(1) AÖ: Çocuklar sizce “Aynı gökyüzünün altında diğer varlıklarla birlikte yaşamamıza rağmen niçin uçmayı yalnızca biz insanlar düşünürüz?” (2) Ö1:Çünkü insanlar uçmak ister.
(3) AÖ: Peki insanlar niçin uçmak ister?
(4) Ö3:Çünkü insan uçmayı çok ister. Kuşlar uçarlar insanlar kuşlara bakarak hayal ederler çünkü Allah kuşların uçmasına izin verir ama biz insanların kanatlarımız olmadığı için uçamayız.
(5) Ö14:Allah bizi düşünmemiz için yarattı.
(6) Ö5:İnsanların kanatları olmadığı için insanlar uçamaz.
(7) Ö7:Kelebekler, arılar ve bu tür hayvanlar uçabilir biz istesek de uçamayız.
(8) Ö10:Çünkü insanın düşünebilme yeteneği vardır. Allah insanı öyle yaratmıştır.
(9) Ö12:Çünkü sadece insanların düşünebilme özelliği vardır. (10) Ö15: İnsanların kanatları olmadığı için.
(11) Ö8:Çünkü insanların aklı vardır.
(12) AÖ: Evet çocuklar insanı diğer varlıklardan ayıran en temel özellik aklı olmasıdır. İnsan aklı ile doğru ve yanlışı ayırt eder. Yine insan aklı sayesinde düşünebilir ve bu düşünceleri sonucunda üretebilir.
Yukarıda verilen diyalog incelendiğinde; fikrini söyleyen öğrencilerin büyük bir çoğunluğu insanın akıllı bir varlık olduğuna vurgu yapmamışlardır. Öğrenciler genel anlamda neden uçamayacaklarını açıklamışlardır. Ö3 adlı öğrencinin s-4:“Çünkü insan uçmayı çok ister. Kuşlar uçarlar insanlar kuşlara bakarak hayal ederler çünkü Allah kuşların uçmasına izin verir ama biz insanların kanatlarımız olmadığı için uçamayız.” şeklindeki söylemi bu duruma örnektir. Bu söylemler insanın akıllı bir varlık olması ile ilişkili değildir.
Ancak Ö14, Ö10, Ö12 adlı öğrencilerin söylemlerinden de anlaşılacağı üzere, insanın aklı ile sergilemiş olduğu düşünebilme özelliği ile problemi açıkladıkları
99
görülmektedir. Ayrıca Ö8 adlı öğrencinin s-11: “Çünkü insanların aklı vardır.” söylemiyle insanın akıllı bir varlık olduğunun farkında olduğu görülmektedir.
Öğrencilerin hemen hepsinin diyaloga katılması “sosyal katılım” becerisini sergilediğini göstermektedir. DKAB dersi programında belirtilen “problem çözme ve eleştirel düşünme” becerilerini ise öğrenciler sergilemişlerdir (bkz. diyalog1).
4.2.1.2 Ben Akıllı Bir Varlığım Etkinliğine Dair Bulgular
İnsanın akıllı bir varlık olmasına dair diyalogun ardından öğrencilere “Sevgili öğrenciler; Allah’ın insana doğru ve yanlışı ayırt edebilecek bir yetenek verdiğini ve bu yeteneğin akıl olduğunu bir önceki dersimizde öğrendik. Akıllı bir varlık olarak şimdiye kadar ki deneyimlerin sonucunda aklınla neleri yaptığını yazabilir misin?” sorusuyla öğrencilerin eylemlerini sorgulamaları ve akıllarıyla yaptıklarını keşfetmeleri amaçlanmıştır. Öğrencilerin söylemlerinden hareketle oluşturulan kodlara dair bilgi şekil 22 de verilmiştir.
Şekil 22. İnsanın Aklıyla Yapabildikleri
Şekil incelendiğinde; etkinlik kapsamında öğrencilerin “aklıyla yapabildiklerine” örnekler vererek 11 kavrama (oyun, üretim, insan ilişkilerini yönetme, akademik başarı, düşünme, eğlence, alışveriş, araştırma, tercih yapma, kendini bilme) vurgu yaptıkları görülmüştür. Öğrenciler tarafından en fazla vurgulanan kavram akademik
İnsanın aklıyla yapabildikleri Akademik başarı (39) Üretim (31) Öğrenme (15) Oyun (14) Araştır ma (9) İnsan ilişkileri-ni yönetme (8) Düşünme (6) Eğlence (6) Tercih yapma (4) Alışveriş (3) Kendini bilme (2)
100
başarı (39) olmuştur. Örneğin; “Ö2: Aklımla ilkokulu geçtim.”; “Ö6: Soruları çözeriz.”; “Ö7: Derslerde başarılı oldum.”; “Ö8: Takdir aldım.” şeklindeki söylemleriyle insanın akıllı bir varlık olarak akademik başarı elde etmesi gerektiğini ifade etmişlerdir.
