İmparator Claudius Dönemi (M.S 41-54)

İmparator Claudius (Tiberius Claudius Nero Germanicus), Caligula’nın öldürülmesinin ardından M.S. 41 yılında Roma imparatoru oldu. O, imparator olduğunda 50 yaşındaydı.164

Claudius’un imparator olma sürecinde ilginç olaylar yaşandı. Caligula’nın öldürülmesinden sonra Roma’nın her köşesine şehrin korunması için muhafızlar görevlendirildi. Ardından Senato toplandı. Senato’da kimileri demokrasinin kimileri de monarşik sistemin gelmesini ve ülkenin bu sisteme göre yönetilmesini istedi. Bu sırada bazı askerler yağma amacıyla saraya girdi ve Claudius’u bir köşede gizlenmiş şekilde buldu.165 _{Bir perdenin arkasında saklanmış}

şekilde duran ve ayakları gözüken Claudius’un bulunmasının ardından Claudius

162 _{Bennett, a.g.m., s. 81-82.} 163 _{Kaya, a.g.e., s. 151.} 164 _{Tranquillus 2008, a.g.e., s. 154.} 165 Dio, a.g.e., s. 367.

36

buradan çıkarıldı ve ordugaha götürüldü. Bu olaydan sonra Claudius imparator ilan edildi.166

1.6.1. İmparator Claudius Döneminde Kapadokya Eyaleti ve Parthlar ile Münasebetler

İmparator Claudius döneminde Kapadokya Eyaleti’nin bir procurator tarafından yönetilmesine devam edildi. Caligula gibi bu imparator da Kapadokya’nın güneyinde bağımlı devlet kurma politikasını sürdürdü.167

Bu dönemde İmparator Claudius, Kapadokya Eyaleti’nde Pisidia’da Augustus tarafından benimsenip uygulanan Romalılaştırma politikasını uyguladı. Bu amaçla, Kapadokya Eyaleti’nin önemli bir bölgesi olan Archelais (Aksaray) kenti, bir Roma kolonisi haline getirildi ve Claudiopolis olarak adlandırılmaya başlandı.168

Bu yeni gelişmenin etkisi ile Roma, Kapadokya’nın önemli bir merkezinde etkisini sağlamlaştırdı ve Kapadokya’nın en uzak köşesiyle olan bağlantılarını da kuvvetlendirmiş oldu. Yine bu dönemde Kommagene’de IV. Antiochus eski görevine getirildi.169

İmparator Claudius döneminde Büyük Armenia bölgesinde Caligula döneminde de var olan karışıklıklar devam etti. Bilindiği gibi Caligula döneminde Büyük Armenia tahtından Mithridates indirilmiş ve bölge kralsız kalmıştı. Bu sebeple Claudius döneminde M.S. 41 yılında Mithridates yeniden Armenia tahtına getirildi ve görevine kaldığı yerden devam etti.170 Gücünü Roma’dan ve İberia Kralı olan kardeşinden alan Mithridates’in tahtının korunması amacıyla, Gornea (kuşkusuz Erivan yakınındaki Karni) denilen yere bir Roma garnizonu yerleştirildi.171

Bu gelişmeye rağmen İmparator Claudius döneminde Roma’nın Büyük Armenia üzerindeki etkisinin azaldığı görüldü. Bunun Suriye’deki lejyonların Büyük Armenia bölgesine uzaklığı ve özellikle Kapadokya ve Büyük Armenia’daki yardımcı askeri güçlerin, Büyük Armenia bölgesini Roma hakimiyetinde tutacak kadar yeterli

166 _{Tranquillus 2008, a.g.e., s. 154.} 167 _{Gwatkin, a.g.e., s. 35.}

168

Magie 1950, a.g.e., Vol. 1, s. 547. 169 _{Mitford, a.g.m., s. 1174.}

170 _{Dio, a.g.e., s. 387.}

171 _{René Grousset, Başlangıcından 1701’e Ermenilerin Tarihi, (Çev.: Sosi Dolanoğlu), İstanbul} 2005,s. 104.

37

olmayışı gibi sebepleri vardı. Bu yüzden Parthlar da zaman zaman Büyük Armenia’da etkilerini hissettirmişlerdi.172

Büyük Armenia’daki olaylar bu şekilde iken, Claudius M.S. 43 yılında Lykia ile Pamphylia eyaletlerini birleştirerek, bu bölgeyi kendisine bağlı bir eyalet haline getirdi.173

Claudius döneminde, Parth tahtında önemli olaylar oldu. M.S. 51 yılına kadar Parth tahtında Gotarzes bulunmaktaydı. Bu kral M.S. 47/48 yılına gelindiği zaman kardeşi Vardanes ile çetin mücadelelere girişti. Bu mücadeleler sonucunda Gotarzes, kardeşi Vardanes’i öldürdü ve Parth tahtındaki yerini sağlamlaştırdı.174

