İşsizlik Sigortası Kapsamında Sunulan Hizmetler

4447 sayılı Kanunun 48’inci maddesinin 6’ncı fıkrasına göre işsizlik sigortası kapsamındaki sigortalı işsize işsizlik ödeneğinin verilmesi, genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesi, yeni bir iş bulunması, aktif işgücü hizmetleri kapsamında kurs ve programlardan yararlandırılması gibi hizmetler sunulmaktadır.

2.5.4.1 İşsizlik Ödeneği

4447 sayılı Kanunun 50’nci maddesine göre günlük işsizlik ödeneği miktarı ödeneğe başvuran sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %40’dır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %80’ni geçemez.

Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son 3 yıl içinde;

• 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,

• 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,

• 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün süre ile işsizlik ödeneği verilir.

İşsizlik ödeneği her ayın sonunda aylık olarak işsizin kendisine ödenir. İlk işsizlik ödeneği ödemesi ise ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonuna kadar

yapılır.İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. İşsizlik ödeneği, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez. Sigortalının kusurundan kaynaklandığı belirlenen fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte geri alınır. Ölen sigortalı işsizlere ait fazla ödemeler geri tahsil edilmez. İşe iade davası nedeniyle yatırılan primlerin son günü esas alınarak işsizlik ödeneği hak sahipliği belirlenir ve işsiz geçen dönem için ödeme yapılır (4447 sayılı Kanun Md. 50/3).

İşsizlik ödeneği işsizlere hak ettiği süreler boyunca ödenir. Ancak 4447 sayılı Kanunun 52’nci maddesinde belirtilen durumların ortaya çıkması halinde işsizlik ödenekleri kesilir veya durdurulur.

Buna göre işsizlik ödeneğinin kesildiği durumlar şunlardır (4447 sayılı Kanun Md. 52/1):

• İşsizin mesleğine uygun, son çalışılan işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde İŞKUR tarafından teklif edilen işin haklı bir nedene dayanmaksızın reddedilmesi; • İşsizlik ödeneği alındığı sürede gelir getirici bir işte çalışıldığınıntespit

edilmesi;

• İşsizlik ödeneği alındığı sürede herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alındığının tespit edilmesi;

• İŞKUR tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden gösterilmeden reddedilmesi veya kabul edilmesine karşın eğitime devam edilmemesi;

• İŞKUR tarafından yapılan çağrıları zamanında haklı bir nedene dayanmaksızın cevaplanmaması;

• veİŞKUR tarafından istenilen bilgi ve belgelerin haklı bir nedene dayanmaksızın öngörülen süre içinde verilmemesidir.

Son iki kesilme gerekçesinin ortadan kalkması halinde, işsizlik ödeneği ödenmesine yeniden başlanır. Ancak, yapılacak ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sonunu geçemez (4447 sayılı Kanun Md. 52/2).

Muvazzaf askerlik dışında herhangi bir nedenle silahaltına alınanlarla hastalık ve analık nedeniyle geçici işgöremezlik ödeneği almaya hak kazanan sigortalı işsizlerin bu durumlarının devamı süresince işsizlik ödeneklerinin ödenmesi durdurulur (4447 sayılı Kanun Md. 52/3).

2.5.4.2 Genel Sağlık Sigortası Primlerinin Ödenmesi

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlüğe girmesine kadar sigortalı işsizin hastalık ve analık sigortalarına ait primleri,İşsizlik Sigortası Fonu tarafından işsizlik ödeneğinin ödendiği sürece ilk altı ay için 2/3 oranında, izleyen aylarda tam olarak Sosyal Sigortalar Kurumuna veya ilgili sandıklaraİŞKUR tarafından aktarılmaktaydı (4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Uygulanmasına İlişkin 3 numaralı Tebliğ). Ancak, 5510 sayılı Kanununun ilgili hükümlerinin 2008 yılından itibaren yürürlüğe girmesi ile birlikte işsizlik ödeneği alanların sadece genel sağlık sigortası primleriİŞKUR tarafından yatırılmakta (prime esas kazancın %12’si: 5510 sayılı Kanun 81/1/f); hastalık ve analık sigortalarına ait primleri İŞKUR tarafından yatırılmamaktadır.

2.5.4.3 Yeni Bir İş Bulma ve Aktif İşgücü Hizmetleri

4447 sayılı Kanunun genel gerekçesinde üretimde bulunamayanların sayısındaki artışın kişi açısından gelir kaybına, toplum açısından da üretken kaynakların kullanılmamasına yol açarak, ekonomik ve sosyal sorunları beraberinde getirdiği belirtilmiş ve işsizlik sigortasının işsizlik riskinin nedenlerini giderici uzun vadeli ekonomik ve sosyal politikalarla birlikte uygulanması halinde yararlı olacağı ifade edilmiştir. Ayrıca yeni iş bulununcaya ya da yeniden istihdam imkanı verecek olan eğitim tamamlanıncaya kadar gelir kayıplarını karşılayarak gelir devamlılığı sağlayacak politikaların uygulanması gerektiği açıklanmıştır. Aynı gerekçede kurulması planlanan işsizlik sigortasının tanımında da “… çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde

olmasına karşın tamamen kendi istek ve kusuru dışında işini kaybeden çalışanlara bir yandan yeni bir iş bulunmasına gayret”edilmesi ve“diğer yandan da bunların işsiz kalmaları nedeni ile uğradıkları gelir kaybını kısmen de olsa karşılayarak, kendisinin ve ailesinin zor duruma düşmesini”n önlenmesi amaç olarak belirlenmiştir. Gerekçenin

devamında yeni bir iş bulmanın işsiz kalan sigortalılara mesleklerine uygun, en son çalıştıkları işin çalışma ve ücret koşullarına yakın bir iş olması ve meslek değiştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimlerinin ise en son çalışılan işin çalışma ve ücret koşullarına yakın bir iş bulunamadığı takdirde verilmesinin işsizlik sigortasının önemli öğeleri arasında sayılmıştır(1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanun Gerekçesi).

4447 sayılı Kanun sigortalı işsizlere yeni bir iş bulunması; danışmanlık ve rehberlik, mesleki eğitim kursları, girişimcilik eğitim programları gibi aktif işgücü hizmetlerinin verilmesini; bu faaliyetleri yürütmekle sorumlu tutulmuş olan İŞKUR’a vermiştir. Bu bağlamda İŞKUR, sigortalı işsizlerin mesleklerine uygun, en son çalıştıkları işin çalışma ve ücret koşullarına yakın yeni bir iş bulmaya ya da istihdam edilebilirliklerini artırmaya çalışmaktadır.