II. İŞYERİ HEKİMLERİNİN SORUMLULUĞU
2) Hukuki Sorumluluk
a) İşyeri Hekiminin Çalışanlara Karşı Sorumluluğu
İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmemesi nedeniyle zarar gördüğünü iddia eden çalışanın zararının tazminini istediği kişi işveren olmakla birlikte işyeri hekiminin hekimlik görevini yerine getirmesi sırasında ortaya çıkan zararlardan işyeri hekiminin de sorumluluğuna gidilebilecektir.
Kural olarak hekim ile hasta ilişkisine vekalet sözleşmesi hükümleri uygulanmaktadır159.
Yargıtaya göre de hekim ile hasta arasındaki ilişki vekalet ilişkisidir160.
İşyeri hekimi ile çalışan arasında işe giriş muayenesinden başlamak üzere çalışanın tabi tutulacağı sağlık gözetimi ve tedavisi gibi bireysel yönü ağır basan bir ilişki bulunmaktadır. Bu
158 Sabuncu, Hilmi, İş Sağlığı Sigorta Sistemi- Çalışanların Sağlığı Sigortası, ÇEİS, Çimento Sektöründe İş
Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu, Tebliğler ve Tartışmalar, 14- 15 Kasım 2008, İzmir 2011, 237 vd.;
Yamakoğlu, 241.
159 Ayrıntılı bilgi için bkz. Savaş, Halide, Sağlık Çalışanlarının ve Sağlık Kurumlarının Tıbbi Müdahaleden Doğan
Sorumlulukları, Ceza – Hukuk, Ankara 2007, 246 vd.; Dural, Mustafa, Hekimin Sorumluluğu ve Hekim Mesleki Sorumluluk Sigortası, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmaları Dergisi, Roma Hukukundan Modern Hukuka Sorumluluk (Sempozyum Özel Sayısı), C.14, S.4, 153 vd.; Aşçıoğlu, Çetin, Doktorların Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, Ankara, 1982; Ayan, Mehmet, Tıbbî Müdahalelerden Doğan Hukukî Sorumluluk, Ankara, 1991; Bayraktar, Köksal, Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluğu, İstanbul, 1972; Demir, Mehmet, “Hekimin Sözleşmeden Doğan Sorumluluğu”, AÜHFD, C.7, S.3 2008, 225- 252; İpekyüz, Filiz Yavuz, Türk Hukukunda Hekimlik Sözleşmesi, İstanbul, 2006; Özcan, Burcu G./ Özel, Çağlar, Kişilik Hakları - Hasta Hakları Bağlamında Tıbbi Müdahale Dolayısıyla Çıkan Hukuki İlişkide Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü ve Aydınlatılmış Rızaya İlişkin Bazı Değerlendirmeler, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, C.10, S.1, 2007, 49-73; Şenocak, Zarife, Özel Hukukta Hekimin Sorumluluğu, Ankara, 1998; Aşçıoğlu, Çetin, Tıbbi Yardım ve Elatmalardan Doğan Sorumluluklar: Doktorların Devletin ve Özel Hastahanelerin Sorumluluğu (Cezai ve Hukuki), Ankara 1993; Özsunay, Ergun, Hekimin Hukuki Sorumluluğu, Türk Hukukunda Hekimin Hukuki ve Cezai sorumluluğu-Sorumluluk Hukukundaki Gelişmeler 5. Sempozyumu, Ankara, 12-13 Mart 1982, İstanbul, 1983; Reisoğlu, Seza, Hizmet Akti, Mahiyeti-Unsurları- Hükümleri, Ankara, 1968.
bakımdan işveren, işyeri hekimi ve çalışan arasında bir vekalet sözleşmesi ilişkisinin bulunup bulunmadığı konusu tartışmalıdır. Söz konusu ilişkide istifa ve azil gibi imkanların sınırlandırılmış olması dikkate alındığında konu ile ilgili kesin bir yargıya varılması zordur. İşyeri hekimi ile çalışan arasında bir işgörme sözleşmesi olduğu kabul edildiği takdirde hekimin, bu sözleşmeden kaynaklı yükümlülüklerine aykırı hareket etmesi sonucu çalışanın zarara uğraması halinde söz konusu zararın işyeri hekiminden talep edilmesi durumu ortaya çıkacaktır. İşyeri hekiminin haksız fiil sorumluluğu yanında sözleşmeden doğan sorumluluğunun kabulü zamanaşımı süresi ve ispat kolaylığı161 açısından çalışanın lehine olacaktır162.
Çalışanın uğradığı zarar aynı zamanda haksız fiilden kaynaklandığında TBK m.49 hükmüne göre kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Söz konusu hüküm karşısında zarar gören çalışan işyeri hekiminden TBK m.49 hükmü çerçevesinde de zararının tazminini talep edebilecektir. İşyeri hekiminin sorumluluğu açısından konu değerlendirildiğinde bir kişinin sorumluluğu birden çok sebebe dayandırılabiliyorsa hakimin, zarar görene en iyi giderim imkanı sağlayan sorumluluk sebebine göre karar vermesi (TBK.60) gerekecektir163.
b) İşyeri Hekiminin Hizmet Verilen İşverene Karşı Sorumluluğu
İşyeri hekimleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur (İSGK.8/3; İŞHEKYÖN.11/2). Buna göre işveren, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine ilişkin olarak işyeri hekiminin kusuru olduğu tespit edilen bir iş kazası veya meslek hastalığı sonucunda çalışana veya hak sahiplerine herhangi bir ödeme yapmak zorunda kalırsa söz konusu ödemeyi kusuru çerçevesinde işyeri hekimine rücu edecektir164.
