III. İŞYERİ HEKİMİNİN GÖREVLERİ, YETKİLERİ ve
1) İşyeri Hekiminin Görevleri
İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasına ilişkin yükümlülükler işverenler için öngörülmekle birlikte iş sağlığı ve güvenliği özel uzmanlık gerektiren bir alan olması ve işverenin kendi bilgi birikimi ile söz konusu yükümlülükleri yerine getirmesi mümkün değildir. Buna göre iş sağlığı hizmetleri, bu hizmetlerin etkin şekilde yerine getirilmesini sağlayacak görevlerin niteliğine göre multidisipliner bir ekip aracılığı ile yerine getirilebilecektir. İşverenler bu görevleri, iş sağlığı, iş hijyeni, ergonomi, işyeri hemşireliği vs. alanlarda uzman olan kişilere vererek yerine getirebilecektir. İşyeri hekimi de işverenin iş sağlığın ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmesinde yardımcı olan temel aktörlerden biridir97.
İşyeri hekimi, iş sağlığına ilişkin işveren yükümlülüklerinin işyerinde yerine getirilmesi konusunda mevzuat gereği rehberlik ve danışmanlık yürütmektedir98. 6331 sayılı Kanunda işyeri
hekiminin temel görevi düzenlenirken rehberlik ve danışmanlık fonksiyona ön plana çıkarılmıştır. Buna göre, işverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir. Eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden işveren sorumludur (İSGK.8/2).
96 RG., 03.04.2014, 28989.
97 Yamakoğlu, 98.
98 Başçıl, Haluk, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinde İşyeri Hekimliğinin ve İş Güvenliği Mühendisinin Yeri ve
İşyeri hekiminin görevlerine ilişkin ana başlıklar Yönetmeliğin 9. maddesinde rehberlik, risk değerlendirmesi, sağlık gözetimi, eğitim, bilgilendirme, kayıt ve ilgili birimlerle işbirliği olarak düzenlenmiştir (İŞHEKYÖN.9). İşyeri hekiminin çalışma usulü ve görev süreleri dikkate alındığında işyerinin tehlike derecesi ve çalışan sayısı azaldıkça işyeri hekiminin çalışma süreleri de azalacağından Yönetmelikte belirtilen söz konusu görevlerin tamamının belirtilen sürelerde eksiksiz yerine getirilmesi zor görünmektedir. Dolayısıyla işyeri hekiminin görevleri ile çalışma süreleri birlikte değerlendirildiğinde düzenlemenin uygulamaya geçmesinin beklenilmesi gerçekçi olmayacaktır99.
İşyeri hekimleri, mevzuatta düzenlenen görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları hakkındaki bilgiler ile çalışanın kişisel sağlık dosyasındaki bilgileri gizli tutmakla yükümlüdürler (İŞHEKYÖN.11/1).
b) Rehberlik
İşyeri hekiminin rehberlik görevi kapsamındaki alt yükümlülükleri aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir (İŞHEKYÖN.9/2,a):
- İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri kapsamında çalışanların sağlık gözetimi ve çalışma ortamının gözetimi ile ilgili işverene rehberlik yapmak.
- İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak işyerinin tasarımı, kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi konularının iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş sağlığı kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene önerilerde bulunmak.
- İşyerinde çalışanların sağlığının geliştirilmesi amacıyla gerekli aktiviteler konusunda işverene tavsiyelerde bulunmak.
- İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılmak, ayrıca işin yürütümünde ergonomik ve psikososyal riskler açısından çalışanların fiziksel ve zihinsel kapasitelerini dikkate alarak iş ile çalışanın uyumunun sağlanması ve çalışma ortamındaki stres faktörlerinden korunmaları için araştırmalar yapmak ve bu araştırma sonuçlarını rehberlik faaliyetlerinde dikkate almak.
- Kantin, yemekhane, yatakhane, kreş ve emzirme odaları ile soyunma odaları, duş ve tuvaletler dahil olmak üzere işyeri bina ve eklentilerinin genel hijyen şartlarını sürekli izleyip
99 Ergin, Berin, İş Kanununun Tarafları Neden Yeniliklere Uyum Sağlamalı ve İşyeri Hekimliğinin İnsan Hakkı
denetleyerek, çalışanlara yürütülen işin gerektirdiği beslenme ihtiyacının ve uygun içme suyunun sağlanması konularında tavsiyelerde bulunmak.
- İşyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yaparak işverene önerilerde bulunmak.
- İşyerinde meydana gelen ancak ölüm ya da yaralanmaya neden olmadığı halde çalışana, ekipmana veya işyerine zarar verme potansiyeli olan olayların nedenlerinin araştırılması konusunda çalışma yapmak ve işverene önerilerde bulunmak.
- İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek.
İşyeri hekiminin rehberlik görevini yerine getirebilmesi için işyerindeki çalışma ortamını fiilen incelemesi gerekir. Söz konusu incelemenin yapılabilmesi için işyeri hekiminin işyerine düzenli ziyaretler gerçekleştirmesi ve en az mevzuatta öngörülen çalışma süreleri kadar süreyi işyerinde geçirmesi gerekir100.
c) Risk Değerlendirmesi
İş kazaları ve meslek hastalıklarına yönelik önleyici yaklaşımın en önemli araçlarından olan risk değerlendirmesi101 Avrupa Birliğinin 89/391 EC sayılı direktifinin temelini oluşturur102.
6331 sayılı Kanun ile işyerinin tehlike sınıfı ve işyerinde çalışan işçi sayısının önemi olmaksızın tüm işverenlere risk değerlendirmesi yapmak yükümlülüğü getirilmiştir103. Risk değerlendirmesi,
işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları ifade eder (İSGK.3/1,ö).
İşyeri hekimlerinin risk değerlendirme kapsamındaki görevleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir (İŞHEKYÖN.9/2,b);
100 Demircioğlu, İşyeri Hekimliği, 196; Tuncay, Uluslararası Uygulamalar, 82; Yamakoğlu, 101; Şişli, 170. 101 İş sağlığı ve güvenliğinde risk değerlendirmesi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Tulukçu, N. Binnur, İşverenin
Risk Değerlendirmesi Yükümlülüğünün Hukuki Boyutu, MÜHFAD, Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, İstanbul 2014, 711 vd.; Akın, Levent, Risk Değerlendirme Yönetmeliği’nin İş Sağlığı ve Güvenliğine Katkısı (Taslak Üzerine Bir Değerlendirme), Sicil İş Hukuku Dergisi, 2012/25, 33 vd.; Sabuncu, Hilmi, Yasalarda Risk Kavramı, İş Sağlığı Veri Tabanı ve Risk Değerlendirmesi, Legal İHSGHD, 2005/6, 636 VD.; Kabakçı, Mahmut, Hukuki Yönden Risk Değerlendirmesi, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 2009/44, 28; Kabakçı, Mahmut, 6331 Sayılı Kanun’un İş Sağlığı ve Güvenliği Anlayışı ve Risklerden Korunma İlkelerinin İşlevi, Sicil İş Hukuku Dergisi, 2013/29, 61 vd.; Özkılıç, Özlem, İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatında İşverenin Risk Değerlendirme Yükümlülüğü ve Risk Değerlendirme Uygulamaları, Sicil İş Hukuku Dergisi, 2007/6 56 vd.;
Akpınar, Teoman/ Çakmakkaya, Baki Yiğit, İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından İşverenlerin Risk
Değerlendirmesi Yükümlülüğü, Çalışma ve Toplum, 2014/1, 273 vd.
102 Sümer, İş Sağlığı ve Güvenliği, 174. 103 Sümer, İş Sağlığı ve Güvenliği, 175.
- İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak.
- Gebe veya emziren kadınlar, 18 yaşından küçükler, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı olanlar, kronik hastalığı olanlar, yaşlılar, malul ve engelliler, alkol, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanlar, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi özel politika gerektiren grupları yakın takip ve koruma altına almak, bilgilendirmek ve yapılacak risk değerlendirmesinde özel olarak dikkate almak.
