İmparator Caligula Dönemi (M.S 37-41)

Caligula, Germanicus ve Agrippina’nın oğlu idi. M.S. 37 yılında Roma İmparatorluğu tahtına oturdu.153 _{Roma’nın yeni imparatoru Caligula, Roma halkını}

temsil etmek adına çok kararlı bir şekilde iktidara geldi. İmparatorluğu elde ettikten sonra ailesini de onurlandıran Caligula, Senato’dan kendisinden önce ülkeyi yöneten Tiberius’un tanrısallaştırılmasını istedi.154 _{Caligula’nın Roma İmparatoru olmasını}

Parth Kralı Artabanus da büyük bir memnuniyetle karşıladı. Tiberius’u hiçbir zaman sevmeyen, ondan nefret eden ve ona her zaman tepeden bakan Artabanus, Caligula ile dost olmak amacıyla Suriye Eyaleti yöneticisi ile konuşmak için bu bölgeye hareket etti. Artabanus, bölgeye gelirken Fırat’tan geçtiği sırada Roma kartallarına, sancaklarına ve “caesar”ların heykellerine taparcasına saygı sundu.155

Caligula’nın dış politikasına bakıldığı zaman, bu imparatorun ilk başta Parthlar üzerine herhangi bir plan yapmadığı görülebilir. Caligula daha çok Germany ve Britain üzerinde etkili olmak istedi. Parth Kralı Artabanus da, bu yeni imparator ile uzlaşma politikasına gitmeyi arzuladı. Çünkü Caligula, diplomatik becerisi ve kişisel nitelikleri ile Parthlar üzerinde büyük bir etki bırakan Germanicus’un oğlu idi. Bu durum Parthlar üzerinde derin bir etki yaratmıştı. Ancak ortada baba ile oğlun farklı kişiler oldukları ile ilgili bir gerçek de vardı. Caligula’nın imparator olduğu M.S. 37 yılında Armenia ile ilgili kararı ve planlaması bilinmemekle beraber, bu fikir her neyse sağlam temellere dayanmadığı ve geçici bir planlama olduğu söylenebilir.156 Ayrıca Caligula’nın Fırat’ın batısında düşüncesiz bir şekilde uyguladığı planlamaları ve bunların sonuçları bölgede bir nesil daha Roma düşmanlarının hayatta kalmasına sebep oldu.157

Zaten Caligula, eyaletlerle ve devlet işleriyle pek fazla ilgilnen bir imparator değildi. Geçirdiği bir hastalık sonucu büsbütün dengesini kaybeden bu imparator, pek çok kişiyi katletti ve birçok kişinin mallarına da el koydu.158

İmparator Caligula döneminde Parthlar ile bir barış süreci oldu. Suriye Eyaleti valisi Lucius Vitellius’un görevi sona erdi. Bu vali Roma’ya geri çağrıldı. Bu

153 _{Dio, a.g.e., s. 261.}

154 _{Sam Wilkinson, Caligula, London 2005, s. 16.} 155

Tranquillus 2008, a.g.e., s. 126.

156 _{Antony A. Barrett, Caligula the Corruption of Power, London 1989, s. 64.} 157 _{Mitford, a.g.m., s. 1174.}

158 _{Mehmet Özsait, “Anadolu’da Roma Egemenliği”,Anadolu Uygarlıkları: Görsel Anadolu Tarihi} Ansiklopedisi, c. 2, İstanbul 1982, s. 386.

