İNFOGRAFİKLERİN GELİŞİMİ, DEĞİŞİMİ VE DÖNÜŞÜMÜ

Endüstriyel çağın yapıları ve sistemleri kuşağından sonra ağ tabanlı bir toplumun sesleri yükselmeye başlamıştır. Dijital çağ ile beraber, karmaşık ve ağ tabanlı hale gelmeye başlayan çevrimiçi ortamda basılı ortamdaki içerik, sanal ortama olan aktarımı hızlanmıştır. Bu birikim sonucunda, karmaşık, dinamik ve ağ tabanlı zorluklara ortaya çıkmaya başlamıştır. Teknolojik ilerlemelerde bilginin ayrıştırılma ve ihtiyaç durumuna göre iletilebilme kaygısı sonucunda bilginin anlatımı için, çeşitli yazılım ve tasarım yöntemleri geliştirilmiştir.

“Tasarım araştırmaları 1960’ların başlarından beri sistematik şekilde yürütülmektedir.

Gelişmekte olan ve muazzam miktarda bilgi biriktirmiş bir tasarım araştırma topluluğu vardır.

Keşfedilecek daha çok şey vardır ve tasarım meleklerinin kendisi devamlı yeniden icat etmek suretiyle araştırma için devamlı olarak değişen bir hedef teşkil eder” (Aktaran Dorst, 2018: 56).

Görselleştirme eylemi, değişen ve gelişen teknolojiyle beraber şekil almıştır. Görselleştirme sadece teknolojik ilerlemelerle değil tasarım araştırma teknik ve literatürüyle de bilginin tasarımla anlatımı için alternatif çözüm yolları gelişmiştir. İnfografikler, alışıla gelmiş bir tabirle mağara duvarlarından günümüzdeki ara yüz tasarımlarına kadar görsel ifadelerle var olmuş, ihtiyaçlar doğrultusunda neredeyse her duruma ayak uydurmuş ve içeriklerin doğru anlatımı için kolaylıklar

1 Bu çalışma, Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Doktora Programı’ndaki devam etmekte olan Dedeoğlu, Şerafettin, (2020), İnfografiklerde Hikâye Anlatımlarının Görsel İletişim Açısından İncelenmesi ve Bir Uygulama Önerisi, isimli Doktora Tezimden yararlanılarak oluşturulmuştur.

2 Dr. Öğr. Üyesi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi, nuhzademehmet@gmail.com

3 Öğr. Gör., İzmir Kavram Meslek Yüksekokulu, serafettin.dedeoglu@kavram.edu.tr

80 sağlamıştır. İnfografikler, veri ve bilginin grafikler tarafından temsilidir. İnfografiklerin görselleştirme anlamında etkili kullanımı anlaşılırlık, bilgilendirme ve izleyicinin ilgisini çekebilmek ana amaçlarıdır.

"Grafik" ekini almış, pek çok terim vardır; örneğin, veri görselleştirilmesini ele alan, info (yani veri) ile "grafik" ekinin birleşmesiyle ortaya çıkmış olan “infografik" sözcüğü 21. yüzyılın yaygın kullanılan terimlerinden aynı zamanda grafik tasarımın yeni yaygınlaşan ve gelişen alanlarından biri olarak görünmektedir (Taşçıoğlu, 2013: 2). En genel tanımıyla infografik, bilgi ve verinin basit bir biçimde algılanabilen görsel temsili olarak tanımlanabilmektedir. İnfografikler, metin, imaj, tablo, şema ve son zamanlarda etkili bir araç olan video gibi önemli elementlerle temsil edilerek verilerin ve karmaşık sorunların anlaşılabilir bir hale getirilebilmesi için hızlı ve açıklayıcı bir dil olarak karşımıza çıkmıştır (T.y, Infogram, Erişim Tarihi: 10.09.2019, https://infogram.com/page/infographic).

