İlave Tediye Yönünden

İlave tediye alacağının kapsamı, yararlanacaklar, yararlanma şartları, miktarı ve ödeme zamanı 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması hakkındaki kanun ile düzenlen-miştir. Kanunun 1’inci maddesinde devlet ve ona bağlı kurumların han-gileri olduğu, ayrıca yararlanacak kişiler açıkça belirtilmiştir. Buna göre;

işveren kapsamı yönünden devlete ve ona bağlı olmak üzere;

• Genel, Katma ve Özel bütçeli daireler,

• Sermayesi değişen kurumlar,

• Sermayesinin yarısından fazlası devlete ait olan şirket ve kurumlar ve bunlara bağlı kuruluşlar,

• Belediyeler ve belediyelere bağlı kuruluşlar,

• Sermayesinin tamamı devlete ait olan veya bu sermeye ile kurulan iktisadi devlet kuruluşları,

Yukarıda sayılanlar hariç diğer kurum, banka ve ortaklıklar olarak ya-sada açıkça belirtilmiştir.

Kanun, devlet tarafından yasa ve yasanın verdiği yetki ile idari işlemle ku-rulan ve kamusal yetki ve ayrıcalıklardan yararlanan kamu tüzel kişilikleri ve bunlara bağlı kuruşlarda iş sözleşmesi ile çalışanları kapsamına almaktadır.

4857 sayılı İş Kanunu’nuni 2’nci maddesine göre “bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi” denir. Bu durumda bir iş sözleşmesi-ne dayanarak, yukarıda belirtilen kurumlarda çalışan her işçiye ilave tedi-ye ödemesinin yapılması gerekir.

6772 sayılı Kanunun 1’nci maddesinin son cümlesinde yukarıda be-lirtilen işyerlerinde çalışan işçilere ücret sistemleri ne olursa olsun her yıl için birer aylık ücret tutarında ilave tediye ücreti ödeneceği belirtilmiştir.

Devlet ve ona bağlı maden işletmelerinin yeraltında çalışan işçilere, ayrıca bir aylık ödeme dışında birer aylık daha ödemenin yapılacağı Kanunun 2’nci maddesinde açıklanmıştır.Kanunun 3’üncü maddesinde, işçilere her yıl için birer aylık (yeraltında çalışan işçilere her yıl için ikişer aylık) ilave tediye dışında, birer aylık ücret istihkaklarını geçmemek üzere Bakanlar Kurulu kararı ile aynı oranda bir ilave tediye ödemesi yapılabileceği belir-tilmiştir. Kanunun 4’üncü maddesine göre, ilave tediye alacağının ödeme zamanını Bakanlar Kurulu belirler. Bakanlar Kurulunun kararı ile ilave tediye alacağı muaccel hale gelir.

İlave tediye alacağının nasıl hesaplanacağı ve kesinti yapılıp yapılma-yacağı yasada belirtilmiştir. İlave tediye alacağının bir ay için 26 gün üze-rinden hesaplanması gerekir. 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Yasanın 80/c ve 105’inci maddeleri uyarınca ücretin eki niteliğinde kabul edilen ilave tediye alacağısigorta prim kesintisine tabidir.

İlave tediye alacağı, ödeme tarihinde işçinin işinden ayrılmış olup olmadığına bakılmaksızın hak edilen yıl içinde o yerde veya aynı idare, teşekkül ve müesseseye ait muhtelif yerlerde geçmiş olan hizmetlerinin toplamı oranında ve son çalıştığı yerde ödenir. İşçi tam yıl çalışmamış ise ilave tediye o yıl için kıstelyevm esasına göre hesaplanıp ödenecektir.

İşçinin ilave tediye alacağına esas olacak çalışma süresinin hesaplan-masında, iş sözleşmesinin devamı müddetine rastlayan yasal ve idari izin-ler, hastalık izinleri, hafta tatili ile ulusal, bayram ve genel tatil günleri, çalışılmış gibi hesaba katılır.

Yargıtay(Yargıtay 9.HD-E:2011/53277-K:2012/01089-T:23.01.2012)

“Davacının hesaplanan ve hüküm altına alınan ilave tediye alacağı dava tarihine göre zamanaşımı itirazına uğramayan süre içinde aylık ücretin ödendiği tarihte yıllık ödenen ilave tediye alacağının aylık süreye düşen oranına göre hesaplanıp hüküm altına alınmıştır. Oysa ilave tediye ala-cağının ödeme tarihlerini Bakanlar Kurulu kararı belirlemektedir. İlave tediye alacağının ödeme tarihi kararlaştırılan tarihteki ücret üzerinden hesaplanması gerekir. Bu nedenle davacının dava konusu ettiği yıllara ait ilave tediye ödeme tarihleri araştırılarak bu tarihlerdeki ücret üzerinden ödenmesine karar verilen ilave tediye alacakları hesaplanmalı ve

sonu-cuna göre karar verilmelidir” kararın da belirtildiği üzere ilave tediyenin ödeme tarihini Bakanlar Kurulu belirlediğinden, zamanaşımı süresinin ödemenin yapılacağı tarihten itibaren başlaması gerekir.

