İnsan Kaynakları Yönetimi ve Muhasebe Uygulamaları

Günümüz işletmelerinde üretim faktörleri arasında yer alan insan kaynakları, diğer faktörlerin önüne geçerek büyük bir önem kazanmıştır. 110 İşletmelerin etkinliğini ve verimliliklerini arttırabilmek için bünyelerinde insan kaynakları yönetimine ayrıca bir önem vermeleri gerektiği anlaşılmıştır. Bu önem işletme amaçlarına ulaşmada oldukça etkin bir silah olarak kullanılmakla birlikte ciddi bir rekabet avantajı da yaratmaktadır. Bu silahın kullanımı da ciddi bir insan kaynakları muhasebesi ile olanaklıdır.

İşletmelerde rekabet gücünü arttırabilmek için personel verimliliği konusunda çalışma yapmak zorunluluk haline gelmiştir. Farklı kültürel ve sosyal yapılardan gelen birçok insanı işletmenin temel hedef ve politikaları çerçevesinde tek bir amaca koşmak oldukça zor olmakla birlikte bu zorluk personel muhasebesini gerekli kılmaktadır. İnsan kaynakları muhasebesini zor kılan en büyük etmen kültürel ayrılığın yanında muhasebenin temel fonksiyonundan kaynaklanın rakamsallaştırma boyutunda gizlidir. İnsan gibi sosyal ve homojen olmayan bir kaynağı

110 _{SELİMOGLU, Seval Kardeş; İşletmelerin Etkinliğini ve Verimliliğini Arttırmada İnsan Kaynağı}

rakamsallaştırmak ve üretilen bilgileri de kullanıcılara belli raporlar ölçüsünde sunmak oldukça zor bir iştir.111

İnsan kaynakları muhasebesinin iki temel fonksiyonundan bahsetmek gerekmektedir. Bunlardan biri işletmede bulunan insan kaynaklarının değerinin hesaplanması ve bulunan bu değerlerin finansal tablolarda ilgili kullanıcılara sunulması finansal muhasebe açısından insan kaynakları muhasebesinin fonksiyonunu ortaya koymakla birlikte diğer yandan, yönetim muhasebesi temelli değerlendirmede ise daha çok personelin performans olarak izlenmesi ve işletme hedeflerine olan katkısı analiz edilmektedir.112 Bu iki fonksiyon birlikte insan kaynakları muhasebesinin temelini oluşturmaktadır.

İnsan kaynakları muhasebesinin amaçları ise aşağıdaki şekilde sıralanabilir:113 • Yönetimin temel fonksiyonları olan planlama, kontrol, problemlerin

belirlenmesi ve planlanması, değerlendirilmesi ve seçimi, amaçlarla ilişkili olarak sonuçların geliştirilmesi ve yapılacak işlerin raporlanması konularında işletme yönetimine yardımcı olmak, kısacası yönetim fonksiyonlarının personel temelli etkinliğinin incelenmesi ve bu etkinliğin arttırılması

• Biçimsel organizasyondaki çalışanların değerlerinin bilinmesi ve kapsamlarının açıklanması ile ilgili teorik yapının geliştirilmesi,

• Ölçüm yöntemlerinin belirlenmesi ile ilgili yaklaşımların işletme faaliyet ve süreçleri içerisinde olağan yerinin alması,

• Organizasyondaki çalışanların değerlerinin ve maliyetlerinin ölçümlenmesinin yanında aynı zamanda işletmeye yaptıkları katkıların ve işletme hedeflerine ulaşmadaki paylarının göz önüne serilmesi,

111 _{SELİMOGLU, Seval Kardeş; İşletmelerin Etkinliğini ve Verimliliğini Arttırmada İnsan Kaynağı}

Muhasebesinin Önemi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir 2001. s.3

112 _{BYARS, Lloyd; RUE, Leslie; Human Resource Management; International Edition; McGraw-Hill,}

2004, s.251

113 _{SELİMOGLU, Seval Kardeş; İşletmelerin Etkinliğini ve Verimliliğini Arttırmada İnsan Kaynağı}

Muhasebesinin Önemi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir 2001, s.7, BUDAK Gönül, “Performans Değerlemeden Performans Yönetimine”, MESS-Mercek Dergisi, Ekim 2004.

