İlgili coğrafi piyasa, rekabet hukukunda ilgili şirketlerin mal ve hizmetlerini sattıkları ve rekabet koşullarının yeterince yeknesak olduğu alandır265. Başka bir ifadeyle, aynı pazar koşullarına sahip pazar alanıdır. Ülkenin bütünü olabileceği gibi, ülkede yer alan bir bölge de olabilir. Bu bölge diğer bölgelerden rekabet koşulları açısından farklı olmalıdır. Bu farklılığının tespitinde tüketici tercihleri de göz önüne alınmalıdır. Bölge tüketici gözüyle rekabet açısından diğer bölgelerden yalıtılmış olmalıdır266.
Coğrafi piyasanın belirli bir ürün piyasasında faaliyet gösteren veya potansiyel olarak bu pazara girebilecek bütün şirketleri kapsayacak şekilde tanımlanması gerekmektedir. Bu nedenle coğrafi piyasa, hâkim durumda olup olmadığı araştırılan teşebbüsün faaliyette bulunduğu coğrafi alanda bulunan diğer şirketlerin yanı sıra, bu alanda faaliyet göstermeyen ancak kalıcı ve önemli bir fiyat artışı sonrasında bu coğrafi alana girebilecek diğer şirketleri de kapsamalıdır267.
Coğrafi pazar değerlendirilmesi yapılırken, ilgili mal ve hizmetlerin özellikleri, tüketici tercihleri, giriş engelleri, ulaşım şekilleri, dağıtım sistemleri, ürünün markası, ilgili bölge ile
263 RK Kararı, D. 2006-2-125 (Devralma), K. 06-86/1105-323, T. 30.11.2006. 264 Güven, s. 229. 265 Ülgen, s. 35. 266 Gül, makale, s.155. 267 Ülgen, s. 36.
komşu bölgeler arasında teşebbüslerin pazar payları, fiyat farklılıkları, maliyetler gibi birçok unsur dikkate alınır.
Coğrafi pazar RKHK’da tanımlanmamıştır. Ancak m. 6’ya göre, Türkiye’nin tamamı veya bir bölümü ilgili coğrafi pazar olarak kabul edilebilecektir. Maddede açıkça, “ülkenin tamamı veya bir bölümünde hâkim durumda olmak”tan söz etmektedir. Ülkenin ne gibi özelliklere sahip bir bölümünün kendi başına ilgili coğrafi pazar olarak kabul edilebileceği konusunda bir açıklık getirilmemiştir.
Ayrıca 1997/1 sayılı Birleşme ve Devralmalar Tebliği m. 4/4’te ülkenin bir bölümünü kalanında ayrı bir pazar yapacak nitelikler sayılmıştır. Buna göre; coğrafi pazar, teşebbüslerin, mal ve hizmetlerinin arz ve talebi konusunda faaliyet gösterdikleri, rekabet koşullarının yeterli derecede homojen ve özellikle rekabet koşulları komşu bölgelerden hissedilir derecede farklı olduğu için bu bölgelerden kolayca ayrılabilen bölgelerdir.
RK davalarında çoğunlukla ilgili coğrafi pazar, hizmetin tüm Türkiye genelinde verilebilmesi ve Türkiye sınırları içinde tanımlanan ilgili ürün pazarları açısından rekabet koşullarının farklılık arz ettiği ayrı bölgelerin söz konusu olmaması gibi nedenlerle, Türkiye sınırları olarak belirlenmektedir268. Ayrıca RK bir kararında bölgesel olarak coğrafi pazar ayrımının pratikte bir faydasının olmayacağı düşüncesiyle hareket ederek, ilgili coğrafi pazarı Türkiye Cumhuriyeti sınırları olarak belirlemiştir269.
AB Komisyon’un ilgili pazar tanımına ilişkin olan yayınlamış olduğu Duyuru’sunda270 ilgili coğrafi pazar; “ilgili teşebbüsün mallarının ya da hizmetlerinin arz ve talebini kapsayan
268 RK Kararı, K. 04-09/82-22; 02-60/755-305; 05-78/102-294; 04-09/82-22; 06-04/61-18; 04-09/82-22; 03-
64/768-355; 05-10/86-33; 06-86/1105-323; 06-59/772-225; 05-48/681-175; 06-13/155-39, T. 16.2.2006.
