TR71 DÜZEY 2 BÖLGESİ SÜT MALİYET VE REKABETÇİLİK ANALİZİ
İŞLETMELER ORTALAMASI
5.3. İşletmelerde Üretim Deseni
Bölgelerİşletme Grupları
BuğdayArpaHububat ÇavdarYulafDane MısırToplam da%da%da%da%da%da% NEVŞEHİR
0-2031,2553,7623,1339,780,000,003,756,450,000,0058,13100,00 21-508,1313,2438,8863,344,387,1310,0016,290,000,0061,38100,00 51-+54,0035,5376,0050,008,005,2614,009,210,000,00152,00100,00 Ortalama27,8634,0941,7151,053,574,378,5710,490,000,0081,71100,00 AKSARAY
0-205,7125,006,4328,1310,7146,880,000,000,000,0022,86100,00 21-5012,8515,7065,1579,610,000,003,854,700,000,0081,85100,00 51-+50,0037,2977,7357,970,000,000,000,006,364,75134,09100,00 Ortalama24,4228,0556,3564,732,422,781,611,852,262,5987,06100,00 NİĞDE
0-2013,3359,268,3337,040,833,700,000,000,000,0022,50100,00 21-500,636,101,5014,638,1379,270,000,000,000,0010,25100,00 51-+9,0019,9326,1757,9310,0022,140,000,000,000,0045,17100,00 Ortalama6,9528,4810,9544,886,5026,640,000,000,000,0024,40100,00 KIRŞEHİR
0-2032,5030,5655,0051,720,000,0018,8317,710,000,00106,33100,00 21-5069,2933,39125,3660,410,000,0012,866,200,000,00207,50100,00 51-+117,1442,05161,4357,950,000,000,000,000,000,00278,57100,00 Ortalama73,5236,14119,0758,530,000,0010,855,330,000,00203,44100,00 KIRIKKALE
0-2034,5036,5140,0042,330,000,0020,0021,160,000,0094,50100,00 21-5023,7825,5158,3362,570,000,008,899,542,222,3893,22100,00 51-+148,0047,21131,0041,790,000,000,000,0034,5011,00313,50100,00 Ortalama83,9542,3591,1946,000,000,005,712,8817,388,77198,24100,00 İŞLETMELER ORTALAMASI 0-2021,8639,9523,7943,482,765,046,3111,530,000,0054,72100,00 21-5027,3326,4166,3564,111,921,867,507,250,380,37103,48100,00 51-+81,3841,8198,2650,482,561,321,790,9210,645,47194,64100,00 Ortalama43,5835,9266,4354,762,331,925,364,423,632,99121,33100,00
Çizelge 5.6. Hububat Üretim Deseni
Bölgeler İşletme Grupları
Yem Bitkileri
Yonca Silajlık Mısır Fiğ Korunga Toplam
Da % Da % Da % Da % Da %
NEVŞEHİR
0-20 0,25 13,33 1,63 86,67 0,00 0,00 0,00 0,00 1,88 100,00
21-50 10,00 24,39 11,38 27,74 2,00 4,88 17,63 42,99 41,00 100,00
51-+ 25,00 62,50 9,00 22,50 6,00 15,00 0,00 0,00 40,00 100,00
Ortalama 9,86 38,12 7,10 27,44 2,19 8,47 6,71 25,97 25,86 100,00
AKSARAY
0-20 41,43 100,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 41,43 100,00
21-50 3,08 12,82 7,08 29,49 13,85 57,69 0,00 0,00 24,00 100,00
51-+ 28,91 33,09 23,45 26,85 35,00 40,06 0,00 0,00 87,36 100,00 Ortalama 20,90 41,46 11,29 22,39 18,23 36,15 0,00 0,00 50,42 100,00
NİĞDE
0-20 0,17 5,88 2,67 94,12 0,00 0,00 0,00 0,00 2,83 100,00
21-50 3,38 15,70 15,50 72,09 2,63 12,21 0,00 0,00 21,50 100,00
51-+ 23,33 40,46 31,83 55,20 2,50 4,34 0,00 0,00 57,67 100,00
Ortalama 8,40 31,40 16,55 61,87 1,80 6,73 0,00 0,00 26,75 100,00