Gotarzes tahttaki yerini sağlamlaştırmasına rağmen, halkına kötü davrandı ve bu sebepten dolayı bir grup Parth soylusu kendi taraftarı olan bir kişiyi Parth tahtına geçirmeye çalıştı.175

Bu sırada zaten hasta olan Parthların Kralı Gotarzes öldü ve onun yerine Parth tahtına Vonones geçti. Ancak bu dönem kısa sürdü. Vonones döneminde akılda kalan iyi veya kötü bir şey yoktu ve tam anlamıyla belirsiz bi süreç yaşandı.176 Vonones’in ardından ise tahta M.S. 51 yılında Vologaeses geçti. Vologaeses, tahta geçtiğinde diğer kralların aksine kardeşlerini öldürmedi. Bir kardeşini Media kralı yapan Vologaeses, diğer kardeşi olan Tiridates’i Büyük Armenia tahtına geçirmeyi hedefledi. Bu şekilde kardeşi Tiridates’in de Parth tahtı için sıkıntı çıkarmayacağını ve bu durumdan tatmin olacağını düşündü.177

Büyük Armenia Kralı Mithridates, M.S. 51 yılına kadar rahatsız edilmeden tahtta kaldı. Ancak bu tarihte Mithridates için işler iyi gitmedi. Bu krala ihanet edildi. İberya Kralı Pharasmanes’in oğlu Radamistus, amcası olan Mithridates’i tahtından indirip kendisi Armenia tahtına geçmek istedi. Bu konuda da babası Pharasmanes’ten yardım aldı.178 _{Hemen hazırlıklara girişen İberya Kralı Pharasmanes, Büyük}

Armenia’ya bir ordu gönderdi ve bölgeyi istila etti. Bu durumu haber alan Büyük Armenia Kralı ve Pharasmanes’in kardeşi Mithridates, hemen daha önce kendisini korumak için Roma tarafından Gornea’ya konuşlandırılmış olan birliğe sığınmak zorunda kaldı. Bu sırada Radamistus, bu yeri ele geçirmede başarısız oldu ve

172 _{Mitford, a.g.m., s. 1175.} 173 _{Özsait, a.g.m., s. 386.} 174 Tacitus 1906, a.g.e., s. 186. 175 _{Bennett, a.g.m., s. 82.} 176 _{Tacitus 1905, a.g.e., s. 205.} 177 _{Magie 1950, a.g.e., Vol. 1, s. 552.} 178

38

bölgedeki garnizonun komutanı olan Caelius Pollio ile anlaşma yoluna gitti. İki taraf karşılıklı önerileri dinlemek için bölgede hazır bulundu.179

Büyük Armenia bölgesindeki sorunlar bu şekilde devam ederken bölgedeki problemleri çözmek adına Suriye Valisi Ummidius Quadratus, bazı çözüm yolları üretmeye çalıştı. O, bütün kıyı bölgelerince Mithridates’in desteklenmesi veya Mithridates’in teslim edilmesi seçenekleri üzerinde durdu. Bu sırada Büyük Armenia bölgesindeki mevcut durum Roma’ya bildirildi. Roma, İberya Kralı Pharasmanes’in Armenia’dan çekilmesi ve bu kralın Radamistus’a destek vermemesi konusunda bir mesaj gönderdi. Ancak işler Roma’nın istediği gibi gitmedi.180 _{Bu sırada}

Radamistus, Gornea’daki garnizon komutanı olan Caelius Pollio’yu satın aldı. Pollio Mithridates’e ihanet ederek onu garnizondan çıkmaya ikna etti. Bu durumdan faydalanan Radamistus, Mithridates ve eşine tuzak kurup onları boğdurarak öldürttü. Bu olayın ardından Büyük Armenia tahtına Radamistus çıktı.181

Kapadokya Eyaleti’nin valisi Julius Paelignus, M.S. 51 yılında Büyük Armenia’daki olumsuz gelişmeleri haber aldığında sorunları çözmek adına hemen bölgeye doğru hareket etti. İmparator Claudius ile yakın bir arkadaşlık kurmuş olan özel hayatında ise boş ve farklı şeylerle vakit harcayan Paelignus,182

