Bayrak (2006) tarafından yapılan “Kütahya Çinilerinin Teknik ve Desen Özellikleri” adlı yüksek lisans tezinde; Geleneksel Türk el sanatlarının en önemli dallarından biri olan çini sanatının, Kütahya ili ve çevresindeki erken dönemden günümüze kadar geçen süre içerisindeki gelişimi incelemiştir.
Araştırmanın evreni, Kütahya ilinin erken dönemden günümüze kadar olan çini sanatındaki yerini, tekniklerin tarih içerisinde kullanıldığı dönemler ve uygulamalı anlatımlarını, zaman içerisinde edindiği gelişim ile motiflerin kompozisyon içerisindeki kurallarını bu motiflerin uygulandığı yerleri kapsamaktadır.
Araştırma sonucunda; Kütahya çiniciliğinin tarihsel gelişimi erken dönemden itibaren incelenmiş ve M.Ö. 3. bin yılın ortaları yani ilk tunç çağının ortalarına uzanan köklü bir tarihi olduğu anlaşılmıştır.
Kütahya çini sanatı günümüze kadar farklı dönemlerde, Hitit, Frig, Lidya, Roma, Bizans, Selçuklu, Beylikler, Osmanlı sanatı çevresinde geliştiği görülmüştür. İlk Osmanlı çinileri, 14. yy. İznik çiniciliği etrafında büyük bir gelişme sağlarken Kütahya çinileri İznik çinilerinin gölgesinde, İkinci planda kaldığını, çiniciliğin İznik’te 15. yy. sonlarına doğru gerilemesi üzerine, Kütahya’da büyük bir gelişme gösterdiği anlaşılmıştır.
Uyanık (2006) tarafından yapılan “Çinilerde Kullanılan Klasik Kütahya Çini Desenleri” adlı yüksek lisans tezinde; Çini sanatıyla ilgili literatür taraması yapılarak, klasik Kütahya çini desenlerini kullanarak üretim yapan atölyeler, Kütahya Çini Müzesi ve özel koleksiyonlardaki klasik Kütahya çinilerine ulaşılarak bunların ışığı altında, çinilerde kullanılan klasik Kütahya çini desenleri değerlendirilmiştir.
Araştırmanın evrenini, Kütahya çini müzelerinde yer alan çiniler, Kütahya’daki klasik Kütahya çinileriyle süslü tarihi eserler, özel müze ve koleksiyonlardaki klasik Kütahya çinileri ile günümüzde klasik Kütahya çini desenlerini kullanan atölyeler oluşturmaktadır.
Araştırma sonunda; klasik Kütahya çini desenleri İznik desenlerinin yanında daha kaba, estetik açıdan göze daha az hitap etmesi ve talebin İznik desenlerine göre az olması bu desenlerin atölyeler tarafından tercih edilmemesine neden olmaktadır.
Günümüzde Kütahya’da üretilen çinilerde çoğunlukla İznik çini desenlerinin kopyaları ve bunlardan üretilen yeni kompozisyonlar kullanılmaktadır.
Yolal (2007) tarafından yapılan “Başlangıçtan Günümüze Kütahya Çinileri ve Çini Motiflerinin Seramik Yüzeylerde Yorumlanarak Uygulanması” adlı yüksek lisans tezinde çininin tanımı ve tarihsel gelişimi, Kütahya çinilerinde kullanılan motifler, bu motiflerin dekor ve kompozisyon özellikleri ile üsluplar ve Kütahya çinilerinin günümüzdeki durumu incelenmiştir.
Araştırmanın çalışma evrenini, Kütahya’da üretimini sürdüren çini atölyeleri ve günümüzde çini motiflerini yorumlayarak uygulayan sanatçıların örnekleri oluşturmuştur.
Araştırmanın sonucunda, Kütahya, 17. yüzyılın son çeyreği ve 18. yüzyılın basına kadar konumu dolayısıyla İznik’in gölgesinde kalmış bir üretim merkezidir. Bu yüzyıllara kadar, “saray sanatı” olarak adlandırılmış olan İznik’teki saraya yönelik üretime destek olarak, Kütahya’daki atölyeler tarafından da üretim yapılmıştır. Fakat İznik’in siparişleri zamanında karşılayamaması ve kalitenin de düşmesi gibi nedenlerle bu yöredeki üretim zamanla azalmıştır. Kütahya çinileri; ustalarının yorumlarındaki özgürlük, serbest fırça darbeleri, renkleri ve İznik çinilerinden oldukça farklı motifleri ile yeni bir tarz oluşturmuştur.
