E. İhracat İle İlgili Hesaplar
Mal veya hizmet satışlarında yurt dışı müşteriler fatura tarihindeki TCMB döviz alış kuru üzerinden borçlandırılır. Yurt dışı satışlar hesabı da bu bedel üzerinden alacaklandırılır. Yurt dışındaki müşteriye gönderilecek fatura yabancı dilde düzenlenir. Türkiye de geçerli olan fatura ise, tutarları yabancı para birimi üzerinden olmakla beraber açıklamaları Türkçe olarak düzenlenir. Yurt dışına kesilen faturalarda KDV yer almaz. Çünkü mal ve hizmet ihracatı KDV den istisna edilmiştir. Yurt dışı alacaklar tahsil edil-diğinde, alıcılar hesabı kayıt tarihindeki bedel üzerinden alacaklandırılır.
Tahsil tarihindeki kur ile kayıt tarihindeki kur arasında doğan lehte veya aleyhte kur farkı 601 veya kurun yükselip düşmesine göre 646, 656 hesap-larla ilişkilendirilir. Bu ilişkilendirme yıl içinde yapılan ihracatın yıl içinde gelen mal bedelinden doğan kur farkı 601 hesapla ilişkilendirilir. Önceki yıla ait mal bedelinin tahsilinde oluşan kur farkı 646 veya 656 hesaplarla ilişkilendirilir. Dönem sonlarında yapılan kur değerlemelerinden doğan kur farkları da aynı şekilde değerlendirilir. Yanı yıl içinde yapılan ihracat mal bedeline ait kur farkı 601 hesapla, önceki yıl ihraç edilen mal bedeli bakiye-leri ile ilgili kur farkları ise 646 veya 656 hesapla ilişkilendirilir.
Aracılı ihracatta, ihraç kayıtlı fatura KDV’li olarak kesilir. Fakat aracı ihracatçıdan KDV tahsil edilmez. Bunun için faturaya “3065 sayılı KDV kanunu hükümlerine göre ihraç edilmek şartıyla teslim edildiğinden, KDV tahsil edilmemiştir.” İbaresi yazılır. Hesaplanan KDV “tecil edilebilir”
KDV hesabında takip edilir. Aracı ihracatçı KDV tutarı ile borçlandırıla-maz. Aracı ihracatçı da kendisine kesilen ihraç kayıtlı faturadaki KDV’yi kayıtlarında dikkate almaz.
Önemle belirtilmesi gereken bir husus; 28.01.2008 tarih ve 2008/13186 nolu BKK ile ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmış ve sonuç olarak ihracat bedellerinin yurda getirilmesi mecburiyeti kaldırılmıştır.
Ancak muhasebedeki ihracat hesaplarının kapanması için yurt dışından gelen dövizin hangi ihracata ait olduğuna ilişkin bankaya talimat geçile-rek, mutlaka DAB kestirilmelidir. Aksi halde hesap açık kalacak ve kur farkları oluşacaktır.
Örnek:
İhraç kayıtlı fatura kesen satıcı açısından kayıt:
İhracat yapan firmanın kesmiş olduğu faturada alacaklı olduğu tutar 5.000.-TL + % 18 KDV’dir. Yevmiye kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
İhraç kayıtlı fatura kesen satıcı açısından kayıt:
–––––––––––––––– / ––––––––––––––––
120.Alıcılar
120.51.001.Yurt İçi Alıcılar
192. Diğer Katma Değer Vergisi 192.01.001.İhr.Kaydı Tecil Edilecek KDV
601.Yurt Dışı Satışlar
601.02.002.İhr.Kaydıyla Satışlar 391.Hesaplanan KDV 900.-–––––––––––––––– / 900.-––––––––––––––––
Alıcı Açısından Muhasebe Kaydı (KDV İşlemi Yapmayacak) –––––––––––––––– / ––––––––––––––––
153.Ticari Mallar
153.51.001.Ticari Mallar (a malı)
320.Satıcılar 5.000.- 320.51.001.Satıcılar (a satıcı)
–––––––––––––––– / ––––––––––––––––
Direkt İhracat Faturası Kaydı
–––––––––––––––– / ––––––––––––––––
120.Alıcılar
120.50.001.Yurt Dışı Alıcılar
601. Yurt Dışı Satışlar 5.000.-–––––––––––––––– / 5.000.-––––––––––––––––
Yıl içinde ihraç edilip tahsil edilen ihracat mal bedeli ile ilgili lehte oluşan kur farkının kayıtörneği ise aşağıdaki gibi olacaktır: İhraç faturası tutarı:50.000.-TL, Lehte kur farkı: 1.000.-TL
–––––––––––––––– / ––––––––––––––––
102.Bankalar
