İşletmelerde Verimlilik ve Verimlilik Arttırıcı Önlemler

Verimlilik, herhangi bir üretim sürecinde elde edilen çıktılar ile kullanılan kaynaklar arasındaki ilişkiyi gösteren teknik bir terimdir (Suiçmez). Verimlilik, toplumun tüm kesimlerini doğrudan ilgilendirmektedir. Verimlilik, refahı, yaşam standartlarını yükseltmenin en etkin yoludur. Verimlilik artışı sayesinde;

- İşçiler, daha iyi çalışma koşullarında ve daha kısa çalışma sürecinde daha çok ücret alabilirler.

- Üretici, daha düşük maliyetle daha yüksek getiri elde edebilir.

- Yeni yatırımlar olanaklarını sağlayacak kaynaklar sağlanabilir.

- Tüketici, daha çok malı daha ucuza edinebilme olanağına kavuşur.

- Ülke sağlıklı bir büyüme imkanına sahip olur.

- Devlet daha çok vergi potansiyeli elde eder.

- İşletmeler, uluslararası rekabet güçlerini arttırabilirler.

Ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile verimlilik düzeyi arasında yüksek oranlı bir ilişki vardır. DPT’nin 2001 yılında yapılan çalışmalarında bazı OECD ülkelerindeki büyümede toplam verimlilik artışının etkisi araştırılmıştır. Buna göre 1992 – 2000 dönemindeki büyümelerde;

Danimarka’da % 61,7

Finlandiya’da % 92,5

Almanya’da % 64,2

İtalya’da % 51,3

Oranlarında artış verimlilikten kaynaklanmıştır. Aynı dönemde Türkiye’de verimliliğin büyümeye etkisi ise %-2,1 olmuştur. Yani verimliliğin büyümeğe etkisi negatif olmuştur. Bu durum Türkiye’nin kaynaklarını verimsiz kullandığını göstermektedir.

Uzun yıllar yüksek enflasyon ortamında bulunan işletmeler verimlilik konusunu göz ardı etmiştir. Enflasyonun gerilediği, ekonominin istikrar kazandığı bu dönem verimlilik artışı için uygun bir altyapı sağlamaktadır. Verimlilik, yeni dönemde büyüme ve rekabet gücünü arttırmada en önemli konulardan biri olmaktadır.

İşletmeler bu ortamı iyi analiz etmeli ve başta teknolojik yenilik olmak üzere organizasyon ve yönetimde yeniden yapılanmalara, işgücü eğitimine, AR-GE’ ye yüksek düzeyde önem vermelidirler.

İşletmeler mutlaka verimlilik ölçme-izleme eğitimleri almalı, firmalar verimlilik değişimlerini takip eden alt yapı oluşturmalıdırlar.

Düşen enflasyon ortamında firma karlılıkları artan verimliliğe bağlı olduğu ölçüde sağlıklı olacaktır. Artan rekabet, düşen enflasyon ortamı firmaların zam yaparak ayakta kalma şansını ortadan kaldırmaktadır. Bu durumda üreticiler her alanda kaynak verimliliği esas almalıdırlar.

etkenlerdir. Mali ve küresel krizlerin yoğunlaştığı günümüzde artan verimlilik ayakta kalmanın ve gelişmenin en sağlam dayanağı sayılmaktadır.

3.3.4.1. İşletmelerde Verimliliği Etkileyen Faktörler

İşletmelerde verimliliği etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunları aşağıdaki şekilde ayırabiliriz: İç Faktörler : *Katı Faktörler : - Ürün - Fabrika ve Donanım - Teknoloji - Malzeme ve Enerji *Esnek Faktörler : - İnsan -Organizasyon ve Sistemler -Çalışma Yöntemleri -Yönetim Biçimleri

Dış Faktörler :

*Yapısal Düzenlemeler

-Ekonomik Yapı

- Nüfus ve Sosyal Yapı

*Doğal Kaynaklar -İnsan Gücü Niteliği - Enerji - Arazi Yapısı - Hammaddeler *Hükümet ve Altyapı - Kurumsal Mekanizmalar - Uygulanan Politikalar - Kamu İşletmeleri - Altyapı

