Enflasyonun Fiyatlandırma Kararları Üzerine Etkisi

Enflasyonun fiyatlama kararları üzerindeki etkilerinin anlaşılabilmesi için genel olarak işletme faaliyetleri üzerindeki etkilerinin de incelenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, enflasyonun işletmeler üzerinde nasıl etki gösterdiğinin incelenmesi yararlı olacaktır.

Enflasyonun Yatırım Kararları Üzerine Etkileri

Enflasyonun işletmelerin yatırım kararları üzerinde etkisi bulunmaktadır. Enflasyon fiyatların işleyişini bozmakta ve bu nedenle de işletmelerin etkin kaynak dağılımını gerçekleştirememelerine neden olmaktadır. Özellikle yüksek belirsizlik nedeniyle ileriye yönelik planlama yapılamamaktadır. Türkiye’deki işletmelerin faaliyetlerini durdurmalarındaki en önemli neden olarak öngörülemeyen ekonomik değişmelerin ve istikrarsızlığın görülüyor olması da bu konuyu desteklemektedir. Bu durumun işletmelerin fiyatlama politikalarıyla ilişkisi ise uzun vadeli pazarlama uygulamalarının sürdürülebilmesinin zor olmasıyla ilişkilendirilebilir. İşletmeler yüksek enflasyon nedeniyle uzun dönemli planlar gerçekleştirememekte ve dolayısıyla ellerindeki kaynakları uzun vadeli yatırımlardan çok kısa vadeli yatırımlara yöneltmektedirler. İşletmelerin fiyatlandırma kararlarında uzun dönemde pazara hakim olma seçeneğini tercih etmeleri bu nedenle zora girmektedir. Bu durum işletmelerin sadece planlama yapmaları üzerinde değil, mevcut pazar paylarını korumalarına yönelik olarak da olumsuz etki göstermektedir. Bu olumsuz etki kendisini özellikle uluslararası pazarlarda göstermektedir. Uluslararası pazarlardaki başarı gerekli olan uzun dönemli politikaların üretilmesine bağlı durumdadır.

Enflasyonun İşletmelerin Sermayelerine ve Finansman Olanaklarına Etkisi

Pazarlama kararları dikkate alındığında, işletmelerin sermaye ve finansman olanaklarının genel anlamda yeni ürün geliştirme ve üretim sürecinin sürekliliği

kalacaklardır. İşletmeler gelir getirici satış faaliyetlerini gerçekleştirmek için üretimde sürekliliği sağlamak ve aynı zamanda yeniliğin oldukça önemli olduğu günümüz rekabet koşullarında, yeni ürün geliştirme faaliyetlerinin devamlılığı için çalışmak zorunda kalmaktadırlar. Yeteri kadar üretim yapılamaması uzun dönemde pazar payının kaybedilmesine, kapasitenin yeterince kullanılamaması da maliyetlerin artmasına yol açacaktır. Ürünlerle ilgili olarak ayrıca rekabet ortamında yeterli ürün çeşitliliğinin oluşturulamaması önemli etken olmaktadır. Artan maliyetler, maliyetleri düşürmeye yönelik olarak işletmeleri standart üretime zorlamakta bu da işletmelerin ürün çeşitliliğiyle sağlanabilecek rekabet avantajını sağlayamamalarına neden olmaktadır.

Enflasyonun Maliyetler Üzerine Etkisi

Enflasyonun herhangi bir işletme için kısa dönemde en önemli etkisi maliyetler üzerinde olmaktadır. Fiyatlardaki sürekli artışlar işletmelerin girdi maliyetlerini önemli ölçüde etkilemektedir. Bu artış genel olarak hammadde, işçilik, enerji ve finansman maliyetlerinin yükselmesinden kaynaklanmaktadır. İşletmeler sattıkları ürünler için yeniden satın alma gerçekleştirdiklerinde daha yüksek maliyetlerle karşılaşmaktadırlar. Bu yükselişler işletmelerin fiyatlandırma için temel veri olarak kullandıkları maliyetlerin yükselmesi anlamına gelmektedir. Bu da fiyatlarda artışa neden olmaktadır.

İşletmelerin Satış Fiyatlarını Arttırması

Gelişmekte olan ülkelerde sermaye piyasaları yeterince gelişmediğinden faiz esnekliği düşük durumdadır. Bu nedenle para arzında oluşabilecek herhangi bir artış kısa sürede mal ve hizmet pazarlarına yansımakta, esneklik düşük olduğundan mal ve hizmete talep artmakta ve bu nedenle de mal ve hizmet fiyatları artmaktadır. İşletmelerin girdi maliyetlerindeki enflasyona bağlı artışlar, belirli bir karı sağlayabilmeleri için işletmelerin satış fiyatlarının da yükselmesi anlamına gelmektedir. İşletmeler ayakta kalabilmek için sürekli olarak bu tür fiyat ayarlamaları yapmak zorunda kalmaktadırlar.