Günümüzde, çini üretiminin Kütahya’da birçok atölye tarafından devam ettirildiği gözlemlenmektedir. Fakat birkaç atölye dışında kalan atölyelerin yaptıkları çalışmalara bakıldığında; bu ürünlere uygulanan desenlerin klasik İznik desenlerinin taklidi olduğu görülmüştür. Kütahya’da günümüzde yapılan üretimler incelendiğinde, atölyelerin çoğunun geleneksel çini motiflerini tekrarlayarak ürettikleri gözlenmiştir. Bunun yanı sıra atölye sahiplerinin birçoğu yorumlamaktan uzakmış gibi gözükseler de, uygulanan desenlerde yorumlamaların söz konusu olduğu gözlemlenmiştir. Tüm bunlar, Kütahya’daki atölyelerin farkında olmadan çağa ayak uydurarak, gizli bir gelişim sürecinin içinde olduğunu yansıtmaktadır.
Atölyelerin yanı sıra, çini sanatını gerçek anlamda yorumlayıp, bu sanata farklı yaklaşımlarda bulunan sanatçılar da incelenmiştir.
Özcan (2007) tarafından yapılan “Rüstem Paşa Camii Çinilerinden Örnekler” adlı yüksek lisans tezinde Rüstem Paşa Camiinin iç duvarlarını kaplayan çiniler, kadınlar mahfili, mihrap, minber, sütunlar, son cemaat mahalli, kubbenin dört köşesi, kemerler, kemer ayakları ve payelerdeki çiniler araştırmaya konu olarak alınmıştır.
Araştırmanın evrenini Rüstem Paşa Camiinde yer alan İznik ve Kütahya çinileri oluşturmaktadır. Araştırmanın evreninde bulunan çinilerin 50 adedi örneklem olarak alınmış; desen çizimleri ve özellikleri hakkında bilgilere yer verilmiştir.
Araştırmalar sonucunda Rüstem Paşa Camiinin genelinde İznik çinilerinin kullanıldığı fakat bu çinilerinin yetersiz kalması nedeniyle az da olsa Kütahya çini örneklerine de yer verilmiştir. Araştırmaya konu olarak Rüstem paşa camii çinilerinden 50 adet çini örneği ele alınmıştır. Çinilerin 39 adedi karo, 6 adedi bordür, 5 adedi de pano şeklinde düzenlenmiştir. Camiinin geçirmiş olduğu restorasyonlara bağlı olarak inceleme konusu olarak alınan 50 adet çininin tamamı da onarım görmüştür. Tespit edilen 39 karo örneğinden 16 adedi kare formunda, 23 adedi ise yerleştirildikleri zeminin ölçülerine göre 38,5 x 22 – 18 x 30 cm arasında; 6 adet bordür 14,5 x 32 – 12,5 x 17 cm arasında; 5 adet pano ise 67 x 84 – 39 x 55 cm arasında ölçülendirilerek tasarlanmıştır.
Gündoğdu (2008) tarafından yapılan “İstanbul İlinde bulunan Yeni Camii Duvar Çinileri Üzerine Bir Araştırma” adlı yüksek lisans tezinde Yeni Camii’de bulunan sıraltı tekniği ile yapılmış bitkisel, yazılı ve nesneli bezemelerle stilize hayvan motiflerinin görüldüğü mihrap, kapı pencere alınlıkları ve duvar çinileri incelenmiştir. Bu aşamada belirlenen çiniler, motif, kompozisyon özellikleri, ölçüm, çizim ve fotoğraflama yolu ile belgelenerek oluşturulan inceleme formlarına işlenmiştir. İnceleme formlarından edinilen veriler; renk, konu ve boyut tabloları oluşturularak değerlendirmeye alınmıştır.
Araştırmanın örneklemi olarak ele alınan mihrap, kapı-pencere alınlıkları ve duvar çinilerinden oluşan 20 adet örnekle ile sınırlandırılmıştır.