İşveren ile işyeri hekimi arasında yapılan sözleşme işyeri hekiminin sorumluluğunun ortadan kaldırılıp kaldırılamayacağı hususu Türk Borçlar Kanunu hükümleri çerçevesinde değerlendirilmelidir. Kanunun 115. maddesine göre, “borçlunun ağır kusurundan sorumlu olmayacağına ilişkin olarak önceden yapılan anlaşma kesin olarak hükümsüzdür.
Borçlunun alacaklı ile hizmet sözleşmesinden kaynaklanan herhangi bir borç sebebiyle borçlu olmayacağına ilişkin olarak önceden yaptığı her türlü anlaşma kesin olarak hükümsüzdür.
161 Sözleşmeden kaynaklanan sorumlulukta zarar gören çalışan, sözleşmeye aykırılığı, zararı ve illiyet bağını ispat
edecek olup, ayrıca hekimin kusurunu ispat etmesi gerekmeyecektir (Demir, 244).
162 Yamakoğlu, 141. 163 Yamakoğlu, 141. 164 Yamakoğlu, 141.
Uzmanlığı gerektiren bir hizmet, meslek veya san’at, ancak kanun ya da yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütülebiliyorsa, borçlunun hafif kusurundan sorumlu olmayacağına ilişkin önceden yapılan anlaşma kesin olarak hükümsüzdür”.
İşyeri hekimliğinin uzmanlığı gerektirmesi ve söz konusu hizmetin verilebilmesi için yetkili makamın izninin (işyeri hekimliği belgesinin verilmesi) gerekmesi dikkate alındığında işyeri hekiminin işveren ile yapacağı sözleşme ile hafif kusur da dahil olmak üzere sorumluluğunu ortadan kaldırabilmesi mümkün değildir165.
c) İşyeri Hekiminin Sosyal Güvenlik Kurumuna Karşı Sorumluluğu
Sosyal Güvenlik Kurumu, iş kazası ve meslek hastalığı sonucunda yaralanan sigortalıya geçici iş göremezlik geliri ve meslekte kazanma gücünü %10 ve üzerinde kaybetmişse de sürekli iş göremezlik geliri ödemekte, söz konusu meslek hastalığı nedeniyle malul kalan sigortalıya ise malullük aylığı ödemektedir. Çalışan, iş kazası ve meslek hastalığı sonucunda vefat etmişse hak sahiplerine ölüm geliri bağlamaktadır.
5510 sayılı Kanunun m.21/4 hükmüne göre, iş kazası ve meslek hastalığı, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücu edilir166. Kanun hükmünde belirtilen kaza geçiren çalışan ve işveren dışındakiler üçüncü kişi olarak nitelendirilecektir. Buna göre iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan işyeri hekimleri de SGK’ya karşı söz konusu hüküm çerçevesinde sorumlu olacak ve kusuru oranında SGK’nın rücuu ile karşılaşacaktır.
165 Özdemir, İş Sağlığı ve Güvenliği, 224 vd.; Akın, İş Sağlığı ve Güvenliği, 74; Aydın/ Ezer, 21; Yamakoğlu,
141.
166 İş kazası ve meslek hastalığı ile ilgili yapılan ödemeler sonrasında SGK’nın rücu hakkında ayrıntılı bilgi için
bkz. Güzel/ Okur/ Caniklioğlu, 496 vd.; Tuncay/ Ekmekçi, 378 vd.; Baycık, Gaye, Sosyal Güvenlik Kurumunun İş Kazası veya Meslek Hastalığından Kaynaklanan Rücu Davalarına Eleştirel Bakış, Sosyal Güvenlik Dergisi, C.7, S.1, 31 vd.; Başterzi, Süleyman/ Yıldız, Gaye, Sosyal Sigortalar Kurumunun İşverene Rücu Hakkı” TİSK İşveren Dergisi Özel Eki, Eylül 2005, 2 vd.; Civan, Orhan Ersun, İş Kazası veya Meslek Hastalığından Doğan Rücu Davalarında Sosyal Güvenlik Kurumu Karşısında Sorumluluğun Kapsamı ve Müteselsil Sorumluluk, AÜHFD, C.64, S.4, Ankara 2015, 1015 vd.; Ekmekçi, Ömer, Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri Açısından Yargıtayın 2009 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Yargıtayın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2009, Ankara 2011, 319 vd.; Sözer, Ali Nazım, Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri Açısından Yargıtayın 2014 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Yargıtayın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2014, Ankara 2016, 385 vd.; Tuncay, A. Can, Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri Ve Türleri Açısından Yargıtayın 2013 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi, Yargıtayın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2013, İstanbul 2015, 463 vd.; Tuncay, A. Can, Kurumun İşverene Rücuu-Olayda Kaçınılmazlık Durumu, Sicil Dergisi, Aralık 2006, Y.1, S.4, 183 vd.; Turan, Ercan, 5510 Sayılı Yasa Kapsamında Rücuan Tazminat Davaları, Sicil Dergisi, Y.4, S.15, Ankara Eylül 2009, 193 vd.