İş kazalarının nedeni olarak sıklıkla gündeme getirilen çalışanın dikkatsizliği çalışanın yaralanmasına veya ölümüne neden olabilecektir. Hastalık, stres, yorgunluk ve benzer nitelikteki faktörler dikkatsizliğe neden olabilecektir. Bu sebeple, işyeri hekiminin çalışanları ve işin düzenini yakından takip etmesi ve riski asgari seviyeye indirmek için gerekli önlemlerin alınması ile ilgili tespit ve önerilerde bulunması önemlidir104.
d) Sağlık Gözetimi
İşveren, çalışanların işyerinde karşı karşıya kalabilecekleri sağlık ve güvenlik riskleri dikkate alarak çalışanları sağlık gözetimine tabi tutmak zorundadır (İSGK.15/1)105. Sağlık gözetimi, çalışanların sağlığının korunması ve geliştirilmesi amacıyla mesleki etkilenmeleri önlemeye yönelik yapılan tıbbi muayene, inceleme ve eğitimleri ifade eder106. İşverenin söz
konusu yükümlülüğünü yerine getirmeden en önemli kişi işyeri hekimidir.
“İşyeri hekimlerinin sağlık gözetimi kapsamındaki görevleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir (İŞHEKYÖN.9/2,c);
- Sağlık gözetimi kapsamında yapılacak işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler ile ilgili olarak çalışanları bilgilendirmek ve onların rızasını almak.
- Gece postaları da dâhil olmak üzere çalışanların sağlık gözetimini yapmak.
104 Yamakoğlu, 101.
105 6331 sayılı Kanunun 15. maddesinin gerekçesine göre, “Bu maddenin düzenlenmesinin en önemli amacı,
çalışanların ruhsal ve bedensel olarak sağlıklarını koruyacak ve devamını sağlayacak nitelikte iş ve işyeri seçiminin ön planda tutulması gerekliliğini ortaya koymaktır. Sağlık gözetimi her ne kadar meslek hastalıklarının önlenmesi gibi bir görev yüklense de iş kazalarının azaltılmasıyla da doğrudan bağlantılıdır. Çalışanların sağlık gözetimi ile fiziksel yetersizlikleri ve sağlık sorunlarının saptanarak, bu durumlarına uygun işe atanmasıyla iş kazaları ve meslek hastalığının oluşmasının önüne geçilebilecektir. Örneğin periyodik sağlık kontrolleri sonucunda hipertansiyon olduğu belirlenen bir çalışanın inşaat iskelelerinde olduğu gibi yüksekte çalışmasına müsaade edilmemelidir”.
106 Sağlık gözetim yükümlülüğü hususunda ayrıntılı bilgi için bkz. Kaplan, Emine Tuncay, İşverenin Sağlık
Gözetim Yükümlülüğü ve Hekim Raporlarının Hüküm ve Sonuçları, Çimento İşveren, C.28, S.3, Mayıs 2014, 25; Mestçioğlu, M. Celal, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kültürü, İşyeri Hekimliği, Toprak İşveren Dergisi, 2010/86, http://dosya.toprakisveren.org.tr/makale/2010-86-celalmestcioglu.pdf (30.05.2019); Fişek, Gürhan, Çalışma Yaşamında Sağlık ve Güvenlik, Ankara 2014, 10 vd.
- Çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları doğrultusunda; az tehlikeli sınıftaki işlerde en geç beş yılda bir, tehlikeli sınıftaki işlerde en geç üç yılda bir, çok tehlikeli sınıftaki işlerde en geç yılda bir, özel politika gerektiren grupta yer alanlardan çocuk, genç ve gebe çalışanlar için en geç altı ayda bir defa olmak üzere periyodik muayene tekrarlanır. Ancak işyeri hekiminin gerek görmesi halinde bu süreler kısaltılır.
- Çalışanların yapacakları işe uygun olduklarını belirten işe giriş ve periyodik sağlık muayenesi ile gerekli tetkiklerin sonuçlarını verilen örneğe uygun olarak düzenlemek ve işyerinde muhafaza etmek.
- Özel politika gerektiren gruplar, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı alanlar, kronik hastalığı, madde bağımlılığı, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi çalışanların, uygun işe yerleştirilmeleri için gerekli sağlık muayenelerini yaparak rapor düzenlemek, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı almış çalışanın olması durumunda kişinin çalıştığı ortamdaki diğer çalışanların sağlık muayenelerini tekrarlamak.
- Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumları ile işyerinde olabilecek sağlık tehlikeleri arasında bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmek, gerektiğinde çalışma ortamı ile ilgili ölçümler yapılmasını planlayarak işverenin onayına sunmak ve alınan sonuçların çalışanların sağlığı yönünden değerlendirmesini yapmak.
