İliştirilmiş Gazeteci Olmanın Koşulları

George W. Bush’un kabinesinde görev alan Colin Powel ve Dick Cheney, Körfez Savaşı döneminin de etkili isimleriydi. Biri savaşı, diğeri Savunma Bakanlığı’nı yürütüyordu. Bu isimler tarafıdan havuz sistemi adı verilen bir yöntem henüz I.Körfez Savaşı zamanında George Bush (W.Bush’un babası) tarafından uygun görülüp, gündeme alınmıştı. 249

II.Körfez Savaşı döneminde de “İliştirilmiş Gazetecilik” formülü Pentagon Sözcüsü ve Savunma Bakanı Yardımcısı Victoria Clarke ve danışmanları tarafından geliştirildi. Ancak Clarke’nin geçmişte yaptığı görevler de çok önemliydi. Victoria Clarke 1991 yılındaki Körfez

247 _{Kalkandelen, s.49.}

248 _{Ragıp Duran, “Irak İşgalinden Çıkarılan 6 Ders”, Karizma Dergisi, Sayı:15 2003, s.38.}

152 Savaşı sırasında, bebek kuvözleri hakkındaki dezenformasyonun yapım merkezi olan Hill&Knowlton’da çalışıyordu.

“İliştirilmiş Gazetecilik” formülüne onay veren ise ABD yönetiminin şahinlerinden Savunma Bakanı Donald Rumsfeld. Kurallar ise Pentagon ile basın temsilcileri arasında pazarlıklar sonucu belirlendi.

“ABD, Kasım-Aralık 2003 ayından itibaren II.Irak harekatını izlemek isteyen embedded adaylarını Amerika içindeki askeri kamplara çağırdı ve bu muhabirler en az 2 en çok 3 ay eğitim gördü.

Muhabirler 24 saatlerini Amerikan askeri kamplarında geçirdi, burada silah teknolojisinin yanı sıra medyatik konularda da eğitim gördü. Yani embedded muhabirliğe siyasi, ideolojik ve mesleki olarak hazırlandı”250

Embedded olarak savaşa katılacak her gazetecinin bakanlık tarafından oluşturulan sözleşmede bulunan şartları kabul edip, imzalaması şart konulmuştur.

Bu sözleşmede, ABD Savunma Bakanlığı, savaştan önce, savaş sırasında ve savaş sonrasındaki askeri operasyonların medya tarafından izlenmesini sağlamak amacıyla, “seçilmiş” askeri birliklere “seçilmiş” medya çalışanlarının yerleştirilmesinin, hükümet ve medya kurumu açısından yararlı olacağı vurgulanmıştır. Yani hükümetin yönetim ve direktiflerine ayrıca hükümetin yönetmeliklerine uymayı kabul etmektedir. Medya çalışanlarının yönetim, direktifler, yönetmelik ve bölge kurallarına uymaması durumunda, ‘iliştirilme’ süreci sona erecektir. ‘İliştirilme’ sürecine katılımında, meydana gelebilecek malın kaybı veya zararında veya kişisel yaralanmada, herhangi bir kişinin ölümünde – bu duruma hükümet sebep olduysa veya katkıda bulunduysa bile- hak iddia eder ve her ne şekilde olursa olsun talepte bulunursa hükümetle anlaşmayı, tazminat ödemeyi ve hükümeti dokunulmaz kılmayı kabul etmek zorundadır.

İliştirilmiş gazeteciler, aynı zamanda Tezimizi Ek. 1 ve 2. Bölümlerinde de aktardığımız “İliştirilme” (Embedded) Sözleşmesini ve Protokolünü imzalamak, ilgili

250 _{Ragıp Duran, “Embedded: İliştirilmiş Değil Askeri Yatılı”, http://bianet.org/bianet/medya/18038-embedded-}

153 kurallara uymak zorundalar. Bu sözleşmeyi imzalamayanlar ya da kurallara uymayanların akreditasyonları hemen iptal ediliyor. İşte bu protokolden bazı satır başları:

• Savunma bölümünün hava, kara ve deniz kuvvetleriyle medya ilişkilerini en az kısıtlamayla geçekleşmesidir. Medya operasyonları şimdi ve gelecekte en geniş anlamıyla ulusal güvenlik çerçevesinde halkın anlayışını şekillendirmeyi içerir. Amacımız diğer dezenformatif bilgilerden önce gerçek bilgileri vermektir. İliştirilmiş gazeteciler Amerikan ordusunun operasyonları sırasında askeri birliğin bir parçası olarak yaşayacak, çalışacak ve seyahat edecektir. Harekâtların güvenliği için halkla ilişkiler subayları ve komutanlar medyayla birlikte çalışacaktır.

• Medyaya mümkün olduğu zaman çatışma ve savaşla ilgili her türlü bilgi verilecektir. Medya belirtilen koşullarda haftalar, hatta aylarca iliştirildiği birlikte kalabilir

• Muhabirler, ABD birlikleriyle hareket ederken kendi araçlarını kullanamazlar. Birlik gazeteciye her türlü yardımı sağlar.

• Normal haberleşme imkânlarında zorluk yaşandığında, muhabirler, askeri imkânlardan yararlanabilir.

• Habercilere ekipman konusunda bir sınırlama yok. Ancak komutanlar, güvenlik açısından uygun görmediklerinde yayınlarını keserler.

• Medya personeli, savaş şartlarına ayak uydurmakta zorlandığında geri gönderilir.

• Askeri personelle yapılacak olan tüm mülakatlar kayıtlı olacaktır.

• Operasyonların selameti açısından bazı haberlere ambargo uygulanacaktır. Güvenlik gerekçesi ortadan kalktıktan sonra ambargo kaldırılacakır.

• Habercilere olası biyolojik, kimyasal ya da nükleer saldırıya karşı gerekli teçhizat dağıtılır. Ancak maliyet kısmen ordu, kısmen medya kuruluşu tarafından karşılanır.

154

• Aşağıdaki haber bilgi ve yayınlar operasyonun güvenliğini tehlikeye düşüreceği için operasyon yapılana kadar yayımlanamaz.

i. Askeri birliklerin sayısı

ii. Önemi haiz mühimmat

iii. Askeri birliklerin isimleri, coğrafi konumları

iv. İleriye dönük muhtemel operasyonlar

v. Birliklerdeki güvenlik önlemlerini gösteren fotoğraflar

• 72 saat geçmedikçe ölen ya da yaralanan Amerikalı askerlerin adı verilmez.

• Önceki çatışmalarda ele geçirilen düşman askerleri konusunda bilgi verilebilir.

• Canlı yayınlara operasyonların durumuna göre izin verilir.

• Komutanlar, operasyonların selameti açısından ambargo uygulayabilir.251

ABD'de Colombia Üniversitesi'nin desteğinde PEJ (Project for Excellence in Journalism- Gazetecilikte Mükemmellik Projesi) tarafından Irak'taki savaşının ilk 3 gününde embedded medya mensuplarının geçtiği haberler üzerinde bir araştırma yapıldı. Araştırmanın bazı bulguları şöyle:

• Ele alınan haberlerin çoğu -10'dan 6'sı-canlı yayın ve bir editör denetiminden geçmemiş haber.

• İzleyiciler çoğunlukla askerlerden ya da diğer kişilerden değil doğrudan muhabirden haberi dinliyorlar. 10 haberden 8'inde sadece muhabirin konuştuğu saptandı.

251_{“Nilgün Tekfidan, “İliştirilmiş muhabirler”, 28 Mart 2003, Hürriyet Gazetesi,}

http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=136676 ET:24.09.2010 ve Mete Çubukçu, Ateş Altına Gazetecilik, İstanbul: Metis Yayınları, 2005, s. 145.

155

• Haberler derinlikten yoksun. İncelenen haberlerden hiçbirisi açılan ateşle vurulan insanları göstermiyor.

• Medyanın haberlere yorum katmakla eleştirildiği günümüzde 252