KIRŞEHİR
0-20 0,00 0,00 0,00 0,00 4,50 100,00 0,00 0,00 4,50 100,00
21-50 0,36 2,53 5,93 41,92 7,86 55,56 0,00 0,00 14,14 100,00
51-+ 14,29 19,80 11,43 15,84 7,86 10,89 38,57 53,47 72,14 100,00 Ortalama 3,89 14,38 6,04 22,33 7,11 26,30 10,00 36,99 27,04 100,00
KIRIKKALE
0-20 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
21-50 6,89 48,06 5,22 36,43 0,00 0,00 2,22 15,50 14,33 100,00
51-+ 24,80 60,78 16,00 39,22 0,00 0,00 0,00 0,00 40,80 100,00
Ortalama 14,76 57,73 9,86 38,55 0,00 0,00 0,95 3,72 25,57 100,00
İŞLETMELER ORTALAMASI
0-20 10,10 83,95 1,00 8,31 0,93 7,74 0,00 0,00 12,03 100,00
21-50 4,12 18,79 8,40 38,37 6,29 28,71 3,10 14,14 21,90 100,00
51-+ 23,87 38,47 18,82 30,33 12,44 20,04 6,92 11,16 62,05 100,00 Ortalama 11,98 36,80 10,00 30,71 6,99 21,47 3,59 11,03 32,57 100,00
Yem bitkisi, hayvan yemi olarak yetiştirilen, ancak bunun yanında toprak ve suyu koruma, ekim nöbeti içerisinde kendisinden sonra gelen ürünlerin verimini arttırma özelliği taşıyan, doğrudan veya sonradan yedirilmek üzere hasat edilerek kurutulan veya silajı yapılan bitkilerdir.
Bu grupta yer alan bitkilerin ekonomik değeri özellikle hayvansal üretim de görülmektedir. Bu yemlerle beslenen
Yem Bitkileri grubunda içerisinde Yonca en fazla ekim alanına sahiptir (% 36,80). Yoncanın besin değeri, verimlilik ve adaptasyon gibi karakteristik özellikleri gereği diğer bitkilerden çok üstündür. Nitekim bu bitkiye sahip olduğu bu özellikler itibariyle yem bitkilerinin kraliçesi denilmiştir.
Yoncanın yanı sıra araştırma bölgemizde bulunan diğer yem bitkilerinin ekim alanlarının oranları ise; Silajlık Mısır % Yem Bitkileri Üretim Deseni
Aktürk ve Ark. (2004), Gökçeada’da Ekstansif Koşullarda Hayvancılık Yapan İşletmelerin Sosyo-Ekonomik Açıdan İncelenmesi adlı çalışmada toplam işletme arazisinin % 20,53’ü yem bitkilerinden oluştuğu tespit edilmiştir.
Baş Hozman (2014), Sivas İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği'ne Üye Süt Sığırcılığı İşletmelerinde Hayvan Besleme Uygulamaları adlı çalışmasında ekim alanları içerisinde en büyük pay sahiplerinden biri olan yonca ekim alanının işletmelerin % 62,4’ünün ektiğini belirtmiştir.
Baklagiller 4 temel besin maddesinden birisi olmaktadır.
Bol vitamin, mineralli, az yağlı, hayvansal kaynaklı ürünlere
nispeten daha ucuz, kolesterol ve doymuş yağ içermeyen baklagiller, hayvansal kaynaklı protein tüketimi yetersiz olan birey ya da toplumlarda protein gereksinimini karşılar.
İncelenen işletmelerde baklagil üretiminin yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Nohut % 0,04 ve Fasulye % 1,25 olarak belirlenmiştir. Bu ürünlerin kademeli bir şekilde artması ülke ekonomisi açısından önem arz etmektedir.