51.000.-120.Alıcılar
120.01.Yurt Dışı Alıcılar
601.Yurt Dışı satışlar
601.01.001.Lehte Kur Farkı –––––––––––––––– / ––––––––––––––––
Yıl içinde ihraç edilip tahsil edilen ihracat mal bedeli ile ilgili aleyhte oluşan kur farkının kayıt örneği ise aşağıdaki gibi olacaktır: İhraç Fatura Tutarı: 50.000.-TL, Aleyhte Kur Farkı: 1.000.-TL
________________ / _______________
102.Bankalar
49.000.-612.Diğer İndirimler (-)
1.000.-120.Yurt Dışı Alıcılar
50.000.-–––––––––––––––– / 50.000.-––––––––––––––––
Yıl Sonunda Bir Önceki Yıldan Kalan Yurt Dışı Alacakların (İhracat Mal Bedellerinin) Değerlemesi İle İlgili Kayıt Örnekleri: Lehte Kur Farkı:
1000.- TL için;
–––––––––––––––– / ––––––––––––––––
120.Yurt Dışı Alıcılar
1000.-646.Kambiyo Karları
1000.-–––––––––––––––– / 1000.-––––––––––––––––
Aleyhte Kur Farkı = 1.000.-TL için –––––––––––––––– / ––––––––––––––––
656.Kambiyo Zararları
1.000.-120.Alıcılar
120.01.Yurt Dışı Alıcılar
_______________ /__________________
İhracat faturası, fiili ihracatın yapıldığı yıldan önce düzenlendiyse, fiili ihracatın yapıldığı yılın geliri olarak kaydedilmek zorundadır. Bu durum vergisel açıdan önem taşımaktadır. Hizmet ihracatında ise, ihracat hizmet bedeli, hizmet bedelinin tahsil edildiği tarihte gelir yazılmalıdır.
Hizmet ihracat bedeli 19.09.2014 te gelmiştir.
–––––––––––––––– / ––––––––––––––––
136.Diğer Çeşitli Alacaklar 500.-
136.09.009.Diğer Çeş.Alacaklar (A Müşterisi)
601.Yurt Dışı satışlar
601.09.009.Yurt Dışı Hizm.Satışları (Bedeli Bu Yıl Tahsil Edilen Hizm.İhr.Mal Bedeli)
–––––––––––––––– / ––––––––––––––––
VII. Sonuç
İhracat ve ithalatın ülkemiz ekonomisi için ne kadar önemli olduğu açıktır. İhracat sayesinde istihdam oranları artmakta, döviz girdisi ve ihra-cat sanayilerinin gelişmesi sağlanmakta, toplumların refah seviyesi genel anlamda yükselmektedir. İhracat faaliyetleri yurt içi firmalarının rekabet güçlerinin artmasına ve daha verimli çalışmalarına neden olabilmektedir.
Ülkemizin sürekli dış ticaret açığı ile karşı karşıya bulunması da ihracatın önemini giderek artırmaktadır. Bunun yanı sıra ithalata bağımlı bir ekono-mi olduğumuz da bilinmektedir.
Bu gerçeklerden hareketle, dış ticaret yapan işletmelerin yaptıkları ihracat ve/ veya ithalat işlemlerinde ÖTV (Özel Tüketim Vergileri) ve KDV’nin (Katma Değer Vergisi) Tecili ve Terkini uygulamaları teorik bilgi verilerek aktarılmaya çalışılmış, yapılan teorik açıklamalar çerçeve-sinde KDV’si uygulamaları muhasebe kayıtları ile örneklenmiştir.
Devletin ithalat ve ihracat işlemlerinde KDV uygulamaları ve uygu-lamadaki iade ve terkinleri defter kayıtları ile desteklenerek açıklanmaya
çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı, ithalat ve ihracat işlemlerinde uygula-nan vergilerden ÖTV ve KDV açısından dış ticarette sağlauygula-nan istisna ve muafiyetlerin açıklamalar ve örnekler aracılığıyla mükelleflere sağlanan kolaylıkların ve desteklerin neler olduğunu açıklamaya çalışmaktadır.
KDV de muafiyetlerin gösterildiği hesaplar ana hesaplar ve alt hesaplar vasıtasıyla anlatılmıştır. Bu uygulama ile KDV den muaf işlemlerin kayıt-larda nasıl izlendiği, dolayısı ile dış ticarette istisnalar açıklanmaya çalı-şılmıştır.İthalat ve ihracat yapan firmaların defter kayıtlarında KDV’nin izlenmesini örnekleyen bu çalışmanın bu konuyla ilgilenen tüm kullanıcı-lara faydalı olmasını ümit ederek, asgari ölçüde de olsa ihtiyaç duyankullanıcı-lara bilgi aktarımı yapabilmek amaçlanmıştır.