Araştırmanın sonunda, cami genel bir restorasyon geçirmiş ama çiniler aynen kalmıştır. Cami yapı olarak mükemmeldir ama çinileri Sultanahmet, Rüstempaşa çinileriyle kıyaslanamaz. Çünkü; Osmanlı’nın son dönemlerinde yapılmıştır. Çinilerin kompozisyon özellikleri çok başarılı ancak renklerin canlılığı ve çeşitliliği ne yazık ki bu çinilerde bulunmamaktadır. Osmanlıda Caminin yapıldığı dönemde bütün alanlarda olduğu gibi çinide de büyük bir gerileme gözlenmektedir. Dolayısı ile Yeni Cami bu durumdan en çok etkilenmiş yapılardan biridir.
BÖLÜM III 3. YÖNTEM
Bu bölümde, araştırma modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması ve verilerin analizi hakkında bilgi verilmektedir.
3.1.Araştırma Modeli
Bu araştırmanın modeli, zaman ve metod yönünden incelendiğinde betimsel bir araştırmadır.
3.2.Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın çalışma evrenini Bursa ve İznik yöresi oluşturmaktadır. Örneklemini ise Bursa ilindeki Yeşil Camii, Yeşil Türbe ve Muradiye camiinde duvar çinileri ve günümüz çini örneklerini göstermek amacıyla İznik Çini Vakfı içerisinde yer alan ürünler oluşturmaktadır. Bursa Yeşil Camide 25 çini desen, Yeşil Türbe’de 17 çini desen, Muradiye Camide 5 çini desen yer almaktadır. Toplam 47 adet çini ile ilgili bilgi formu hazırlanmıştır. İznik Çini Vakfı’nda ise 30 adet fotoğraf incelenmiştir.
3.3.Verilerin Toplanması
Bu araştırmada literatür çalışması yapılmıştır. Uzman görüşleri doğrultusunda 20 sorudan oluşan anket hazırlanmıştır. Bursa ilindeki Yeşil Camii, Yeşil Türbe ve Muradiye camiinde duvar çinilerinin fotoğraf çekimi yapılarak incelemeye alınan örneklerinden ürün tanıtım formları hazırlanmıştır.
3.4.Verilerin Analizi
İznik Çini Vakfı atölyelerinde çalışan 20 kişiye anket uygulanmış ve ürün fotoğrafları çekilmiştir. Anket formu uygulandıktan sonra her bir sorunun seçeneklerinin toplam frekansları hesaplanarak yüzdeleri alınmıştır.
Elde edilen veriler araştırmanın bulgular ve yorum bölümünde sunulmuştur. Hazırlanan bilgi formlarında yer alan çinilerin fotoğrafları kullanılarak çini desenlerinin çizimleri yapılmıştır.
İncelemeye alınan ürünlerden bir örnek seçilerek deri üzerinde süsleme amacı ile kullanılmak üzere araştırmacı tarafından tasarımı hazırlanarak ürün oluşturulmuştur.
BÖLÜM IV
4. BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde araştırmacı tarafından toplanan bilgileri anlamlı hale getirmek için İznik Çini Vakfı’nda çalışan bireylerin cevapladığı anket soruları ayrı ayrı ele alınmış frekansları saptanarak tablolar ile ifade edilip yorumlanmıştır.
Bulgu ve yorumlar bilgi formlarından elde edilen bilgilere göre hazırlanmıştır.
Tablo 1. Ankete katılan bireylerin yaşını gösteren sayısal dağılım Yaş Durumları f % 15- 21 5 25 21- 30 9 45 30- 40 5 25 40 ve üstü 1 5 Toplam 20 100
Tablo 1 incelendiğinde çinicilik ile uğraşan bireylerin % 45’ inin 21- 30 yaş arası, % 25’inin 30- 40 yaş arası, % 25’ inin 15-21 yaş arası, % 5’ inin 40 yaş ve üstü olduğu görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşan bireylerin çoğunluğu 21-30 yaş arasında olduğu görülmektedir.