Yine yüksek sıklıkla vurgulanan bir diğer kavram ise üretim (31) yapma olmuştur. İnsanın akıllı bir varlık olarak çeşitli şeyler üretebileceğine vurgu yapan öğrenciler; “Ö3: Hikâyeyi aklımdan uydurur, resmini çizerim.”; “Ö7: Çiçek büyüttüm.”; “Ö11: Şarkı yapabilirim.” “Ö14: Devreleri yaptım.” şeklindeki söylem örneklerinde bu içeriği belirtmişlerdir.
Öte yandan öğrenciler, insanın aklıyla pek çok şeyi öğrenebileceğini (15),oyunlar (14) oynayabileceğini, araştırma (9) yapabileceğini, insan ilişkilerini (8) düzenleyebileceğini, düşünebildiği (6), eğlenebildiğini (6),tercih yapabildiğini (4), alışveriş yapabildiğini (3) ve kendini bildiğini (2) vurgulamışlardır. Öğrencilerin bu kavramalara ait yaşantılarından verdikleri örneklere dair söylem örnekleri tablo 11 de verilmiştir.
Tablo 11. Öğrencilerin Ben Akıllı Bir Varlığım Etkinliğine Dair Söylemleri
Öğrenme
Ö1: Aklımla bisiklet sürmeyi öğrendim. Ö6: Kardan adam yapmayı öğrendim. Ö6: Aklımla yüzmeyi öğrendim.
Ö10: Nasıl hareket edebileceğimi öğrendim. Oyun Ö8: Futbol oynadım. Ö12: Oyunlar oynarız.
Ö8: Ebelemece oynadım. Düşünme Ö3: Plan kurarım.
Ö11: Her şeyi düşünebilirim. Eğlence Ö15: Gezmeye gittim.
Ö5: Denize giderim. Araştırma Ö6: Deneyler yaptım.
Ö7: Araştırmalar yaptım.
Tercih yapma Ö10: İyiliği mi yoksa kötülüğümü seçeceğimi buldum. Ö11: Doğru yanlışı ayırt edebildim.
Alışveriş Ö5: Araba aldım. Çanta aldım.
Kendini bilme Ö10: Yeteneklerimin neler olduğunu buldum.
Ö10: İnsan fiziksel ve kişisel özelliklerinin ne olduğunu bilebilir.
Yukarıdaki tablo incelendiğinde; öğrencilerin istemli davranışlarını insanın aklıyla yapabilecekleri kapsamında değerlendirdikleri ve doğru olarak ifade ettikleri görülmektedir. İstemsiz olarak yapılan hiçbir davranış örneğin; nefes alma, doğma,
101
gelişim safhaları vb. etkinlik kapsamında dile getirilmemiştir. Bu durum öğrencilerin aklın mahiyeti hakkında fikir sahibi olduklarını göstermektedir.
Bu etkinlik ile öğrenciler kendi eylemlerini sorgulayarak ve keşfederek “eleştirel düşünme ve gözlem” becerilerini sergilemişlerdir.
4.2.1.3 Kıssa Örnek Olay Etkinliğine Dair Bulgular
Etkinliğe başlamadan önce öğrencilere kıssalar hakkında “Kuran-ı Kerimde yer alan bazı ayetler vardır çocuklar ve bu ayetler bizlere Peygamberlerin hayatını anlatır. Allah onların peygamber olarak gönderildikleri toplumların yaşantıları hakkında düşünmemizi ve onların düştükleri hatalara düşmemiz için Kuran-ı Kerimde kıssalara yer vermiştir.”şeklinde kısaca bilgi verilmiştir. Ardından öğrencilerin izleyecekleri videoyu daha net incelemeleri için etkinlik formları dağıtılmış ve videoyu bu sorular çerçevesinde değerlendirmeleri istenmiştir. Öğrencilerle beraber “Kısas-ı Enbiya: Hz. İbrahim (1.Bölüm)” (URL4) ve “Kısas-ı Enbiya: Hz. İbrahim (2.Bölüm)” (URL5) videoları birbirinin peşi sıra izlenmiştir. Bu etkinlik ile öğrencilerin akıllı bir varlık olan insanın inanma sorumluluğunun farkına varması amaçlanmaktadır. Öğrencilere verilen sürenin ardından kıssada bulunan örnek olayın analizini yapmaya başlamadan gerçekleşen diyaloga aşağıda yer verilmiştir.
Diyalog 2. Hz. İbrahim'in Allah'ın Tek Olmasını Bulmasına Dair