- Çalışanların sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri halinde işe dönüş muayenesi yaparak eski görevinde çalışması sakıncalı bulunanlara mevcut sağlık durumlarına uygun bir görev verilmesini tavsiye ederek işverenin onayına sunmak.
- Bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yayılmayı önleme ve bağışıklama çalışmalarının yanı sıra gerekli hijyen eğitimlerini vermek, gerekli muayene ve tetkiklerinin yapılmasını sağlamak.
- İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek, iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve bu konuları da içerecek şekilde yıllık çalışma planını hazırlayarak işverenin onayına sunmak, uygulamaların takibini yapmak ve örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunu hazırlamak.
- Bir başka işverenden iş görmek için işyerine geçici olarak gönderilen çalışanlar ile alt işveren çalışanlarının yapacakları işe uygun olduğunu gösteren sağlık raporlarının süresinin dolup dolmadığını kontrol etmek.
İşyeri hekiminin sağlık gözetimine ilişkin görevleri incelendiğinde sağlık muayenelerinin yapılması söz konusu görevlerin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bu kapsamda işyeri hekiminin işe giriş muayenesi, periyodik muayeneler ve işe dönüş muayenesi yapması zorunluluğu bulunmaktadır. İşyeri hekiminin öncelikle işyerinden kaynaklanan özel sebepler ile genel sağlık sebepleri arasında bir kontrol görevi bulunmaktadır. İşyerinden kaynaklanmayan sebeplerin varlığı işyerini ve işyerindeki çalışanları ilgilendirdiği ölçüde hekimin kontrol görevi kapsamında değerlendirilmelidir107.
6331 sayılı Kanun öncesinde sadece ağır ve tehlikeli işler için öngörülen işe giriş ve periyodik muayene zorunluluğu 6331 sayılı Kanun ile birlikte isabetli bir şekilde işin ve çalışanın niteliğine bakılmaksızın tüm çalışanlar için geçerlidir108. İşyeri hekimi söz konusu
muayeneler ve tetkikler ile ilgili olarak çalışanları bilgilendirmek ve çalışanın rızasını almak zorundadır. Çalışanın söz konusu yapılması zorunlu hekim muayenesine itiraz etmesi 4857 sayılı İş Kanunun 18. maddesinde düzenlenen işçinin davranışlarından kaynaklanan geçerli bir sebep olarak değerlendirilebilir ve işçinin iş sözleşmesi geçerli nedenle feshedilebilir109. İşçi dışındaki
çalışanların itirazı ise tabi oldukları mevzuat kapsamında disiplin cezası uygulanmasına neden olabilecektir.
İşyeri hekiminin tıbbi muayene kapsamında ilk görevi çalışanların işe giriş muayenesini yapmaktır. Bu muayenenin amacı, çalışanın gireceği işe uygun olup olmadığını ve çalıştığı süreçte sağlığının bozulup bozulmayacağının tespit edilmesidir110. 6331 sayılı Kanununun 15.
maddesinde, işe giriş muayenesine işin tehlike derecesine bakılmaksızın her çalışanın tabi tutulacağı öngörülmüştür. Ancak sağlık raporu alınması zorunluluğu sadece tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerle sınırlı olarak düzenlenmiştir. Bütün çalışanların işe giriş muayenesine tabi tutulduğu bir sistemde çalışanın gireceği işe uygun olduğu rapor ile tespit edilmeden işe başlatılmaması kuralının benimsenmesi gerekir. Aksi halde işe giriş muayeneleri sadece bir formalite olarak kalacaktır111. Sağlık raporu ve sağlık muayenesi gibi iki ayrı kavram
107 Başbuğ, İşyeri Hekiminin Yeri, 95.
108 6331 sayılı Kanun öncesi için yapılan değerlendirmeler hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Akbulut, Turhan,
Uygulamalı İşçi Sağlığı, Samsun 1986, 42; Ekmekçi, İşyeri Örgütlenmesi, 112; Başbuğ, İşyeri Hekiminin Yeri, 95.
109 Demir, Fevzi/ Odaman, Serkan, İşverenin İşyeri Sağlık Birimi Kurma Yükümlülüğü Üzerine Düşünceler,
Prof. Dr. Turan Yazgan’a Armağan, Ankara 2006, 325.
