İhsan Aktürel’in Biyografisi

İhsan Aktürel, 1893 yılında Yozgat’ta doğmuştur. Babası Mahmut Bey, annesi Zeliha Hanım’dır.626_{Yozgat Gevrek ve Mahmut Hafız ilkokulunu 1905’te, Yozgat} Rüştiyesini 1908’de, Yozgat İdadisini ise 1910’da bitirmiştir. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olmuştur. 6 Kasım 1911’de Evkaf Nezareti Muhasebe Kitabetinde çalışmaya başlamıştır. Bu görevden sonra Şehremaneti Heyeti Tahririye Kalemi Kitabeti’ne nakledilmiştir. Bu görevde iken askere alınmış ve kısa dönem askerlik yaparak Teğmen rütbesiyle terhis edilmiştir. 11 Eylül 1919’da Umum Hukuk Kalemi Kitabeti atanmıştır. Sırasıyla Kadıköy Dairesi Memur Vekaleti ve Memurluğu, Adalar Dairesi İdare Memurluğu ve Tahrirat Başkatipliği görevlerine tayin edilmiştir. 23 Eylül 1924’te Çivril Müdde-i Umumiliğine atanmıştır fakat bu vazifesi daha sonra Çivril’e gitmeden İstanbul Mahkemesi Asliye Aza Mülazımlığına çevrilmiştir.627

İhsan Aktürel, 3. Ceza Dairesi Mülazımlığı görevine getirilmiştir. Sırasıyla Şûrayı Devlet Heyeti Umumiye Mülazımlığı, Evkaf Umum Müdürlüğü Müşavir Muavini, Şurayı Devlet Başmuavini ve Şurayı Devlet Azalığı görevlerinde bulunmuştur. Bundan sonra ise Danıştay Beşinci Daire Başkanlığına seçilmiştir. Uyuşmazlık Mahkemesi üyeliğinde bulunmuştur.628

Danıştay Beşinci Başkanlığı görevinden sonra emekliye ayrılan Aktürel 1954 seçimlerinde Yozgat’tan DP adayı olarak seçimlere girmiş ve seçimleri kazanarak Yozgat Milletvekili olmuştur. Parlamento hayatı bu dönem ile sınırlı kalan İhsan Aktürel, 1957 yılında CHP’ye geçmiştir. Partide Yüksek Disiplin Kurulu Başkanlığını üstlenmiştir. 1955-1956 arasında Jokey Kulübü Hukuk Müşavirliği yapmıştır. 1958-1968 arasında ise Merkez Bankası ve Vakıflar Bankası Denetim Kurulu üyeliklerinde bulunmuştur. Yine İstanbul ve Ankara Üniversiteleri İdari

625 _{TBMM TD, D. 10, C. 10, B. 33, s. 71.} 626 _{TBMM Albüm 1950-1980, s. 676.} 627 _{Öztürk, 1954-1957, s. 927.} 628 _{TBMM Albüm 1950-1980, s. 676.}

149

İlimler Enstitüsü, Anadolu ve Atlı Spor Kulübü, Türk Ocağı, İhtiyat Zabit, Teavün, Yozgat Talebe Cemiyeti, Kızılay ve Çocuk Esirgeme Kurumu gibi derneklerde üyelik görevinde yer almıştır. Evli ve iki çocuk babası olan İhsan Aktürel, 7 Ekim 1969’da Ankara’da vefat etmiştir.629

3.5.4.1. İhsan Aktürel’in 10. Dönem Yasama Faaliyetleri (1954-1957)

14 Mayıs 1954 günü Meclisin açılışında hazır bulunan Aktürel, 24 Mayıs 1954 tarihli oturumda Teşkilatı Esasiye Encümeni üyeliğine seçilmiştir.630_{Dönem boyunca} Teşkilatı Esasiye Encümeninde azalık yapan İhsan Aktürel ayrıca 17 Ocak 1956’da dört vekil hakkında açılan Meclis Tahkikatı Encümenine aza seçilmiştir.631 _TBMM Tutanak Dergisi incelemeleri sonucunda İhsan Aktürel’in 17 konuşması, 1 kanun teklifi ve 4 önergesi tespit edilmiştir.