269
DSL hizmetleri ve kablo modem hizmetleri birbirlerine ikame hizmetler ve bu altyapıların rekabet halindeki altyapılar olmalarına karşılık, bu iki şebekenin de aynı hükmi şahıs elinde bulunması nedeniyle halihazırda bu iki tip hizmet ve altyapı arasında bir rekabet mevcut değildir. Dolayısıyla değişik operatörlerce bölgesel olarak bu hizmetin verilemediği, her iki hizmeti sağlayan teşebbüsün de aynı olmasından dolayı coğrafi pazar tanımı yapılmasının herhangi bir pratik faydası olmayacağı gibi, kablo altyapısının DSL altyapısı ile birlikte bulunduğu bölgeler bazında bir coğrafi pazar tanımı yapılması ya da yapılmamasının sonuca bir etkisi bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra, çifte-tekel hakkı dolayısıyla her iki hizmetin de fiyatlandırmasının ulusal bazda yapılmakta olduğu da göz önünde bulundurulduğunda, T.C. sınırları içinde birbirinden pazar koşulları bakımından farklılık gösteren herhangi bir ayrı coğrafi pazar bulunmamaktadır. Sonuç olarak soruşturma konusu eylemlerle ilgili olarak belirlenebilecek coğrafi pazar “Türkiye Cumhuriyeti”dir; bkz. RK Kararı, D. 2003-2-13 (SR.), K. 05-10/81-30, T. 10.2.2005.
270 Commision Notice on the Definition of Relevant Market for Purposes of Comumunity Competition Law (97/
C 372/03), Merger Control Law in the European Union, Situation in March 1998, European Commision, Brussels, Luxembourg, 1998;
(www.antimon.gov.sk/dl.aspx?f=%2Ffiles%2F10%2F2004%2FN.definition+of+relevant+market.rtf, son
ve rekabet şartlarının yeterince homojen olduğu komşu pazarlardan, bu alanlardaki rekabet koşullarının farklı olmasıyla ayrılabilen pazarlar” olarak tanımlanmıştır.
ATA m. 82’ye göre hâkim durum ortak pazarda veya onun önemli bir bölümünde olmalıdır. Bu nedenle Komisyon veya ATM somut olaya göre bazen ortak pazarın tamamını, bazen bir üye devleti, bazen bir üye devletin bir bölgesini ilgili coğrafi pazar olarak alabilmektedir271. AT m. 82 RKHK m. 6’da olduğu gibi sadece bir bölümünü değil, ülkenin önemli bir bölümünü esas almıştır. Ancak bu bölümün ne kadar öneme sahip bir bölüm olduğu belli değildir272.
Türkiye, siyasi açıdan üniter bir devlet ve coğrafi açıdan AB’ye kıyasla küçük bir ülkedir. Bu nedenle piyasaların birbirlerinden ayrılması ihtimali daha zayıftır. Somut olayda rekabet şartları açısından ciddi farklılıklar bulunmadığı sürece, coğrafi piyasanın ülkenin bütünü olarak kabul etmek, ekonomik gerçeklere daha uygun olacaktır. Buna karşılık, Türkiye coğrafyasının gösterdiği fiziksel özellikler, bölgeler arası gelir dağılımındaki farklılıklar, ulaşım altyapısının zayıflığı, coğrafi piyasaların ayrılmasında etken olacak önemli faktörlerdir. Coğrafi piyasaların ayrılmasında kullanılacak olan faktörler ve bunların sonuçları, RK’nın ve mahkemelerin somut olaylar karşısında oluşturacağı içtihatlarla ortaya çıkacaktır273.
Telekomünikasyon sektörü günümüzde şebekelerin birbirleriyle irtibatlandırıldığı ve tam anlamıyla coğrafi sınırların ayrıştırılamadığı bir sektör haline gelmiştir. AT işe rekabet ve düzenleme koşullarının yakın olduğu coğrafi alanı tanımlamakla başlamaktadır. Topluluk bu yaklaşımı kullanırken, ayrıca arabağlantı ve ulusal dolaşım anlaşmalarının varlığını coğrafi pazarı tanımlamada kullanmaktadır. Örnek vermek gerekirse, ulusal dolaşım anlaşmalarının mevcut olduğu durumlarda ATM, GSM hizmetleri için Avrupa çapında pazar tanımlaması yapmış, şebekeler arası arabağlantı anlaşmalarının mevcut olduğu bir durumda ses hizmeti veren yerel bir kablo şebekesi operatörünün ise ulusal coğrafi kapsama sahip olduğunu kabul etmiştir274, 275.
271 Aslan,Y.: Avrupa Topluluğu Rekabet Hukuku, Ankara, 1992, s. 226. 272
Aslan, Rekabet Hukuku, s. 120.
273 Sanlı, s. 251. 274
ITU 2002, s. 12 (Arıöz, s. 21’den naklen).
275 Bkz. Cegetel / Vodafone-SFR (1998) OJ C 16/13, Vodafone/Airtouch (1995) OJ C 295/2, Bell Cable Media /
Cable & Wireless / Videotron ve Cable & Wireless / Nynex / BellCanada (1997) OJ C 24/22 (Arıöz, s. 21, dn. 22’den naklen).