34

dönemde Doğu sınırında üstlenilecek herhangi bir askeri operasyon yoktu. İmparator Caligula döneminin dış politikasında dikkat çeken bir husus, bağımlı devletler politikasına geri dönülmüş olmasıydı.159

Caligula, kısa hükümdarlığı süresinde Tiberius’un Anadolu’da daha önce krallık sınır eyaletlerinin önemini kavrayıp onları ele geçirme politikasının tam aksini uyguladı. Caligula, Anadolu’da bazı değişiklikler yaptı ve Kommagene geçici olarak IV. Antiochus’un hakimiyetine verildi. Ayrıca Küçük Armenia’da Pontus’lu Polemon’un eşi Phthodoris’in torunu göreve getirilirken, Polemon’un diğer bir torunu da Pontus’ta başa geçirildi.160

1.5.1. İmparator Caligula Döneminde Kapadokya Eyaleti

İmparator Caligula’nın uyguladığı bağımlı krallara dönüş politikası, Kapadokya bölgesi için geçerli değildi. Kapadokya bölgesi, bağımlı bir prens tarafından yönetilen bir bölge olmadı. Kapadokya’nın bir eyalet olarak kalmasında şüphesiz bölge yöneticilerinin zenginlikleri ve imparatorla olan kişisel arkadaşlıkları önemli birer sebepti. Ayrıca eyalette Caligula’nın emrindeki kişiler, imparatorun kaprisli bir tavır içerisine girmemesini ve bölgeye karşı daha ılımlı davranmasını istiyorlarsa, ona hoş görünmek zorunda olduklarının farkında idi. Kapadokya bölgesinin bu dönemde eyalet olarak kalmasında şüphesiz bölgenin askeri bakımdan avantajlarının da etkisi vardı. Caligula da bu askeri avantajları uzun uzadıya düşünmüş olmalıydı. Bölge ile ilgili bu süreçte fazla bir bilgi olmasa da Fırat üzerinde Roma kontrolünün en azından olumsuz bir durumda olmadığı bilinmektedir. Ekonomik bakımdan ise Kapadokya bölgesi vergi ödeyen bir konumda olduğu için bu durum Roma’ya olumlu açıdan etki etmiştir.161

İmparator Tiberius, Doğu bölgesinde saltanatı boyunca barış ve istikrarı sağlamıştı. Ancak Caligula, onun bu istikrarını yaptığı faaliyetler sebebiyle devam ettiremedi. Aslında başlangıçta Caligula da imparatorluğun bütün komşularıyla birlikte bir varoluş ve barış politikası izlemiş ve özellikle Doğu bölgesinde buna önem vermişti. Ancak Caligula’nın Roma’nın ve kendisinin itibarını korumak için tasarladığı planlar, durumun böyle sürmesine izin vermedi. Ayrıca bölgelerde gelişen

159 _{Gwatkin, a.g.e., s. 32.} 160 _{Mitford, a.g.m.,s. 1174.} 161

35

olaylar da bu durumu tetikledi. Öyle ki; Tiberius tarafından Armenia tahtına yerleştirilen ve Roma dostu olan Mithridates, Armenialılar tarafından tahtan indirildi. Bunun yanı sıra Mauretania Kralı Ptolemy’nin tutuklanması, Roma’nın itibarına zarar verdi. M.S. 38 yılında Parthların Roma’yı Armenia konusunda çok uğraştıran kralı Artabanus öldü. Armenia’da Mithridates’in tahtan indirilmesiyle karışıklıklar çıktı. Parthlar, Artabanus’un ölümüyle ülkede çıkan iç savaş sebebiyle Armenia bölgesine bu karışık süreçte müdahale edemedi. Bu süreçte Caligula’nın Büyük Armenia bölgesini ele geçirme isteği olsa da böyle bir durum gerçekleşmedi. Zaten M.S. 40 yılında Parth ülkesinde iç savaşın sona ermesiyle Roma’nın Armenia’da hakimiyet elde etme isteği de ortadan kalkmış oldu.162

“Çizmecik” takma adıyla bilinen Roma İmparatoru Gaius Caesar Germanicus (Caligula) döneminde, Büyük Armenia’da gelişen olaylar ve bu olaylar sonucunda Mithridates’in Armenia tahtından indirilmesi sebebiyle, Caligula’nın imparatorluğunun sonuna kadar Armenia bölgesi kralsız kaldı. 4 yıl gibi bir süre Roma tahtında kalan Caligula, Roma’da öldürüldü. Bu olayın ardından Claudius Roma tahtına oturdu.163