Denetlenebilir olan faktörlere “iç faktörler”, denetlenemeyen faktörlere de “dış faktörler” denilmektedir. İşletmelerin verimlilik artışı sağlayabilmeleri için özellikle

3.3.4.2. İşletmelerde Verimlilik Artışı Sağlanması

İşletmelerin verimlilik konusunda etkili olabileceği faktörler yukarıda bahsedilen iç faktörlerdir. Küreselleşme eğiliminin hızla arttığı günümüzde hem ekonomileri hem de firmaları ağırlıklı olarak şu beş kavram yönlendirmektedir; verimlilik, etkinlik, hızlılık, esneklik, iletişim.

- İşletmelerin temel amacı kullanım değeri yüksek pazarlanabilir ürünler üretmektir. Ürünlerin uygun fiyatla, doğru yer ve doğru zamanda hazır bulundurulması gerekmektedir. İşletme yönetici ve çalışanları temel bir verimlilik ilkesi olan “aynı girdi ile daha çok ve daha kaliteli ürünler üretmek” prensibini her zaman gözönünde bulundurmalıdırlar.

-İşletmelerdeki üretim faktörlerinin optimal kullanılması, kapasite arttırılması, stok kontrolü yapılması ve üretim planlamasına gidilmesi verimlilik arttırıcı önlemlerdir.

-Firmalarda yüksek verimliliğin çok önemli bir kaynağı da teknolojik yeniliktir. Otomasyon ve bilgi sistemlerine yapılan yatırımlar son yıllarda çok büyük verimlilik artışları getirmiştir.

-Firmalarda enerji ve malzeme tüketimini azaltıcı en küçük bir çabayla bile önemli verimlilik artışları sağlanabilmektedir. Bu yüzden tüm çalışanlar aynı birim çıktı için daha az girdi tüketme çabası içinde olmalıdırlar.

-Tüm işletmelerde verimlilik arttırma çabalarının merkezinde insan faktörü vardır. Her düzeyde çalışanların motivasyonu sağlanmalıdır. Bunun için ödüllendirme ve teşvik sistemleri hazırlanmalıdır. Yönetime katılım sağlanmalı ve performansa dayalı ücretlendirme sistemleri hayata geçirilmelidir.

-İşletmelerde görülen düşük verimliliğin sebeplerinden biri de yönetim ve örgütlenmenin katılığıdır. Katı örgütlerin iletişimden yoksunluğu verimliliği azaltıcı

etki yapmaktadır. İşletmelerde organizasyonel performansı arttırmak için dinamik ve esnek yapılanmaya gidilmelidir.

-Verimliliği arttırmak için çalışma koşullarını ve iş ortamını iyileştirici uygulamalara gidilmelidir. İş analizleri, iş etüdü uygulamaları yapılmalıdır.

-İşletmelerin kontrol edebileceği iç faktörlerin yanında kontrol edilemeyen dış faktörler vardır. İşletme yönetimleri her ne kadar kontrol edemeseler de oluşacak dış faktör gelişmelerine karşı uygulanacak tedbir ve uygulamaları planlamalı ve olumsuz gelişmelere karşı işletmeyi hazır tutacak önlemler almalıdırlar.

-İşletmelerin verimlilik arttırma çabalarının başarılı olabilmesi için verimlilik değişimlerini saptaması gerekmektedir. Bunun için bünyelerinde verimlilik ölçme ve izleme birimi kurmaları gerekmektedir. Verimlilik ölçümleriyle, verimlilik değişimleri incelenmeli ve rakiplerle ve dünya standartlarıyla karşılaştırılmalıdır.

-İşletmeler işgücü, makine, malzeme ve sermaye gibi kaynakları etkin bir biçimde kullanmalıdırlar. İşletmeye uzman gözüyle dışardan bakabilen “verimlilik uzmanlarına” danışılmalı ve verimlilik ile ilgili sorunların giderilmesi için eğitim ve danışmanlık hizmetleri alınmalıdırlar.