3.5.4.1.1. İhsan Aktürel’in TBMM Genel Kurul Konuşmaları

9 Haziran 1954 Çarşamba günü amme hizmetlerine muhassas olup kullanılmasına lüzum kalmayan gayrimenkullerin tasfiyesi hakkındaki Kanun münasebeti üzerine söz almıştır. İhsan Aktürel, Muhasebe-i Umumiye Kanunu’nun 24. maddesinin Mecliste bulunan Amme Emlaki Kanunu muvacehesinde yeniden tetkik edilmesi lazım geldiğinden kanun layihasının encümene geri iadesini istemiştir.632

21 Haziran 1954 Pazartesi günü Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’nun bazı maddelerinin değiştirilmesine dair Kanun hakkında söz almıştır. İhsan Aktürel konuşmasında hangi şüphe ve zan altında geçen senelerce devamı mümkün olan bir fasıladan memurların açık maaş alamayacağını ve emekli olmaya gelindiği zaman hayır dendiği ve bu durumun hukuk anlayışıyla bağdaşmadığını ifade etmiştir.633 26 Kasım 1954 Cuma günü Eskişehir Lisesi Fransızca Öğretmeni İsmail Başaran hakkında Arzuhal Encümenince ittihaz edilen 6524 sayılı karar münasebeti üzerine söz almıştır. İade-i Muhakeme kararının birinci ilanının hükmünü kaldırmamışsa meselenin olmadığını ancak Encümenin vermiş olduğu karar kati ise infazın

629 _{Öztürk, 1954-1957, s. 928.} 630 _{TBMM TD, D. 10, C. 1, B. 3, s. 45.} 631 _{Öztürk, 1954-1957, s. 928.} 632 _{TBMM TD, D. 10, C. 1, B. 6, s. 107-110-120.} 633 _{TBMM TD, D. 10, C. 1, B.11, s. 242-248.}

150

uygulanmasını istemiştir. Aksi takrirde meselenin diğer yönlü olarak mütalaa edileceğini söylemiştir.634

1 Aralık 1954 Çarşamba günü Cemal Gür hakkında Arzuhal Encümenin ittihaz ettiği karar münasebeti üzerine söz almıştır. Encümenin vermiş olduğu kararın anlaşılmasının zor olduğunu ve kendilerine göre kararın manasının “Kaymakam

tedbir kararını değiştirebilir. Eski Encümenin vermiş olduğu kararın yanlış olduğunu, selef encümenin vermiş olduğu karara göre Kaymakamın vermiş olduğu karardan dönemeyeceğini” söylemiştir. Ayrıca İhsan Aktürel tedbir kararlarının

itiraz üzerine mahkemelerde bile alındığını ifade etmiştir.635

Emekli Korgeneral Sami Topçu hakkında Arzuhal Encümenince ittihaz edilen karar münasebeti üzerine 22 Aralık 1954 Çarşamba günü söz almıştır. Aktürel, konuşmasında parti grubunun Arzuhal Encümeninde görev almasını istediğini ama bu görevi kabul etmediğini söylemiştir. Sebebini ise encümenin vazife ifasında cidden müşkül bir vaziyete düşmesi olarak göstermiştir. Sami Topçu hakkında verilen kararın ret edilmesini istemiştir. Meclisi Âli tarafından nazarı itibara alınarak tetkik edilmesini istemiştir. Mazbatanın tasdikini prensip noktasından zaruri gördüğünü beyan etmiştir.636

27 Aralık 1954 Pazartesi günü İstanbul Mebusu Hadi Hüsman ve 3 arkadaşının Muvakkat Encümende görüşülmesi kararlaştırılan gayrimenkul kiraları hakkındaki Kanun layihasının İhtisas Komisyonlarında müzakeresine dair takrir hakkında söz almıştır. Takrir aleyhinde söz alan İhsan Aktürel, hükümetinde encümeninde kanunun tehirinin martta yapılmasını teklif ettiğini ancak çıkan durumlardan dolayı altı ay sonraya bıraktığını ifade etmiştir. Ancak encümen kanunun en kısa zamanda çıkacağını vaat ettiğini söylemiştir. Memleketin huzur ve sükuneti için önemli olan bu kanun için verilen takririn ret edilmesini istemiştir.637

7 Şubat 1955 Pazartesi günü Posta, Telgraf ve Telefon İdaresinin Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’nun geçici 23. maddesi şümulüne girip

634 _{TBMM TD, D. 10, C. 2, B. 9, s. 148-149.} 635 _{TBMM TD, D. 10, C. 3, B. 11, s. 7-10.} 636 _{TBMM TD, D. 10, C. 3, B. 20, s. 188-189.} 637 _{TBMM TD, D. 10, C. 3, B. 22, s. 245.}

151

girmediğinin tefsiri hakkındaki Başvekalet Tezkeresi ve Muvakkat Encümen Mazbatası münasebeti üzerine söz almıştır. Kanun hakkındaki eksikleri sıralayan Aktürel, Muvakkat Komisyonundan alınarak esas komisyonlarında ayrı ayrı ve esaslı bir surette görüşülmesini teklif etmiştir.638