110 Yamakoğlu, 106; Akbulut, İşçi Sağlığı, 42; Ekmekçi, İşyeri Örgütlenmesi, 112. 111 Yamakoğlu, 107;
ve yükümlülük düzenlemek yerine her halükarda iş kolunun objektif ve işyerinin sübjektif koşullarına göre uygun tetkik ve rapor düzenlenmesi konusunda işyeri hekimine yetki verilmesi daha isabetli olacağı görüşü isabetli olarak ileri sürülmüştür112.
İşe giriş muayenesi dışında iş değişikliği ve belirli bir sebeplerle işten uzak kalmış çalışanların işe dönüşlerinde de değişiklik yapılan iş ve işe başlamaya uygun olup olmadığının tespit edilmesi gerekir. İş değişikliğinde çalışanın sağlık muayenesine tabi tutulmasının (İSGK.15/1,b) nedeni çalışanın sağlık durumunun yeni işine uygunluğunun denetlenmesidir. İşe dönüş muayenesinin amacı ise, uzun süreli işten ayrı kalan çalışanın sağlık durumunun yeniden çalışmaya elverişli olup olmadığının veya başka bir işte çalıştırılmasının gerekip gerekmediğinin belirlenmesidir113. 6331 sayılı Kanunun 15. maddesi incelendiğinde iş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaştırmalardan sonra işe dönüşlerde çalışanın talep etmesi halinde muayene olabileceği hükme bağlanmıştır. Söz konusu ifadeden çalışanın bu durumlardaki dönüş muayenesinin zorunlu olmadığı sonucu çıkarılabilecektir. Bununla birlikte iyileştiğini düşünen çalışanın önceki işine uygun olup olmadığını anlamak ve buna göre görevlendirme yapmak ihtiyacı duyulabilecektir. İşverenin konu ile ilgili hukuki ve cezai sorumluluğu dikkate alındığında sağlık muayenesi yaptırma ile ilgili yetkinin işveren/ işyeri hekimine verilmesi yerinde olacağı isabetli olarak belirtilmiştir114.
İşyeri hekiminin periyodik muayenelerle çalışanların sağlık durumundaki veya çalıştığı işte meydana gelen değişiklikleri incelemesi gerekmektedir115. İşyeri hekimi tarafından yapılan sağlık muayenelerinin çalışma süresi içinde mi yoksa dışında mı yapılacağı konusunda mevzuatta açıklık bulunmamaktadır. Bununla birlikte 6331 sayılı Kanundan kaynaklanan yükümlülüklerin çalışanlara ne mali ne de başka bir yönden külfet getirmemesi gerektiği kuralı dikkate alındığında muayene sürelerinin çalışma süresinden sayılacağı söylenebilecektir116.
e) Eğitim, Bilgilendirme ve Kayıt
İşyeri hekiminin çalışanların eğitimine ilişkin görevi önemli olup meslek hastalıklarının ortaya çıkmasında yeterli sağlık bilgisine sahip olmamak önemli bir etkendir. Çalışanların iş sağlığı konusunda eğitilmesinde işyeri hekimlerine büyük bir görev düşmektedir. İşyeri
112 Özdemir, 257 vd.; 6331 sayılı Kanundaki düzenlemenin gerekli açıklığı içermediği konusundaki eleştiriler için
bkz. Alpagut, 36 vd.
113 Ekmekçi, İşyeri Örgütlenmesi, 112; Yamakoğlu, 107.
114 Süzek, İş Hukuku, 916; Caniklioğlu, İşveren Yükümlülükleri, 60; Akyiğit, İş Hukuku, 309; Gerek,
Düşündürdükleri, 13 vd.; Özdemir, 256.
115 Yamakoğlu, 108. 116 Yamakoğlu, 108.
hekimlerinin çalışanların eğitimi ile ilgili görevlerinin arasında ilk yardım ve acil müdahale çalışmalarının organizasyonu görevinin de bulunduğu görülmektedir117.
6331 sayılı Kanunda yer alan çalışanların bilgilendirilmesine yönelik düzenlemede, işverenin işyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler hakkında çalışanları bilgilendireceği öngörülmüştür (İSGK.16/1,a). İşyeri hekiminin bilgilendirme görevi kapsamındaki düzenlemede ise çalışanlar her türlü sağlık takibi, muayene ve benzeri işlemlerin sonuçları hakkında ve işyeri hekimince yapılan işe uygunluk değerlendirmesi konusunda bilgilendirilmelidir. Bu şekilde çalışanların kendi menfaatlerine ters düşen hekim kararlarına itiraz hakları da etkin bir şekilde sağlanmış olur118.