İncelenen işletmelerde sebze olarak sadece açıkta domates üretildiği belirlenmiştir. Domates ürünü aynı baklagillerde olduğu gibi bölge ortalamasının çok altında yer almaktadır.
Domates üretimi 5 ilin işletmeler ortalamasında % 0,12 olarak tespit edilmiştir.
Bölgeler İşletme Grupları
Nohut Fasulye Domates Patates Pancar Kabak Ayçiçeği Toplam
Da Da Da Da Da Da Da Da
NEVŞEHİR
0-20 0,00 5,00 1,75 5,00 0,00 0,00 0,00 11,75
21-50 0,00 12,50 0,00 28,75 9,50 17,63 0,00 68,38
51-+ 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Ortalama 0,00 6,67 0,67 12,86 3,62 6,71 0,00 30,52
AKSARAY
0-20 0,00 0,00 0,00 0,00 4,29 0,00 4,29 8,57
21-50 0,00 0,00 0,00 0,00 9,08 0,00 3,31 12,38
51-+ 0,00 0,00 0,00 0,00 26,18 0,00 28,18 54,36
Ortalama 0,00 0,00 0,00 0,00 14,06 0,00 12,35 26,42
NİĞDE
0-20 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
21-50 0,00 1,25 0,00 0,00 6,63 0,00 0,00 7,88
51-+ 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Ortalama 0,00 0,50 0,00 0,00 2,65 0,00 0,00 3,15
KIRŞEHİR
0-20 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
21-50 0,00 0,00 0,00 0,00 7,86 0,00 0,00 7,86
51-+ 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Ortalama 0,00 0,00 0,00 0,00 4,07 0,00 0,00 4,07
KIRIKKALE
0-20 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
21-50 0,56 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,56
51-+ 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Ortalama 0,24 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,24
İŞLETMELER ORTALAMASI
0-20 0,00 1,38 0,48 1,38 1,03 0,00 1,03 5,31
21-50 0,10 2,12 0,00 4,42 6,87 2,71 0,83 17,04
51-+ 0,00 0,00 0,00 0,00 7,38 0,00 7,95 15,33
Ortalama 0,04 1,25 0,12 2,25 5,63 1,18 3,19 13,65
Çizelge 5.8.
Baklagil, Sebze, Yumru, Yağ Bitkisi ve Diğer Ürünlerin Üretim Deseni
Nevşehir ilinde daha çok görülmektedir. Nevşehir ilinde küçük ölçekli grupta yer alan işletmelerin toplam üretim yaptıkları ürünler içerisinde patatesin işletme başı 1,38 da olarak belirlenmiştir. Orta ölçekli işletmelerde ise toplam üretimlerinin içerisinde patatesin işletme başına düşen alanı ise 1,38 da olarak tespit edilmiştir. Büyük ölçekli işletmelerde patates üretimi yapılmadığı bulunmuştur.
Tüm araştırma illeri arasında patatesin toplam üretim içerisindeki payı ise % 1,34 olarak belirlenmiştir.
Türkiye yağ açığı olan bir ülkedir. Ülkeler yağ açığını kapatabilmek için yağ ithalatı yapmak zorunda kalmaktadırlar. Aynı zamanda ülke içerisinde bir takım yap bitkilerine destek vererek bu bitkilerin üretim alanlarının arttırılması amaçlanmaktadır. Bu üretim alanlarını arttırırken fiyat politikasının da aynı şekilde incelenmesi gerekmektedir. İncelenen işletmelerde yağlık bitki olarak sadece ayçiçeği tespit edilmiştir. Ayçiçeğinin üretim alanlarının azalmasında en büyük neden fiyatların dengeli olmamasıdır. Ayçiçeği bitkisi sadece Aksaray ilinde olduğu gözlemlenmiştir. Bu bölgede ilinde küçük ölçekli grupta yer alan işletmelerin toplam üretim yaptıkları ürünler içerisinde ayçiçeğin payı % 1,44 olarak belirlenmiştir.
Orta ölçekli işletmelerde ise toplam üretimlerinin içerisinde ayçiçeğin payı ise % 0,58 olarak tespit edilmiştir.