4. Sonuç

Zamanaşımı, bir maddi hukuk kurumu değildir. Diğerbir anlatımla za-manaşımı, bir borcu doğuran,değiştiren ortadan kaldıran bir olgu olmayıp, saltdoğmuş ve var olan bir hakkın istenmesini ortadankaldıran bir savun-ma aracıdır. Bu bakımdanzasavun-manaşımı alacağın varlığını değil, istenebilir-liğiniortadan kaldırır.

Borçlunun böyle bir olgunun var olduğunu, Yasadaöngörülen süre ve usul içinde ileri sürmesi zorunludur. Zamanaşımı, borcun doğumu ile ilgi-liolmayıp, istenmesini önleyen bir savunma olgusudur. Bu durumda zamana-şımı savunması ilerisürülmedikçe, istemin konusu olan hakkın var olduğuve kabulüne karar verilmesinde hukuksal ve yasal birengel bulunmamaktadır.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun,161’inci maddesine göre; zama-naşımı ileri sürülmedikçe, hâkim bunu kendiliğinden göz önüne alamaz.

Kanundaki zamanaşımı süreleri tarafların iradeleri ile değiştirilemez.

Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmediğinden, ihtiyati tedbir istemi ile mahkemeye başvurma veya işçilikalacaklarının tespiti ve ödenmesi için ilgili Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne şikâyettebulunma kanaatimce zama-naşımını kesmez. Ancak, işverenin alacağı ikrar etmesi zamazama-naşımınıkeser.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun,146’ıncı maddesine göre Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, her alacak 10 yıllık zamanaşımına tabidir.

İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’nda, kıdem ve ihbar tazminatıa-lacakları için özel bir zamanaşımı süresiöngörülmemiştir.Uygulama ve öğretide kıdem tazminatı ve ihbar tazminatına ilişkin davalar,hakkın do-ğumundan itibaren, 10 yıllık zamanaşımına tabi tutulmuştur.

4857 sayılı İş Kanunun 32’inci maddesinin son fıkrasında işçi ücreti-nin 5 yıllık özel bir zamanaşımı süresinetabi olduğu açıkça belirtilmiştir.

Türk Borçlar Kanunu’nun,147’inci maddesine görede ücret niteliği ağır basan işçilik alacakları 5 yıllık zamanaşımına tabidir.

KAYNAKÇA

Özdemir, Cumhur Sinan (2009). Yargıtay Kararları İle Açıklamalı Güncellenmiş İş Kanunu, Ankara : Yaklaşım Yayınları

Özdemir, Cumhur Sinan (2010). İş Kanunuİşveren Ve İşçi Rehberi.

Ankara : Adalet Yayınevi

Özdemir, Cumhur Sinan (2012).Yargıtay Karar İçtihatlı Ve Açıkla-malı İş Kanunu. Ankara, Maliye Postası Yayınları.

Özdemir, Cumhur Sinan(2011). Açıklamalı Ve İçtihatlı İş Mevuzatı Rehberi. İstanbul, Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayınları.

T.C. Yasalar (04.02.2011). 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu. Anka-ra : Resmi Gazete (27836 Sayılı)

T.C. Yasalar (10.06.2003). 4857 Sayılı İş Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (25134 Sayılı)

T.C. Yasalar (11.07.1956). 6772 Sayılı Devlet Ve Ona Bağlı Mües-seselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması Hakkında Kanun.

Ankara : Resmi Gazete (9355 Sayılı)

T.C. Yasalar (16.06.2006) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Ankara : Resmi Gazete (26200 Sayılı)

Yargıtay Hukuk Genek Kurul Kararı (05.07.2000). HGK-E:2000/9-1079 - K:2000/01103

Yargıtay Kararı 9.HD. (14.01.2013). E:2010/38436-K:2013/00253 Yargıtay Kararı 9.HD. (23.01.2012). E:2011/53277-K:2012/01089 Yargıtay Kararı 9.HD. (27.02.2012). E:2009/43216-K:2012/06010

İŞ SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARIN ANLAŞMASI