İş sağlığı ile ilgili yapılan çalışmaların düzenlenmesi ve sonuçlarına göre yeniden planlama yapabilmek amacıyla işyeri hekimlerine kayıt tutma görevi de verilmiştir. Söz konusu kayıtlar iş ortamının denetimi ile ilgili verileri, çalışanın iş öyküsü gibi kişisel bilgileri ve mesleki maruziyet öyküsü, iş tehlikelerine maruziyetin kişisel takibi ve işe uygunluk raporları gibi sağlık verilerini içerir. Çalışanların kendileri ile ilgili sağlık kayıtlarına ulaşmaları konusunda sınırlama yapılmamalıdır119.
İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak toplanacak verilerin pek çok konunun aydınlatılmasına yardımcı olacağı açıktır. Söz konusu kayıtlar, hekimin sorumluluğuna gidilebilecek herhangi bir olayda da uyuşmazlığın çözümüne de önemli katkılar sağlayacaktır120.
İşyeri hekimlerinin eğitim, bilgilendirme ve kayıt başlığı kapsamındaki görevleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir (İŞHEKYÖN.9/2,ç);
- Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işverenin onayına sunmak ve uygulamalarını yapmak veya kontrol etmek.
- İşyerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarını ilgili mevzuat doğrultusunda yürütmek.
- Yöneticilere, bulunması halinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve çalışanlara genel sağlık, iş sağlığı ve güvenliği, hijyen, bağımlılık yapan maddelerin kullanımının zararları, kişisel koruyucu donanımlar ve toplu korunma yöntemleri konularında eğitim vermek, eğitimin sürekliliğini sağlamak.
117 Yamakoğlu, 109.
118 Mestçioğlu, 24. 119 Mestçioğlu, 25.
120 Demircioğlu, İşyeri Hekimliği, 197; Altun, Gürcan/ Yorulmaz, Abdullah Coşkun, Yasal Değişiklikler Sonrası
- Çalışanları işyerindeki riskler, sağlık gözetimi, yapılan işe giriş ve periyodik muayeneler konusunda bilgilendirmek.
- İş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ve sağlık gözetimi sonuçlarının kaydedildiği yıllık değerlendirme raporunu iş güvenliği uzmanı ile işbirliği halinde EK-3’teki örneğine uygun olarak hazırlamak.
- Bakanlıkça belirlenecek iş sağlığı ve güvenliğini ilgilendiren konularla ilgili bilgileri İSG KATİP sistemi üzerinden Genel Müdürlüğe bildirmek.
Çalışanların sağlık kayıtlarının tutulması konusu 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu121 ve ilgili mevzuat hükümleri kapsamında da değerlendirilmek suretiyle sağlık
verilerinin gizliliğine özellikle dikkate edilmelidir. Çalışanların sağlık verilerine ilişkin bilgiler kişisel veri niteliğindedir. Söz konusu Kanunun 6. maddesinde kişilerin sağlığı ile biyometrik ve genetik verilerinin özel nitelikli kişisel veri olduğu belirtildikten sonra özel nitelikli kişisel verilerin ilgilinin açık rızası olmaksızın işlenmesinin yasak olduğu öngörülmüştür (KVKK.6/2). Bununla birlikte sağlık ve cinsel hayata ilişkin kişisel verilerin kamu sağlığının korunması, koruyucu kimlik, tıbbi teşhis, tedavi ve bakım hizmetlerinin yürütülmesi, sağlık hizmetleri ile finansmanının planlanması ve yönetimi amacıyla sır saklama yükümlülüğü altında bulunan kişiler veya yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından ilgilinin açık rızası aranmaksızın işlenebileceği belirtilmektedir (KVKK.6/3). Sağlık kayıtlarını tutmakla yükümlü olan işyeri hekimlerinin iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı yanında kişisel verilerin korunması mevzuatı kapsamında da ilave yükümlülükleri ortaya çıkmakta ve söz konusu kayıtlara 3. kişilerin