Tablo 2. Ankete katılan bireylerin cinsiyetini gösteren sayısal dağılım
Cinsiyet Durumları f %
Erkek 3 15
Bayan 17 85
Toplam 20 100
Tablo 2 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 85’ inin bayan, % 15’ inin erkek olduğu görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların büyük bir çoğunluğu bayandır.
Tablo 3. Ankete katılan bireylerin medeni halini gösteren sayısal dağılım
Medeni hali f %
Bekar 5 25
Evli 15 75
Toplam 20 100
Tablo 3 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 75’ inin evli, % 25’ inin bekar olduğu görülmektedir.
Tablo 4. Ankete katılan bireylerin eğitim durumunu gösteren sayısal dağılım
Eğitim durumu f %
Okuma yazma bilmiyorum __ __
İlköğretim 4 20
Ortaöğretim 13 65
Ön Lisans 3 15
Lisans __ __
Yüksek Lisans/ doktora __ __
Toplam 20 100
Tablo 4 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 65’ inin ortaöğretim, % 20’ sinin ilköğretim, % 15’ inin ön lisans mezunu olduğu anlaşılmaktadır.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların çoğunluğunun eğitim durumu ortaöğretimdir.
Tablo 5. Ankete katılan bireylerin istihdam durumunu gösteren sayısal dağılım İstihdam durumu f % Yönetici 2 10 Çamur hane 3 15 Şekillendirme/ çark 4 20 Desenleme 11 55 Pazarlama __ __ Toplam 20 100
Tablo 5 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 55’ inin desenleme, % 20’ sinin şekillendirme / çark, % 15’ inin çamur hane, % 10’ unun yönetici vasfında istihdamı görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların çoğunluğunun desenleme bölümünde çalıştığı görülmektedir.
Tablo 6. Ankete katılan bireylerin çiniciliği kimden / nereden öğrendiklerini belirten sayısal dağılım
Çiniciliği kimden / nereden öğrendikleri f %
Aile bireylerinden 7 35
Kursta 4 20
Kendi kendime 6 30
Eğitim kurumunda ( Yüksekokul) 3 15
Eğitim kurumunda ( Fakülte) __ __
Toplam 20 100
Tablo 6 incelendiğinde ankete katılan bireylerin çini sanatını % 35’ inin aile bireylerinden, % 30’ unun kendi kendine, % 20’ sinin kurstan, % 15’ inin yüksekokuldan öğrendikleri görülmektedir.
Buna göre ankete katılanların çoğunluğunun çiniciliği aile bireylerinden öğrenmiş olduğu görülmektedir.
Tablo 7. Ankete katılan bireylerin unvan durumlarını gösteren sayısal dağılım Unvan durumu f % İş veren 2 10 Usta 8 40 Kalfa 10 50 Toplam 20 100
Tablo 7 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 50’ sinin kalfa, % 40’ ının usta, % 10’ unun iş veren olduğu görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların çoğunluğunun kalfa olduğu görülmektedir. Tablo 8. Ankete katılan bireylerin kaç yıldır çinicilik ile uğraştığı durumunu gösteren sayısal dağılım
Kaç yıldır çinicilik ile uğraştığı durumu f %
2 – 5 yıl 7 35
5 – 7 yıl 5 25
7 – 10 yıl 6 30
10 yıl ve üzeri 2 10
Toplam 20 100
Tablo 8 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 35’ inin 2-5 yıldır, % 30’ unun 7-10 yıldır, % 25’ inin 5-7 yıldır, % 10’ unun 10 yıl ve üzeri çinicilik ile uğraştığı görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların çoğunluğu 2-5 yıldır çinicilikle uğraştığı görülmektedir.
Tablo 9. Ankete katılan bireylerin çini ham ürünlerini nereden temin ettiklerini gösteren sayısal dağılım
Çini ham ürünlerini nereden temin ettiklerini f %
Kendim hazırlıyorum 9 45
Dışarıdan alıyorum 11 55
Toplam 20 100
Tablo 9 incelendiğinde ankete katılan bireylerin çini ham ürünlerini % 45’i kendim hazırlıyorum, % 55’ i dışarıdan alıyorum cevabını vermiştir.