• Tüm bu yaklaşımlar çerçevesinde adil ve uygun bir ücretlendirme ve prim sisteminin kurulması ve dolaylı olarak personel verimliğinin sürekli iyileştirilmesine katkıda bulunulması,

• İnsan kaynaklarının etkin olarak kullanılmasında üst yönetime analiz edilebilir veri sağlanılması,

• İşletme stokları ve varlıklarının korunmasında ve kullanılmasında personel etkinliği hakkın bilgi sağlanılması,

İnsan kaynakları muhasebesinin amaçları şüphesiz daha da arttırılabilmektedir. Bu amaçlar çerçevesinde insan kaynakları muhasebesinin sağladığı yararlar gerçekten göz ardı edilemeyecek boyuttadır. İnsan kaynakları muhasebesinin muhasebenin sosyal sorumluluğu ilkesi ile doğrudan bir bağı olduğu yadsınamaz.

İnsan kaynakları muhasebesinin perakende sektöründe olan kullanımını incelemek gerekirse bu noktada sektör için büyük önem taşıdığı anlaşılabilmektedir. Çünkü perakendecilik diğer sektörlerden ve çalışma kollarından ayrı olarak satışın gücüne doğrudan bağlı olmakla birlikte bu güç özellikle satış danışmanı çalıştıran perakendecilerin personelleri tarafından yaratılmaktadır. Perakendeciliğin temel sorunu dana önceden de belirtildiği gibi doğru yerde doğru zamanda doğru ürünler ile tüketicilere keyifli bir satın alma deneyimi yaratmak ise, bu etkin bir satış gücü yönetimiyle olanaklıdır. Bu da personel muhasebesinin yönetim muhasebesi temelli uygulamaları ile gerçekleşebilir.

Perakende sektörünü kendi içerisinde alt segmentlere ayrıldığında bazı kolların müşteri ile doğrudan satış ilişkisi kurmak zorunda olan personel istihdam ettiği görülmektedir. Bu durumda personel muhasebesi, yapılması durumda verimliliğe katkı sağlayacak basit bir araçtan öte, tam anlamıyla bir zorunluluk halini almaktadır. Bu durum yüzünden perakende sektöründe personel muhasebesinden algılanan personelin yönetim muhasebesi temelli performans ve verimlilik analizidir.

Bu aşamada genel anlamıyla personelini satış gücünü arttırmada kullanan perakende işletmelerin kullandıklar personel temelli perakende verimlilik analizleri

pek çok farklı açıdan incelenebilir. Perakende sektörünün birçok alt kolunun olduğu ve bu kollardan her birinde bu tekniklerin farklılaşabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Personelini satış odaklı kullanan perakende işletmelerinin personel muhasebesi sorumluluk muhasebesi ile çok yakın benzerlikler taşımakla birlikte bazı noktalarda da farklı yaklaşımlar içermektedir. En temel farklılıklardan birisi sorumluluk muhasebesi belirli bir kar, yatırım veya maliyet merkezi odaklı inceleme içerirken, personel muhasebesi insanı temel almaktadır. İnsan odaklı olan personel muhasebesi sorumluluk muhasebesi ile birlikte kullanıldığında daha fazla değer ve anla taşımaktadır.

Muhasebenin perakende sektöründe pek çok farklı noktada kullanılabildiğini bu şekilde gözler önüne serilmiş oldu. Klasik perakendecilik anlayışından organize perakendeciliğe geçişteki dönüşüm muhasebe enstrümanlarının kullanımı ile gerçekleşebilmektedir. Kısacası muhasebenin kullanım oranı perakendeci işletmeyi organize olmaya dinamik olarak itmektedir. Muhasebenin kullanım oranı diğer bir yarar olarak perakendeci işletmeye markalaşma olanağı tanıyarak kurumsallaşmasına da büyük katkı sağlamaktadır.