İnfografikler temelde bilginin görsel temsilidir. Bu görsel dil, bir dizi farklı grafikle hikâye anlatmak, fikir aktarmak veya sorunlara işaret etmek ve çıkarım elde edebilmek için kullanılır. İnfografikler okuyucuların belirli bir konuyu algılama düzeyini artırmak için ana akım medyada da yaygın olarak kullanılabilmektedir. Gazete ve dergiler gibi geleneksel medyanın yanı sıra birçok dijital yayın kanalında da bu görselleştirmeler ile karşılaşmak mümkün olmakla beraber, giderek yayın stratejilerinin bir parçası olarak çeşitli kamu ve özel sektör kurumları tarafından da vazgeçilmez hale gelmektedir (Ferreira, 2014: 3).

Richard Saul Wurman’ın yorumuyla, televizyon, basılı ve çevrimiçi reklamlarla bilgi bombardımanı içerisinde yaşayan izleyici/kullanıcı bu karmaşıklıktan gerekli olanı yani veriyi değil bilgiye ulaşmak istemektedir (2001: 99). İnfografikler, içerik ve içeriği talep eden izleyici arasında önemli bir köprü görevindedir. Görselleştirme günümüzde basılı grafik ürünlerin yanı sıra dijital ortamlar da gerçekleştirilmektedir. İnfografikler: illüstrasyonlar, tipografi ve yerleşim anlamında dikey ve yatay formatlarda izleyicinin karşısına çıkmaktadır.

Doğru infografikler hedef kitlenin kim olduğu ve ana mesajın ne olacağı konusunda net bir fikirle odaklanması gerekmektedir. Güçlü bir başlık infografiğin içeriğin izleyici ile etkileşimini kuvvetlendirebilmektedir. MIT⁴'deki araştırmacılar, insanların bilgiyi nasıl işlediklerini belirlemek için göz izleme çalışması gerçekleştirmiştir. Bu araştırmayla iyi kurgulanmış manşetlerin izleyiciyi yakalayabilmenin anahtarı olduğunu keşfetmişlerdir. İzleyici içerik etkileşim sağlanmasıyla beraber devamın da konuya olan merakı arttırabilmektedir (T.y, Infogram, Erişim Tarihi: 10.09.2019, https://infogram.com/page/infographic). İnfografiklerde gerçeklerin izleyiciye aktarımı, başlık, sayı, imaj, boşluk ve katkı sağlayan diğer tasarım elemanları akışkan bir kurgu bütünlüğü ile sunulmaktadır.

Bilginin görselleştirilmesi, veri görselleştirmesi ile yani endüstriyel, politik ve sosyal değişimlerin içerisinde bir disiplin olarak kendini göstermeye başlamış, bu değişim ve gelişim sürecinde içeriğin biçimsel aktarımında başarılı katkılarda bulunmuştur. Bilgilendirme tasarımı olarak adlandırılmasa da kendini 20. yüzyılın başlarında savaş döneminde Isotype ve piktogramlarla araştırma raporlarında, dergilerde, endüstriyel ilerlemelerde, halkı bilinçlendirmek için kullanılan posterlerde ve gazetelerdeki ekonomik içerikli grafiklerde kendine yer bulmuştur. 1930’ların ortalarındaki biçimsel ve sayısal kavramların etkisinde olan veri görselleştirmesi 1960’ların ortalarında daha fazla kendini göstermeye başlamıştır (Resim 1).

Resim 1’deki kâğıt ve mürekkep malzemesiyle üretilmiş basılı İnfografikte, en üstteki siyah çubukta, dünya ve kıtaların gerçek nüfusunu temsil etmektedir. Sağ alttaki siyah çubuklar, başlıca ülkelerin göreceli nüfusunu göstermektedir. Taramalı dik sütunda: İngiltere, İskoçya, İrlanda ve Galler’in orantılı nüfusu ve sağda da kadın/erkek oranları gösterilmiştir. Görselleştirmede illüstratif anlamda, erkek ve kadın figürlerinin yanı sıra, dini mabetlere de yer verilmiştir (Etsy, 2014).