Buna göre çini ham ürünlerini kendi hazırlayan ve dışarıdan alan kişilerin sayısal oranının birbirine yakın olduğu görülmektedir. Çoğunluğunun ise kendisinin hazırladığı görülmektedir.
Tablo 10. Ankete katılan bireylerin çinilerde en çok kullandıkları yapım
tekniklerini gösteren sayısal dağılım
Çinilerde en çok kullandıkları yapım teknikleri f %
Tek renk sırlı desensiz çini __ __
Kabartma çini 3 15
Sır altı renkli çini 15 75
Minyatür çini 2 10
Toplam 20 100
Tablo 10 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 75’ inin sır altı renkli çini, % 15’ inin kabartma çini, % 10’ unun minyatür çini cevabını verdiği görülmektedir. Buna göre çinilerde en çok sır altı renkli çini desen tekniği kullanılmaktadır.
Tablo 11. Ankete katılan bireylerin desenlerini nereden temin ettiklerini gösteren sayısal dağılım
Desenleri nereden temin ettikleri f %
Desinatörler çiziyor 3 15
Desen kitaplarından 15 75
Yapılmış örneklerden 2 10
Toplam 20 100
Tablo 11 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 75’ inin desen kitaplarından, % 15’inin desinatörler çiziyor, 10’unun yapılmış örneklerden cevabını verdiği görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların çoğunluğunun desenleri desen kitaplarından temin ettikleri görülmektedir.
Tablo 12. Ankete katılan bireylerin daha çok hangi motifleri kullandıklarını gösteren sayısal dağılım
Daha çok hangi motifleri kullandıkları f %
Bitkisel motifler 10 50
Hayvansal motifler 3 15
Klasik motifler 2 10
Serbest Çalışma 5 25
Toplam 20 100
Tablo 12 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 50’sinin bitkisel motifler, % 25’inin serbest çalışma, % 15’inin hayvansal motifler, % 10’unun klasik motifler cevabını verdiği görülmüştür.
Buna göre çinilerde kullanılan motiflerin büyük bir çoğunluğunu bitki motiflerinin oluşturduğu görülmektedir.
Tablo 13. Ankete katılan bireylerin daha çok hangi renkleri kullandıklarını
gösteren sayısal dağılım
Daha çok hangi renkleri kullandıkları f %
Kırmızı – Mavi 13 65
Mavi – Yeşil 4 20
Sarı – Türkuaz 1 5
Kırmızı – Türkuaz 2 10
Toplam 20 100
Tablo 13 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 65’inin kırmızı-mavi, % 20’sinin mavi-yeşil, % 10’unun kırmızı-türkuaz, % 5’inin sarı-türkuaz cevabını verdiği görülmektedir.
Buna göre çinilerde en çok kırmızı-mavi renklerinin kullanıldığı görülmektedir. Tablo 14. Ankete katılan bireylerin daha çok hangi ürünleri yaptıklarını gösteren sayısal dağılım
Daha çok hangi ürünleri yaptıkları f %
Tabak 6 30
Kase 3 15
Vazo 1 5
Sipariş ürünler (Mekan Süslemeleri vb.) 10 50
Tablo 14 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 50’sinin sipariş ürünler, %30’unun tabak, % 15’inin kase, % 5’inin vazo cevabını verdiği görülmektedir.
Buna göre çini ürünler içerisinde en çok sipariş ürünler yapıldığı görülmektedir. Tablo 15. Ankete katılan bireylerin ürünlerini nasıl pazarladıklarını gösteren sayısal dağılım
Ürünlerini nasıl pazarladıkları f %
Toptan __ __
Perakende __ __
Toptan – Perakende __ __
Sipariş 20 100
Toplam 20 100
Tablo 15 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 100’ünün sipariş cevabını verdiği görülmektedir.
Buna göre çini ürünleri sipariş olarak pazarlandığı görülmektedir.
Tablo 16. Ankete katılan bireylerin yurt içinde sergi / fuar katılımlarını gösteren sayısal dağılım
Yurt içinde sergi / fuar katılımları f %
Evet 13 65
Hayır 7 35
Toplam 20 100
Tablo 16 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 65’inin evet, % 35’inin hayır cevabını verdiği görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların çoğunluğunun yurt içinde sergi / fuar katılımları yüksektir.