Büyük ölçekli işletmelerde ise toplam üretim içerisinde ayçiçeği bitkisinin payı ise % 2,92 olarak belirlenmiştir.
Tüm araştırma illeri arasında ayçiçeğin toplam üretim içerisindeki payı ise % 1,90 olarak belirlenmiştir.
167,54 da olarak belirlenmiştir. Bu değer işletme grupları açısında farklılık göstermekle birlikte işletme büyüklüğü arttıkça toplam arazi varlığı da artmaktadır. Küçük ölçekli olan işletmelerde toplam arazi varlığı 72,07 da olurken, orta ölçekli işletmeler ise 142,42 da olmaktadır. Büyük ölçekli işletmelerde ise arazi varlığı 272,03 da olarak belirlenmiştir.
Gündoğmuş (1993), Ankara ili çubuk ilçesi sığır besiciliği işletmelerinin ekonomik analizi adlı çalışmasında işletme başına düşen arazi varlığının 49,36 da olduğunu belirtmiştir.
Saner (1993), İzmir yöresinde pazara yönelik süt sığırcılığı işletmelerinin ekonomik açıdan değerlendirilmesi üzerine bir araştırma adlı tez çalışmasında işletme başına düşen işletme arazisini 169,69 da tespit ederken, ortalama parsel büyüklüğünü ise 39,35 da belirlemiştir.
İlban (2010), Van İli Merkez İlçede Kültür-Melez Süt Sığırcılığı Yapan İşletmelerin Ekonomik Analizi adlı çalışmasında işletme başına düşen arazi miktarı 214,80 da olarak tespit etmiştir.
Şahin (2001), Kayseri ilinde Süt Sığırcılığı Yapan İşletmelerin Yapısal Özellikleri ve Pazarlama Sorunları adlı çalışmasında işletmelerin ortalama arazi genişliği 142,3 da olarak tespit etmiştir.
Bölgelerİşletme Grupları
HububatYem BitkileriBaklagillerSebzeYumru ve Diğer bitkilerYağ BitkileriToplam Da%Da%Da%Da%Da%Da%Da% NEVŞEHİR
0-2058,1381,011,882,615,006,971,752,445,006,970,000,0071,75100,00 21-5061,3835,9441,0024,0112,507,320,000,0055,8832,720,000,00170,75100,00 51-+152,0079,1740,0020,830,000,000,000,000,000,000,000,00192,00100,00 Ortalama81,7159,1725,8618,726,674,830,670,4823,1916,790,000,00138,10100,00 AKSARAY
0-2022,8631,3741,4356,860,000,000,000,004,295,884,295,8872,86100,00 21-5081,8569,2324,0020,300,000,000,000,009,087,683,312,80118,23100,00 51-+134,0948,6287,3631,670,000,000,000,0026,189,4928,1810,22275,82100,00 Ortalama87,0653,1250,4230,760,000,000,000,0014,068,5812,357,54163,90100,00 NİĞDE
0-2022,5088,822,8311,180,000,000,000,000,000,000,000,0025,33100,00 21-5010,2525,8721,5054,261,253,150,000,006,6316,720,000,0039,63100,00 51-+45,1743,9257,6756,080,000,000,000,000,000,000,000,00102,83100,00 Ortalama24,4044,9426,7549,260,500,920,000,002,654,880,000,0054,30100,00 KIRŞEHİR
0-20106,3395,944,504,060,000,000,000,000,000,000,000,00110,83100,00 21-50207,5090,4114,146,160,000,000,000,007,863,420,000,00229,50100,00 51-+278,5779,4372,1420,570,000,000,000,000,000,000,000,00350,71100,00 Ortalama203,4486,7427,0411,530,000,000,000,004,071,740,000,00234,56100,00 KIRIKKALE