Fiyatların bir sonraki dönemde artacak olma ihtimali satışların hızlanmasına neden olmaktadır. Bunun en temel nedeni ise bir sonraki dönemde fiyatlar artacak olmasına rağmen satın alma gücünde azalma olmasıdır. Bu durum tüketici davranışlarını da etkileyecektir. Enflasyonun olduğu bir dönemde satın alma gücündeki azalmanın etkisiyle satın alma faaliyetini gerçekleştirecek olan tüketiciler, fiyat düzeylerinde aynı artışın olmayacağı düşüncesiyle satın alma faaliyetlerini erteleyebileceklerdir. Bu erteleme, ihtiyacın zamanından önce giderilmesini etkileyeceği gibi, tüketicilerin satın alma faaliyetini gerçekleştirmek için modeller veya ürünler için beklemelerine de neden olacaktır. İşletmenin de bu durumda tüketicilerin satın alma faaliyetlerini ertelememeleri için farklı bir fiyat politikası uygulaması gerekebilecektir.

Enflasyonun Tüketiciler Üzerindeki Etkisi

Bir ekonomide enflasyon olması, tüketicilerin istihdamla, fiyatlarla ve ürünlerle ilgili beklentilerini etkilemektedir. Böyle bir ortamda tüketiciler satın alma kararlarında daha fazla düşünmeye ihtiyaç duymaktadırlar. Tüketiciler ürünlerin fiyatları arasında daha yüksek şekilde karşılaştırma yapmakta, taksitli alışverişi tercih etmekte, aynı ürün sınıfındaki daha düşük kaliteli ancak daha düşük fiyatlı ürünleri tercih etmektedir. Kısaca tüketiciler fiyata karşı daha duyarlı hale gelmektedirler. Bu durum işletmelerin marka bağlılığı yaratması olanağını da zorlaştırmaktadır.

Fiyat düzeyindeki değişim tüketim üzerinde bağımsız bir etki olarak görülmektedir. Enflasyonun tüketiciler üzerindeki temel etkisi satın alma gücündeki azalmayla ilişkilendirilebilir. Gelir dağılımının bozulması nedeniyle orta gelir sınıfındaki kesimin önemli bir kısmının, daha aşağılarda gelir seviyesine sahip olmaları, sadece küçük bir kısmın gelirinde artış olması da etkili olacak olan bir etkendir. Türkiye’ de nüfusun önemli bir kısmının sabit gelirli olması ve diğer bir önemli kesimin ise düşük gelirli kesimden oluştuğu dikkate alınırsa oluşacak olan talepte söz konusu olacak daralma daha iyi şekilde anlaşılabilir. Bu durumda satın alma gücünde azalma olacak, bu da talebin düşmesine neden olacaktır. Talebin düşmesi ise rekabeti

olacaktır. Bu durum yeni müşteriler kazanamayan işletmeler için ise gelir kaybı anlamına gelmektedir (Koçak, 2004).

Tüketicilerin satın alma güçlerindeki azalmanın işletmeler üzerinde olan önemli bir diğer etkisi de işletmelerin üretim kapasiteleri üzerinedir. Satın alma gücündeki düşüş talebin düşmesine neden olacağından, işletmeler daha az üretim yapmak durumunda kalacaklardır. Bunun yanında işletmelerin belirsizlik ortamı nedeniyle yatırımdan kaçınmaları, mevcut paranın yüksek risk taşıyan yatırımlar yerine sabit getirili yatırımlara kaydırılması gibi etkenler de yatırımın, dolayısıyla da üretimin kısılması anlamına gelmektedir. 5 Nisan 1994 ekonomik kararlarından sonra enflasyon üç haneli rakamlara ulaşmış, işletmeler de bu nedenle üretim kapasitelerini düşürmek zorunda kalmışlardır. İşletmelerin maliyetlerini azaltma yollarını arama veya fiyatlarını düşürme seçenekleri yerine üretim kapasitelerini düşürme yolunu seçmeleri ise işten çıkarmaları beraberinde getirmiş ve gelir azalmasının da yaşanmasıyla birlikte ekonominin genelinde talebin azalması sonucu ortaya çıkmıştır.

Tüketicilerin satın alma güçlerindeki azalma veya artışın tüketimi ne kadar etkilediğine dikkat etmek gerekmektedir. Gelir artışının tüketimi artırmadığı durumlarda enflasyon nedeniyle ortaya çıkacak olan fiyat artışları tüketicileri fazla etkilemeyecektir. Diğer bir ifadeyle, tüketiciler bazı ürün grupları için fiyat artışlarına kayıtsız kalabileceklerdir. Tüketicilerin fiyat artışlarına kayıtsız kaldıkları veya daha az tepki gösterdikleri ürünler ise genel olarak daha düşük sıklıkta satın alınan ürünler olmaktadır. Bu mantıkla, enflasyonun olduğu bir ekonomik ortamda lüks ürünlerden zorunlu ürünlere doğru gidildikçe tüketicilerin fiyat artışlarına tepkisinin artacağı ve enflasyonun düşük olduğu bir ekonomik ortamda da yüksek fiyatlı ürünlerin talebinde artış olacağı ifade edilebilir.