiği fikrinin ilk uygulama yeri olan Galatasaray Lisesi 15 Nisan 1868’de Mekteb-i Sultanî adıyla açılmıştır.
Diğer vilayetlerdeki Fransız okullarının durumlarına baktığımızda, İstanbul’dan sonra en fazla okulun Kudüs, Beyrut ve Suriye’de açıldığını görüyoruz.