Tablo 17. Ankete katılan bireylerin yurt dışında sergi / fuar katılımlarını gösteren sayısal dağılım
Yurt dışında sergi / fuar katılımları f %
Evet 17 85
Hayır 3 15
Toplam 20 100
Tablo 17 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 85’inin evet, % 15’inin hayır cevabını verdiği görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların çoğunluğunun yurt dışında sergi / fuar katılımları yüksektir.
Tablo 18. Ankete katılan bireylerin çinicilikte aylık kazançlarını gösteren sayısal dağılım
Aylık kazanç durumu (Türk lirası) f %
650 – 1000 5 25
1000 – 1250 5 25
1250 – 1500 5 25
1500 ve üzeri 5 25
Toplam 20 100
Tablo 18 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 25’inin 650-1000 lira, 1000-1250 Türk Lirası, 1250-1500 Türk Lirası, 1500 Türk Lirası ve üzeri cevabını verdiği görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların 650-1000 Türk Lirası, 1000-1250 Türk Lirası, 1250-1500 Türk Lirası, 1500 Türk Lirası ve üzeri aylık kazanç sağladıkları görülmektedir.
Tablo 19. Ankete katılan bireylerin çiniciliğin yeteri kadar geliştiği düşüncesini gösteren sayısal dağılım
Çiniciliğin yeteri kadar geliştiği düşüncesini gösteren durum f %
Evet inanıyorum 16 80
Hayır inanmıyorum 4 20
Toplam 20 100
Tablo 19 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 80’inin evet inanıyorum, % 20’sinin hayır inanmıyorum cevabını verdiği görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların çoğunluğunun çiniciliğin geliştiğine inandıkları görülmektedir.
Tablo 20. Ankete katılan bireylerin çiniciliği daha da geliştirmek için neler yapılabilir düşüncesini gösteren sayısal dağılım
Çiniciliği daha da geliştirmek için neler yapılabilir düşüncesini gösteren durum
f %
Halk Eğitim kurslarının daha kapsamlı olması 2 10
Maddi açıdan teşvik sağlanmalı 3 15
Ar-ge çalışmalarına daha da önem verilmesi 5 25
Meslek okullarında bölüm açılması 10 50
Toplam 20 100
Tablo 20 incelendiğinde ankete katılan bireylerin % 50’sinin meslek okullarında bölüm açılması, % 25’inin Ar-ge çalışmalarına daha da önem verilmesi,
%15’inin maddi açıdan teşvik sağlanmalı, %10’unun Halk eğitim kurslarının daha kapsamlı olması cevabını verdiği görülmektedir.
Buna göre çinicilik ile uğraşanların çoğunluğunun çiniciliği daha da geliştirmek için meslek okullarında bölüm açılmasını istedikleri görülmektedir.
Tablo 21. Bilgi formlarında çekilen fotoğrafların incelenerek kullanılan renklerin camilere göre sayısal dağılımı
Ürünün Bulunduğu Camii Muradiye Camii Ye şil Camii Ye şil Türbe Toplam Çinilerde Kullanılan Renkler Kobalt Mavisi 5 23 13 41 Türkuaz 5 22 15 42 Beyaz 5 23 15 43 Kahverengi 1 20 11 33 Yeşil 2 4 1 7 Sarı 1 - 1 2 Turuncu 1 - - 1 Mercan Kırmızısı 1 5 2 8 Siyah - 21 11 33 Yaldızlı Sarı - 5 4 9 Açık Yeşil - 5 5 10 Koyu Mavi - - 1 1 Koyu Yeşil - - 3 3
Açık Mavi - - 1 1
Tablo 21 incelendiğinde Muradiye Camii, Yeşil Camii ve Yeşil Türbe’de en çok kullanılan renk 43 desende kullanılmasıyla beyaz renktir. 42 desende kullanılmasıyla türkuaz, 41 desende kullanılmasıyla kobalt mavisi, 33 desende kullanılmasıyla kahverengi ve siyah, 10 desende kullanılmasıyla açık yeşil, 9 desende kullanılmasıyla yaldızlı sarı, 8 desende kullanılmasıyla mercan kırmızısı, 7 desende kullanılmasıyla yeşil, 3 desende kullanılmasıyla koyu yeşil, 2 desende kullanılmasıyla sarı, 1 desende kullanılmasıyla turuncu, koyu mavi ve açık mavi kullanılmıştır.