KAYNAKÇA
Alsancak, Selçuk (1990). “İthalat İşlemlerinde Katma Değer Vergisi Matrahını Oluşturan Unsurlar”, Vergi Sorunları Dergisi, 1 (1990) : 56-58
Andel, N, (1990); “Public Finance and Trade: The European Commu-nity”, Public Finance and Development,Proceeding of 44th Congress of the International Institute of Public Finance, Istanbul 1988, (ed. By Vito Tanzi), Wayne State Universty Press, Detroit
Ataman, Ümit veSümer, Haluk (2000).Dış Ticaret İşlemleri ve Mu-hasebesi, 7. bs.İstanbul : Türkmen Kitabevi,
Aygül, Emrah ve Polat, Levent (2003). “IV Sayılı Listedeki Malla-ra İlişkin ÖTV Kanunu ve Muhasebe Uygulamaları”, Mali Çözüm, 63 (2003) :79-82.
Batırel, Ömer Faruk,(2002).“Özel Tüketim Vergisi ve 4760 Sayılı Ka-nunun Getirdikleri”, Vergi Dünyası, 253 (2002)
Çapar, Mustafa(2004). ”Özel Tüketim Vergisi ve Türkiye Uygula-ması”, Sayıştay Dergisi, 52 (2004) : 121-135
Çelik, Binnur(1999). “İthalde Alınan Katma Değer Vergisi ve Günü-müzdeki Önemi”, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 1, 2 (1999) : 117-125
Çoban, Savaş,(2013).” İhraç Kaydıyla Yapılan Teslimlerde K.D.V Uy-gulaması”, [çevrimiçi erişim : http:// www. vergi.net ].
Edizdoğan,Nihat(1981).Teoride ve Uygulamada Özel Tüketim Ver-gileri. Bursa : Üniversitesi Basımevi
Erbaş,S.N, Hewitt,D.P,(1990); “The Value –Added Tax and Trade Per-formance in Turkey”, Public Finance Trade and Development
Proce-eding Congress of the International Institute of Public Finance, İstan-bul, 1998, (ed. Vito Tnzi), Wayne State Universty Press, Detroit
Gelir İdaresi Başkanlığı (2013). Faaliyet Raporu 2012. Ankara : Stra-teji Geliştirme Daire Başkanlığı. 117, 96-124
Hepaksaz, Engin ve Hayrullahoğlu , Betül (2011). “E-Devlet Kapsa-mında VEDOP Uygulamaları ve E-Haciz”, Sosyal Ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3, 2, (2011) : 109-120 [çevrimiçi erişim: sobiad.org sitesinden erişildi]
Kaplan, Recep (2012). “Takas Müessesesi ve Vergi Hukukunda Yeri”, Vergi Dünyası, 368 (2012) : 191-201
Kolçak, Menşure (2013). “Dış Ticaret Vergilerinin Türkiye Ekonomi-sine Etkileri”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27, 4,(2013) : 188-209.
Maliye Bakanlığı (26.12.1992). 1 Seri no’luMuhasebe Sistemi Uygu-lama Genel Tebliği.
Şahiner, Gültekin(2013). “İthalatta Katma Değer Vergisi Uygulama-sı”, [çevrimiçi erişim: belgeler.com’dan] 1-7
Tongal, Şafak,(2013); “ Özel Tüketim Vergisi Kanununda Yer Alan İstisnaların Gümrük İşlemleri İle Olan İlişkisi”, [çevrimiçi erişim: gum-rukkontrolor.org].
Tuncer, Selahattin(2002); “ÖTV: Özel Tüketim Vergisi”, Mükellefin Dergisi, 117 (2002) :199-213.
T.C Yasalar (25.10.1984). 3065 Katma Değer Vergisi Kanunu. An-kara: Resmi Gazete (18563 sayılı).
T.C Yasalar (06.06.2002). 4760 Özel Tüketim Vergisi Kanunu. An-kara: Resmi Gazete (24783 sayılı)
Yapmış, Murat(2011); “İhracat İstisnası Nedeniyle KDV ve ÖTV’nin birlikte İadesi”, 12.08.2013 tarihinde özdoğrular.com adresinden ulaşıl-mıştır. 1-3
İŞLETMESEL RAPORLAMA