İstanbul Kapalıçarşı’nın Tamir ve İhyası hakkındaki Kanun üzerine 6 Nisan 1955 Çarşamba günü söz almıştır. Altı maddesi kabul edilen kanun layihasının çok önemli olduğunu, üç encümenden geçen bu Kanunun ayrıca Teşkilatı Esasiye Encümeninde mütalaası alındığını ifade etmiştir. Teşkilatı Esasiye’ye aykırılık olup olmadığının incelendiğini ifade etmiştir.639

11 Nisan 1955 Pazartesi günü tescil edilmeyen birleşmelerle bunlardan doğan çocukların cezasız tesciline dair kanun teklifi münasebeti hakkında söz almıştır. Kabul edilen Kanun teklifinin iki taraflı üzücü olduğunu söylemiştir. Ret edilmesi de kabul edilmesi de üzüntülü hüküm getireceğini ifade etmiştir. Medeni Kanunun dokunulmaz hale getirilmesini ve kanuna aykırı hareket edenler hakkında hüküm getirirken çok titizlikle hareket edilmesini istemiştir.640

2 Mayıs 1955 Pazartesi günü Hâkimlik mesleğinden çıkarılan Hasan Basri Erk hakkında Arzuhal Encümeni kararı münasebetiyle söz almıştır. İhsan Aktürel, mahkemelerden çıkan kararlar gibi diğer kaza mercilerinden verilen kaza-i kararlara da Dilekçe Encümeninin bakmaması lazım geldiğini ve buna benzer vakıalardan hukuki noktada Dilekçe Encümeninin bu işe vaziyet etmesinin yanlış olduğunu vurgulamıştır.641

Gayrimenkul kiralar hakkındaki Kanun üzerine 9 Mayıs 1955 Pazartesi günü söz almıştır. Memlekette bir kâr haddi nizamının olduğunu, bunun gayrimenkulden elde edilecek kazançlara tatbikini mülkiyet hakkına tecavüz saymanın anayasa ile bu noktadan mukayeseye kalkışmanın külliyen yanlış olduğunu ifade etmiştir.642

638 _{TBMM TD, D. 10, C. 5, B. 37, s. 25-30.} 639 _{TBMM TD, D. 10, C. 6, B. 60-64, s. 234-236-239-240-242-243-351.} 640 _{TBMM TD, D.10, C. 6, B. 62- 63- 65, s. 289-291- 317-389.} 641 _{TBMM TD, D. 10, C. 7, B. 70, s. 17.} 642 _{TBMM TD, D. 10, C. 7, B. 73-76-77, s. 139-141, 276-277-321-322.}

152

28 Kasım 1955 Pazartesi günü TBMM Dahili Nizamnamesinin 53 ve 59. maddelerinin tadiline dair nizamname hakkında söz almıştır. 59. maddenin kanunu teklif eden arkadaşların layihasında yer almadığını tespit etmiştir. Yine metinde geçen “vekalet” tabirinin “vekiller” olarak düzeltilmesini talep etmiştir.643

İhsan Aktürel, 2 Nisan 1956 Pazartesi günü 3546 sayılı Şûray-ı Devlet Kanunu’na ek Kanun hakkında üzerine söz almıştır. Bu takririn üç gün önce meclisin bir atıfet kararına istinaden verildiğini, prensip hususunda Mazhar Şener’in nokta-i nazarına iştirak ettiğini ifade etmiştir. Ancak bu prensibin sabit gelirliler ve memurların müşkül durumlarının göz önünde tutularak bir defa daha ihlal edildiğini tespit etmiştir. 1 Mart’tan itibaren bunların tahsisatlarının verilmesi gerektiğini söylemiştir.644

İmar Kanunu hakkında 16 Nisan 1956 Pazartesi günü söz almıştır. Konuşmasında

“encümenin tapu kayıtlarıyla belediye alakadar olamaz olmamalıdır” sözü üzerine

söz almış ve kanunda geçen 4 ve 5. maddelerin içeriğinin bunun aksini içerdiğini ifade etmiştir. Eski yapı ve yollar kanununda ruhsat için tapu ibrazının olmadığını söylemiştir. Encümenin yeni layihada tapu ibrazını koyduğunu dile getirmiştir.645 İhsan Aktürel, 28 Ağustos 1956 Salı günü İstimlâk Kanunu hakkında söz almıştır. Kanunun yanlış taraflarını tespit eden Aktürel, istisnai bir usul tesis etmeye hiçbir sebebin olmadığını, umumi hükümlerin husumet mahalli yanlış tayin edildiğinde ne yolda hareket edileceğini göstereceğini söylemiştir. İstimlâk hükümlerinin de cari usule tabi olacağını vurgulamıştır.646