4 MIT: (Massachusetts Institute of Technology) Massachusetts Teknoloji Enstitüsü.

Resim 1. 1921, Dünyadaki Dinlerin Nüfus Yoğunluğu ve Dağılımı Kaynak: https://www.etsy.com, Erişim Tarihi: 10.09.2020

Aşağıdaki infografikte, Danimarka’daki, sosyal kaygıların konu edildiği bir görselleştirme yer almıştır. Resim 2’deki infografikte, Danimarka halkının çeteyle ilgili suçlar nedeniyle davranışlarını değiştirip değiştirmediği sorusunun cevabını bulabilmek için fotografik imgelerden yararlanılmıştır.

Görselleştirmede, Kopenhag’daki fotografik imgelerde kentin dokusu ve bariyer bandı ve bir figür kullanılmıştır. Tasarım da kentin dokusunun yansıtılması ile izleyici veri ile etkileşime geçirmiştir.

Kopenhag’da yaşayan insanların, devam eden çete savaşlarının sonucunda davranışlarının değişimi ile ilgili diyagramları⁵ tasarlamak için barikat bandı ve fiziksel davranış ile veriler ifade edilmiştir. Halkın

%18’inin çeteye bağlı suç nedeniyle davranışlarını çok fazla değiştirdiği, %26’sının bir miktar değiştirdiği, %55’inin ise çeteye bağlı suç nedeniyle hiç değiştirmediği görselleştirilmiştir (Orntoft, T.y).

5 Diyagram: Herhangi bir olayın gelişim ve değişimini gösteren grafik.

82 Resim 2. Peter Orntoft, Kanun ve Düzen

Kaynak: www.peterorntoft.com, Erişim Tarihi: 10.09.2020

Modern infografik formunun Ferreira’nın ifadesiyle 2010 yılının öncesinde terminoloji ve uygulama olarak yeni bir kavram olarak gösterilmiştir. Yazar, ‘Google Trends’ üzerinden yaptığı

‘infographic’ terminolojisini incelemiştir (Resim 3). İncelemede veri ve diğer fikirleri görüntülemek ve çeşitli grafikleri tanımlamak için ‘Infographic’ terimi kullanımında bir artış meydana geldiği görülmüştür. (Ferreira, 2014: 4). Grafikte, 2005 ve 2009 yıllarında çok az hareketlilik görülmektedir.

‘Infographic’ 2010 civarında yükselişe geçmiştir. 2007 ve 2008 yıllarındaki akıllı telefon kavramının ortaya çıkışı ve mobil uygulamaların başlangıcının bu hareketliliklerde payı olduğu tahmin edilebilir.

‘Yeni medya’ kavramı içerisinde infografiğin değerlendirildiğinde ve terminolojik olarak Google trend’de sorgulandığında teknoloji paralelinde bu dönüşümden etkilendiği görülebilir.

Resim 3. Ferreira, 2014. Google Trends: Infographic, Kaynak: Google Trends, 2014, Erişim Tarihi: 10.09.2020

2014 – 2019 yılları arasında ‘Google Trends’ içerisindeki aramalarda bakıldığında yine 2014 ve sonrasında akıllı telefon kullanımının artması (Resim 4) infografiklerin ve veri görselleştirme aramalarının artmasıyla bağlantılı olduğu varsayılabilir. Bu yıllarda internetin mobil telefonlara aktarımı ve kullanıcıların telefonlardaki uygulamalar üzerinden işlemlerini gerçekleştirmesi daha fazla veriyi açığa çıkarmıştır.

Resim 4. Google Trends, 2019 – 2014, ‘Infographics’ arama grafiği.