Kapadokya Eyaleti’nden topladığı birliklerle Büyük Armenia bölgesine girdi. Ancak Kapadokya Eyaleti’nde, eyalet kurulduğundan beri, ordu niteliğinde bir askeri birlik yoktu. Nitelik ve boyut olarak alt seviyede olan bu birlik,183 sadece yardımcı kuvvetler denilebilecek bir seviyede idi. Bu birlikteki kimseler şüphesiz Kapadokya’daki feodal beylerin veya diğer yöneticilerin emrinde olan kişilerdi. Kapadokya Eyaleti valisi Paelignus, Büyük Armenia bölgesindeki olumsuz durumu haber alınca bu birliği acil bir şekilde toplamıştı. Birlik, belli bir sıra ve düzen içerisinde bölgeye sevk edilememişlerdi. Ayrıca Kapadokya Eyaleti’ndeki sıradan sorunlarda, bölgedeki sorunları çözmek konusunda Kapadokya Eyaleti Valisi Paelignus özgür olmasına

179 _{Magie 1950, a.g.e., Vol. 1, s. 551.} 180

Gwatkin, a.g.e., s. 35-36. 181 _{Grousset, a.g.e., s. 104.}

182 _{Tacitus 1906, a.g.e., s. 219-220.}

183 _{Robert K. Sherk, “The İnermes Provinciae of Asia Minor”, The American Journal of Philology,} Vol. 76, 1955, s. 411.

39

rağmen bölgedeki olası herhangi bir tehlikede ise Suriye valisi bölgeye birliklerini gönderirdi.184

Kapadokya Valisi Paelignus, Roma garnizonunu rahatlatmak ve bölgedeki düzeni yeniden sağlamak amacıyla Büyük Armenia bölgesine girdiğinde, Paelignus’un ordusu sorunlar çıkardı. Ordusunun disiplinsiz davranışları ve bölgeyi yağmalamaya girişmeleri sebebiyle Paelignus, bölgede başarılı bir harekette bulunamadı. Paelignus’un birlikleri, düşmanın ilk saldırısında dağıldı ve geri çekildi. Bu sırada Büyük Armenia Kralı Mithridates’in de öldürüldüğü haberini alan Paelignus’un, stratejisi iyice bozuldu. Tüm bu sebeplerden dolayı Kapadokya Eyaleti Valisi Paelignus’un artık bölgedeki sorunları çözebileceği bir ortamı kalmadı. Paelignus, Radamistus’u Büyük Armenia kralı olarak tanımak zorunda kaldı ve bir de ona taç giydirdi.185

Kapadokya Valisi Paelignus’un başarısızlığının sonucu olarak Radamistus’a taç giydirmesi, Roma için kabul edilemez bir davranıştı. Bu problemi çözmek için M.S. 52 yılında Suriye Valisi Quadratus, legatusu Helvius Priscus’u Büyük Armenia bölgesine gönderdi.186Ancak Parth Kralı Vologaeses de bölgedeki problemli süreçten faydalanıp burayı ele geçirmek istedi. Quadratus bölgeye gelene kadar Vologaeses, başkent Artaksata’yı ele geçirdi ve Büyük Armenia tahtındaki Radamistus’u kovdu.187 Helvius Priscus, Armenia’nın Parth kralı tarafından ele geçirildiğini öğrenince Suriye’ye geri dönmek zorunda kaldı. Bu sırada Radamistus Büyük Armenia bölgesini yeniden ele geçirmek istese de başarısız oldu.188 Yaptığı faaliyetlerle bölgeye hakim olan Vologaeses, ele geçirdiği Büyük Armenia tahtına kardeşi Tiridates’i getirdi.189

Bu durum çok uzun bir süreden beri Roma’nın etkili olduğu Büyük Armenia bölgesinde ilk defa Parth gücüyle bir kralın görevlendirildiğini gösterdi. Gelişen olaylar ve bunların sonuçları, Roma için kabul edilemez bir durumdu. Daha önceki dönemlerde de bölgede başarısız olan Roma için bu gelişmeler siyasi bir felaket oldu. Bütün bunların sonucu olarak da Roma’nın Doğu bölgesindeki prestiji derinden sarsıldı. Ayrıca Büyük Armenia bölgesi istilalara

184 _{Gwatkin, a.g.e., s. 36-37.} 185

Magie, a.g.e., s. 551-552. 186 _{Kaya, a.g.e., s. 152.}

187 _{Magie 1950, a.g.e., Vol. 1, s. 552-553.} 188 _{Kaya, a.g.e., s. 152.}

189

40 açık bir hale geldi.190

Büyük Armenia bölgesinde Tiridates’in hakimiyeti, İmparator Nero’nun ilk yıllarına kadar devam etti.191

İmparator Claudius’un zehirlenerek öldürüldüğüne inanılsa da zehrin ne zaman ve kim tarafından verildiği konusu tartışmalıydı. Yine Claudius öldüğünde kimin imparator olacağı ile ilgili tüm düzenlemeler yapılana kadar onun ölümü saklı tutuldu. Roma İmparatoru Claudius, M.S. 54 yılında 64 yaşında iken vefat etti. Claudius’un yerine üvey oğlu Nero geçti.192