Buna göre ürünün bulunduğu camiye göre toplam en çok kullanılan renk 43 desende kullanılmasıyla beyaz renk olduğu görülmektedir.
Tablo 22. Bilgi formlarında çekilen fotoğrafların incelenerek kullanılan motif adlarının camilere göre sayısal dağılımı
Ürünün Bulunduğu Camii
Muradiye Camii Ye
şil Camii
Ye
şil Türbe Toplam
Çinilerde Kullanılan Motif Adları
Geometrik ağ 1 - - 1 Hata-i motifi 2 19 8 29 Penç 2 18 11 31 Lale 1 1 - 2 Zencerek motifleri 1 - - 1 Rumi 1 14 7 22 Geometrik yıldız 1 1 2 4 Ulama - 6 6 12 Gonca gül - 5 5 10 Yapraklar - 7 7 14 Simetrik - 7 7 14 Perdah (lüster) - 2 - 2 Sümbül çiçeği - 1 - 1
Geometrik şekil - 5 3 8
Mozaik çini - 2 3 5
Bitkisel süsleme - 1 - 1
Kazıma (sgraffito) tekniği - 1 1 2
Nar çiçeği - 1 - 1 Karanfil çiçekleri - 1 - 1 Mukarnas - 1 1 2 Slip tekniği - 1 1 2 Palmet - - 1 1 Ortabağ - - 1 1 Cuerda-seca tekniği - - 1 1 Kabartma tekniği - - 1 1
Tek renkli yaldızlı çini - - 1 1
Sır üstü tekniği - - 1 1
Renkli Sır - - 1 1
Sır altı tekniği 5 25 16 46
Tablo 22 incelendiğinde Muradiye Camii, Yeşil Camii ve Yeşil Türbe’de en çok kullanılan motif 46 desende kullanılmasıyla sır altı tekniğidir. 31 desende kullanılmasıyla penç motifi, 29 desende kullanılmasıyla hata-i motifi, 22 desende kullanılmasıyla rumi motifi, 14 desende kullanılmasıyla yapraklar motifi ve simetrik motifler, 8 desende kullanılmasıyla geometrik şekil, 5 desende kullanılmasıyla mozaik çini, 4 desende kullanılmasıyla geometrik yıldız, 2 desende kullanılmasıyla lale, perdah (lüster), kazıma (sgraffito), mukarnas ve slip tekniği, 1 desende kullanılmasıyla geometrik ağ, zencerek motifleri, sümbül çiçeği, bitkisel süsleme, nar çiçeği, karanfil çiçekleri, palmet, ortabağ, cuerda-seca tekniği, kabartma tekniği, tek renkli yaldızlı çini, sır üstü tekniği ve renkli sır tekniği kullanılmıştır.
Buna göre ürünün bulunduğu camiye göre toplam en çok kullanılan motif adları 46 desende kullanılmasıyla sır altı tekniği olduğu görülmektedir.
BÖLÜM V 5. SONUÇ VE ÖNERİLER
5.1. Sonuç
Bu araştırma beş bölümden oluşmaktadır.
Bölüm I de, araştırmanın problemi, amaçları, önemi, varsayımları, sınırlılıkları ve tanımlar yer almaktadır.
Araştırma konusu olarak Bursa ili Muradiye Camii, Yeşil Türbe ve Yeşil Camii hakkında bilgi verilerek buralardaki çini sanatı anlatılmıştır. Çini sanatında kullanılan araç-gereçler, biçim ve desen özellikleri, ürün çeşitleri incelenip belgelenmiştir.
Bu araştırmanın genel amacı; el sanatları içerisinde önemli bir yeri olan çini sanatını, Bursa ilindeki Yeşil Camii, Yeşil Türbe ve Muradiye camiinde duvar çinilerinin yapım ve süsleme teknikleri, kullanılan renkler, kompozisyon özelliklerini inceleyerek bu çinilerin birebir çizimlerini ve fotoğraf çekimlerini yaparak belgelemektir.