0-2094,50100,000,000,000,000,000,000,000,000,000,000,0094,50100,00 21-5093,2286,2314,3313,260,560,510,000,000,000,000,000,00108,11100,00 51-+313,5088,4840,8011,520,000,000,000,000,000,000,000,00354,30100,00 Ortalama198,2488,4825,5711,410,240,110,000,000,000,000,000,00224,05100,00 İŞLETMELER ORTALAMASI 0-2054,7275,9312,0316,701,381,910,480,672,413,351,031,4472,07100,00 21-50103,4872,6621,9015,382,211,550,000,0014,009,830,830,58142,42100,00 51-+194,6471,5562,0522,810,000,000,000,007,382,717,952,92272,03100,00 Ortalama121,3372,4132,5719,441,290,770,120,079,055,403,191,90167,54100,00
Çizelge 5.9. İncelenen İşletmelerin Üretim Deseni
İncelenen işletmelerde süt sağım makinesinin her işletme olduğu tespit edilmiştir. Yem karma makinesinin ise daha çok büyük ölçekli işletmelerde yaygın kullanıldığı belirlenmiştir. Bunun en büyük sebebi ise yem karma makinelerinin yatırım maliyetlerinin yüksek olduğu söylenebilir. İncelenen işletmelere ait alet makine varlığı ve sermayesi Çizelge 6.9’da gösterilmiştir. İşletme başına en fazla süt sağım makinesi düşen 1,89 adet ile Kırşehir olmaktadır. En düşük ilimiz ise 1,20 adet ile Niğde
olmaktadır. İşletmeler ortalamasına bakacak olursak küçük ölçekli işletmelerde süt sağım makinesi 1,10 adet, orta ölçekli işletmelerde 1,44 adet ve büyük ölçekli işletmelerde ise 1,85 adet olarak belirlenmiştir. İşletmeler ortalaması ise 1,49 adet olarak yer almaktadır. Yem karma makinesi ise küçük ölçekli işletmelerde bulunmamış olup, orta ölçekli işletmelerde 0,06 adet ve büyük ölçekli işletmelerde 0,31 adet tespit edilmiştir. İşletmeler ortalamasına bakılırsa 0,13 adet olarak belirlenmiştir.
Bölgeler İşletme Grupları
Yem Karma Makinesi
Süt Sağım
Makinesi Toplam Yem Karma Makinesi
Süt Sağım
Makinesi Toplam
Adet Adet Adet TL TL TL
NEVŞEHİR
0-20 0,00 1,25 1,25 0,00 1.150,00 1.150,00
21-50 0,00 2,13 2,13 0,00 1.712,50 1.712,50
51-+ 0,00 1,20 1,20 0,00 6.220,00 6.220,00
Ortalama 0,00 1,57 1,57 0,00 2.571,43 2.571,43
AKSARAY
0-20 0,00 1,00 1,00 0,00 1.285,71 1.285,71
21-50 0,00 1,15 1,15 0,00 1.261,54 1.261,54
51-+ 0,18 1,82 2,00 5.000,00 3.836,36 8.836,36
Ortalama 0,06 1,35 1,42 1.774,19 2.180,65 3.954,84
NİĞDE
0-20 0,00 1,00 1,00 0,00 1.350,00 1.350,00
21-50 0,00 1,25 1,25 0,00 1.437,50 1.437,50
51-+ 0,67 1,33 2,00 19.666,67 18.033,33 37.700,00
Ortalama 0,20 1,20 1,40 5.900,00 6.390,00 12.290,00
KIRŞEHİR
0-20 0,00 1,17 1,17 0,00 1.241,67 1.241,67
21-50 0,14 1,50 1,64 1.785,71 1.439,29 3.225,00
51-+ 0,14 3,29 3,43 2.571,43 1.514,29 4.085,71
Ortalama 0,11 1,89 2,00 1.592,59 1.414,81 3.007,41
KIRIKKALE
0-20 0,00 1,00 1,00 0,00 1.650,00 1.650,00
21-50 0,11 1,33 1,44 33,33 1.361,11 1.394,44
51-+ 0,50 1,50 2,00 9.760,00 10.230,00 19.990,00
Ortalama 0,29 1,38 1,67 4.661,90 5.611,90 10.273,81