Kaynak: https://trends.google.com/trends/explore?date=2014-04-03%202020-04-04&geo=TR&q=infographic, Erişim Tarihi: 10.09.2020

Son grafikte ise (Resim 5) 2019 – 2014 yılları arasındaki ‘Infographics’ (Bilgi Grafiği) ve ‘Data Visualization’ (Veri Görselleştirmesi) aramaları karşılaştırılmıştır. Çıkan grafik sonuçtan, infografiklerin arama anlamındaki oranının ‘veri görselleştirmesinin’ oranına göre daha fazla olduğu göze çarpmaktadır. Veri görselleştirmesi ve infografikler birbirine yakın görselleştirme teknikleri olarak görülebilmektedir. Bu iki görselleştirme uygulamasının elbette ki birbirinden farklı yönleri bulunmaktadır. Veri görselleştirmesinin yöntem olarak infografiklere göre daha akademik ve teknik bir grafik dili olduğu bilinmektedir. İnfografikler bilginin görselleştirilebilmesi anlamında grafiksel dil ve etkileşimli veri görselleştirmesinin sayısal grafik dilinin ağırlığının yanında daha ağır basmaktadır.

84 Resim 5. Google Trends, 2019 – 2014, ‘Infographics’ ve ‘Data Visualization’ karşılaştırmalı arama grafiği.

Kaynak: https://trends.google.com/trends/explore?date=2014-04-03%202020-04-04&geo=TR&q=infographic,Data%20Visualization, Erişim Tarihi: 10.09.2020

Bilgilendirme grafikleri ya da bilgi grafikleri (infografik), veri görselleştirme ögelerini tasarımla birleştirip, içeriğin iletilmesini sağlayan popüler görselleştirmelerdir. İnfografikler, veri ya da mevcut durumlarla ilgili genel bir bakış açısı sağlayan ve grafik tasarım ilkelerini kullanarak hikâyelerin aktarımını sağlayan etkili araçlardır (Harrison, Reinecke ve Chang, 2015). Görselleştirmeler, sadece basılı medya aracılığı ile değil aynı zamanda, video ve internet gibi birleşimler ile de raporlamalar gerçekleştirilmektedir. Timberland’in kâr amacı gütmeyen bir girişimi olarak ifade edilen ‘My Playgarden’ animasyonlu infografik örneğinde, çocuklara ve gençlere yönelik kentsel yeşillendirme projelerini desteklemeyi amaçladığı ifade edilmektedir (Resim 6). Timberland markasının, “Doğanın Kahramanlara İhtiyacı Var” kampanyası ile küresel bir hareket başlatmayı amaçladığı ve 2001 yılından bu yana dünyanın çeşitli yerlerinde 10 milyonun üzerinde ağaç dikildiği paylaşılmıştır (Marketing Türkiye, 2019). Bu infografik örneği, minimal bir illüstratif anlayışla tasarlanan ve video ile güçlendirilerek, küresel ağaç dikme verilerinin estetik bir rapor halinde paylaşıldığı bir görselleştirme örneğidir.

Resim 6. Timberland – My Playgreen, The Vision, Sail Ho Studio, Tommaso Simonetta.

Kaynak: https://vimeo.com/288015466, Erişim Tarihi: 10.09.2020

Yeni medyanın prensiplerinden olan sayısal temsilinde tüm yeni medya ürünlerinin sayısal kodlardan oluşması ve bu sebeple de programlanabilir hale getirilebilmesi sağlanmıştır. Verilerin ve

bilginin görselleştirilmesinde programlama aynı şekilde kullanabilmiştir (Başlar, 2013). Yeni medya teknolojileri ve infografik ilişkisi sonucu internetin sunduğu kitlelere ulaşım sihri sayesinde bilgiye ulaşım kolaylaşmıştır. Görselleştirme anlamında tüm vaka-durum incelemeleri yeni medya aracılığı ile ağ toplumunun içerisindeki dolaşıma girmiştir. Bahsi geçen durumun pozitif ve negatif yanları aşikârdır.

Bilginin minimum hatalarla dahi iletilmesi ve özellikle görselleştirme ile yayınlanması farklı sorunlara da yol açabilmektedir.

YENİ MEDYA ÇERÇEVESİNDE İNFOGRAFİKLER VE GRAFİK TÜKETİM