Köy Enstitüleriyle ilk öğretmen okullarının birleştirilmesi hakkındaki 6234 sayılı Kanuna ek Kanun hakkında 18 Ocak 1957 Cuma günü söz almıştır. Lehte ve aleyhteki konuşmaları dikkatlice dinlediğini, başarısızlığın kabul veya adem-i kabulü yolunda bir tarih mebde alınarak ona göre yapılmış bir tasnif ve taksimin muhik ve makul bir sebebine rastlamadığını ifade etmiştir.647

643 _{TBMM TD, D. 10, C. 8, B. 7, s. 174-181.} 644 _{TBMM TD, D. 10, C. 10, B. 52, s. 12.} 645 _{TBMM TD, D.10, C. 11, B. 54, s. 107-108.} 646 _{TBMM TD, D. 10, C. 13, B. 101-102, s. 836-881.} 647 _{TBMM TD, D. 10, C. 16, B. 27, s. 118.}

153

23 Mart 1950 tarih ve 6655 sayılı Kanunu’na ek Kanun hakkında 3 Haziran 1957 günü söz almıştır. Hazırlanan Kanunda yer alan “100 liralık kadroda kadrosuz

olarak çalışanlara verilecek olan 150 lira tazminat yerine 300 lira verileceği ve bununda hem teklifi hazırlayan hem de encümenin gözünden kaçtığını” söyleyerek

düzeltilmesini istemiştir. Ardından teklife bağlı cetvelin sonundaki birinci dereceye ait 500 lira tahsisatın tayinini arz ve teklif etmiştir.648

3.5.4.1.2. İhsan Aktürel’in Kanun Teklifleri

İhsan Aktürel’in 8 Mayıs 1957 Çarşamba günü vermiş olduğu Kat ve daire mülkiyeti hakkındaki Kanun teklifi Adliye Encümenline sevk edilmiştir.649

3.5.4.1.3. İhsan Aktürel’in Takrirleri

Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı Kanunu’nun 15. maddesinin tadili hakkındaki Kanun üzerine 11 Haziran 1954 Cuma günü söz almıştır. Müzakere edilmeye başlanan Kanunun birinci maddesi için takrir vermiştir. Takririnde idare meclisi azalığına geçen kimsenin memuriyetle alakasının kesilmesini teklif etmiştir. Ancak yapılan oylama sonucunda verilen takrir ret edilmiştir.650

İhsan Aktürel, 15 Şubat 1956 Çarşamba günü Ankara Mebusu Hazım Türegün ile Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’nun 80. maddesiyle, 87. maddesinin k bendinin tadili hakkındaki kanun teklifinin Muvakkat Encümenine havale edilmesine dair bir takrir vermişlerdir. Takriri kabul edilmiştir.651

Hâkimler Kanunu’nun 16, 22, 58, 70, 71 ve 73. maddelerinin tadiline ve 58. maddesine de üçüncü fıkra eklenmesine dair Kanun münasebeti üzerine 13 Temmuz 1956 Cuma günü söz almıştır. Konuşmasından sonra mebuslukta geçen müddetin hâkimlikte geçmiş sayılacağı yolundaki hükmün 71. maddeden çıkarılmasını istemiştir. Verdiği takrir ret edilmiştir.652

648 _{TBMM TD, D. 10, C. 20, B.76, s. 13-16.} 649 _{TBMM TD, D. 10, C. 19, B. 65, s. 69.} 650 _{TBMM TD, D. 10, C. 1, B. 7, s. 144-150.} 651 _{TBMM TD, D. 10, C.1 0, B. 37, s. 204.} 652 _{TBMM TD, D. 10, C. 13, B. 89, s. 281-287.}

154

5 Nisan 1957 Cuma günü Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği Kanunu hakkında söz almıştır. Konuşmasında meclisin bile daha çok mühim kararlarına itiraz yolları kabul edildiği halde aidata mütaallik hususta bu yolun kapalı olmasını uygun bulmamıştır. Bunun üzerine kanunun 20. maddesinin 2. fıkrasında yer alan “bu kararlar aleyhine hiçbir idare ve kaza merciine başvurulamaz” ibaresinin Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına aykırı olduğundan kaldırılması için bir takrir vermiştir. Ancak takrir kabul edilmemiştir.653